شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث با اشاره به فواید ازدواج از نگاه قرآن کریم، گفت: بقای نسل، آرامش و سکونت، تکمیل و تکامل (مشارکت در حیات مادی و معنوی) از نگاه قرآن کریم کارکردهای ازدواج به شمار می‌رود بنابراین با استناد به این کارکردها، کودک همسری در تضاد با کارکردهای قرآنی ازدواج است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی مهریزی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در نشست علمی «بررسی ابعاد دینی و اجتماعی کودک همسری» در موسسه مفتاح کرامت قم گفت: کودک همسری در ۴ حوزه قابل بررسی است، یکی اینکه آیا کودک همسری امری جایز به جهت فقهی است یا خیر؟ دوم اگر جایز است کودک به چه کسی گفته می‌شود؟ سوم چه کسانی می‌توانند این عقد را اجرا کنند؟ بعد از اجرا آیا دختر و پسر حق فسق عقد دارند یا خیر؟.
وی افزود: الزحیلی از فقهای اهل سنت در کتاب الفقه الاسلامی و ادله، آورده است که پدر یا جد او مجاز نیستند کودکان را با اجبار به عقد یکدیگر درآورند؛ علاوه بر الزحیلی فقهای دیگری نیز از اهل سنت در این زمینه مخالفت خود را اعلام کردند.
استاد دانشگاه قران و حدیث گفت: آیت‌الله صانعی از فقهای شیعه اعلام کرده است: ازدواج کودک اگر برای استمتاع باشد جایز نیست زیرا استمتاع در دوران کودکی از دختر حرام است لذا قصدی که منجر به انجام این امر باشد نیز جایز نیست بنابراین ایشان ازدواج دختربچه را مطلق جایز اعلام نکرد بلکه منوط به شرط می‌داند.
مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به «وَاللَّائِی یئِسْنَ مِنَ الْمَحِیضِ مِنْ نِسَائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَهُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِی لَمْ یحِضْنَ وَأُولَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَنْ یضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یسْرًا؛ زنانی از شما که از عادت ماهانه ماءیوسند، اگر در وضع آنها (از نظر بارداری) شک کنید، عده آنان سه ماه است، و همچنین آنها که عادت ماهانه ندیده اند، و عده زنان باردار این است که بار خود را بر زمین بگذارند، و هر کس تقوای الهی پیشه کند خداوند کار را بر او آسان می‌سازد. سوره الطلاق/۴» بیان کرد: در کتابی با استناد به آیه ۴ سوره طلاق و «أَنْکِحُوا الْأَیامَىٰ مِنْکُمْ؛ مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است! آمده است که می‌توان کودکان را به عقد یکدیگر درآورد.
نقد ادله موافقان کودک‌همسری
وی در ارتباط با ادله‌هایی که موافقان کودک همسری به آن استناد می‌کنند، ادامه داد: دومین ادله‌ای که ذکر شده استناد بر سیره پیامبر و صحابه است و همچنین ادله سوم را مصلحت می‌داند که گاهی اوقات شرایط خواستگار مناسب است و لذا امر ازدواج کودک ایرادی ندارد.
مهریزی افزود: در کتاب وسائل الشیعه آمده: که پدر و جد می‌توانند صغیر و صبیه را به عقد درآورند، در باب ۴۵ نکاح در همین کتاب به منع دخول قبل از ۹ سالگی دلالت دارد و همچنین در باب ۲۳ آمده‌است: دختر در منزل پدر حیض نشود. این ادله‌های موجود که موافقان کودک همسری به آن استناد می‌کنند را می‌توان نقادی کرد.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث در انتقاد از ادله مصلحت گفت: معمولا هیچ گاه مصلحت کودکان اقتضا نمی‌کند که در سن کم ازدواج کنند، برای مثال می‌گویند صیغه محرمیت در کودکی خوانده شود و این امر مصلحت برای کودکان است در شرایطی که صیغه موقت در سن پایین فقط آسودگی خاطر خانواده را از لحاظ محرمیت فراهم می‌کند پس مصلحت خانواده است نه کودک.
