ازدواج، طلاق و ارث؛ بیشترین سؤال‌های شرعی مردم مصر/ روش کار در کمیته فتوا الازهر چگونه است؟