مهریزی در انتقاد از استناد به ادله سیره پیامبر در خصوص کودک همسری ادامه داد: کودک همسری در سیره پیامبر نبوده‌است زیرا سیره فعل مکرر است نه فعلی که فقط در چند مورد محدود اتفاق بیفتد؛ همچنین در مورد سن ازدواج عایشه هم بسیار تحریفات وجود دارد پس در مواردی که از نظر تاریخی شک و شبهه وجود دارد نمی‌توان به آن استناد کرد.
مجتهد فقه باید مجتهد قرآن و حدیث باشد
وی گفت: کسی که می‌خواهد فقیه و مجتهد باشد اگر پیش از آن مجتهد در قرآن و حدیث نباشد، مجتهد واقعی بر فقه نیست زیرا فقه، زاده قرآن و حدیث است و لذا کسی که عالم بر تفسیر و فهم قرآن و حدیث نباشد، فقه قران و سنت ندارد بنابراین مجتهد در فقه باید پیش از آن مجتهد در قرآن و سنت باشد تا بتواند در حوزه فقه و فقاهت استنباط کند لذا کسانی که می‌خواهند در فقه و فقاهت استنباط کنند باید پیش از آن بر قرآن و سیره احاطه داشته باشند.
مهریزی با اشاره به فواید ازدواج از نگاه قرآن کریم، گفت: بقای نسل، آرامش و سکونت، تکمیل و تکامل(مشارکت در حیات مادی و معنوی) از نگاه قرآن کریم کارکردهای ازدواج به شمار می‌رود بنابراین با استناد به این کارکردها آیا ازدواج کودک این کارکردها را دارد؟ این کارکردها بر خلاف کارکردهای قرآنی ازدواج است.
وی تصریح کرد: آرامش دختربچه در عروسک و پسربچه در ماشین بازی است هچنین از نظر قوای جنسی و جسمانی قابلیت بقای نسل نیز ندارند پس این ازدواج چرا باید جایز باشد؟ کودک همسری خارج از کارکردهای قرآنی ازدواج است.
مهریزی تاکید کرد: ازدواج یک معاهده است نه معامله و زمانی که پدر کودکی را به عقد دیگری درمی‌آورد او را ابزار یا مالی تلقی و با آن معامله می‌کند بنابراین سنگ بنای اولیه در ازدواج را به اشتباه، معامله می‌دانند که کودک همسری به وجود می‌آید.
کودک‌همسری ضررهای عاطفی، جسمی و آسیب‌های اجتماعی زیادی دارد
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا سالاری‌فرد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه دیگر سخنران این نشست در سخنانی اظهار داشت: کودک همسری یا ازدواج زودهنگام یک مسئله اجتماعی است که فرد در سنین پایین بدون آمادگی لازم به ازدواج ترغیب شود، این ازدواج زودرس می‌تواند دوران نوزادی، کودکی اول تا ۶ سال و کودکی دوم ۶ تا ۱۱ سال و نوجوانی ۱۱ تا ۱۹ سال انجام شود؛ در روانشناسی ازدواج پیش از ۱۶ سالگی را کودک همسری می‌دانند.
وی افزود: طبق ماده ۱۰۴۱ عقد و نکاح دختر قبل از ۱۳ سالگی و پسر قبل از ۱۵ سالگی منوط به اجازه ولی و به سرظ رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است، بنابراین از یک طرف قانون، ازدواج قبل از ۱۳ و ۱۵ سالگی را جایز ندانسته و از طرفی سخت‌گیری هم نکرده است.
سالاری فرد گفت: در سال ۹۴، ۳۷ هزار و ۱۱۷ دختر کمتر از ۱۵ سال ازدواج کردند و در بین دختران بین ۱۵ تا ۱۹ سال حدود ۱۹۶ هزار و ۵۹۲ ازدواج صورت گرفته و همچنین ازدواج حدود ۶هزار پسر کمتر از ۱۵ سال، ۱۷ هزار و ۴۴۱ پسر بین ۱۵ تا ۱۹ سال ثبت شده‌است.
وی افزود: در خصوص آمار طلاق در سال ۹۴، ۱۹۳ فقره بین دختران کمتر از ۱۵سال، حدود ۸۰۰ فقره بین دختران ۱۵ تا ۱۹ سال به ثبت رسیده‌است.
خراسان رضوی رکورد دار کودک همسری است
این استاد حوزه با اشاره به اینکه خراسان رضوی رکورد دار کودک همسری است، گفت: از نگاه روانشناسی آمادگی پیش از ازدواج بیشتر از سن ازدواج حائز اهمیت است، به عبارت دیگر، همان‌طور که باید نگاه حقوقی و فقهی را در مورد این مسئله در نظر بگیریم، لازم است به ابعاد فرهنگی و تربیتی اهتمام ویژه بورزیم زیرا تاکید بر فقیه و حقوق دان در این زمینه فرار از قانون نیز به آسانی فراهم می‌شود برای مثال برای فرار از قانون، به سراغ ازدواج سفید و … خواهند رفت.
مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: ازدواح بلوغ و رسش می‌خواهد، روان‌شناسان ۸ بلوغ جنسی، عاطفی و هیجانی، اجتماعی، فکری و توانمندی عقلی، اقتصادی، اخلاقی و معنوی را معیار ازدواج قرار می‌دهند؛ بلوغ عاطفی یعنی تمایز یافتگی و استقلال عاطفی از والدین باید در فرد اتفاق بیفتد و فرد خود را مسئول کارهای خویش بداند.
سالاری فرد افزود: بلوغ اجتماعی تمایل به مشارکت و قدرت سازگاری با ابعاد مختلف زندگی است، اینکه فرد بتواند مهارت حل مسئله را داشته باشد و خودش را در ابعاد مختلف زندگی پرورش دهد؛ یکی از مشکلات کلیدی در ازدواج‌ها بحث تعهد است اینکه فرد تعهد اخلاقی ندارد، فرد باید به مرحله‌ای رسیده باشد که بتواند دین‌داری و اخلاق مداری داشته باشد تا معنای تعهد را درک کند.
پیامدهای ازدواج زودهنگام
وی گفت: در فرهنگ ما تجربیات نشان داده ازدواج زیر ۱۵ سال زوجین بسیار دچار مشکلات می‌شوند و دخترانی که بین ۱۷ الی ۱۹ سال نیز هستند گرفتار مشکلات پس از ازدواج شدند زیرا نوجوانان بین ۱۷ تا ۱۹ سال بسیار شخصیت بی ثباتی دارند و لذا همین امر در ازدواج آنان مشکل ایجاد می‌کنند.
سالاری فرد با اشاره به پیامدهای ازدواج زودهنگام اظهار کرد: نبود لذت(ارگاسم)، نفرت جنسی، ناتوانی روابط عاطفی به دلیل نداشتن بلوغ عاطفی، انتظارات متناقض دختر و پسر، درخواست طلاق زودرس و ازدواج‌های مجدد دشوار از جمله این پیامدهای قابل انتزاع در جامعه است.
این پژوهشگر حوزوی گفت: برای مثال پسر در این سن نیاز جنسی شدید و دختر نیاز عاطفی شدید دارد و لذا در خواسته‌های آنان تناقض وجود دارد و همین در زندکی و روابط بین آنها مشکل ساز خواهد شد.
وی ادامه داد: به اعتقاد متخصصین، کودکان از نظر جسمی و جنسی شرایط مناسب برای زایمان و ارضای نیاز جنسی طرف مقابل را ندارند و حاملگی برای به خطر افتادن سلامتی مادر و فرزند است، و طبق گفته متخصصین زنان و مامایی کشور مرگ و میر مادران کم سن هنگام بارداری ۵ برابر بیشتر از زنان بالغ است؛ مشکلات جسمی زنان میان سال اکثرا مربوط به بارداری‌های زودهنگام است.
بنابر گزارش ایکنا، استاد سالاری فرد در پایان گفت: اگر حکم اولیه این امر جایز باشد، باید آسیب‌های آن را مورد بررسی قرار دهیم، باید بدانیم که ازدواج زودهنگام با ضررهای عاطفی و جسمی و آسیب‌های اجتماعی بسیار زیادی همراه است، آسیب‌های اجتماعی ناشی از ازدواج زودهنگام جبران ناپذیر است.
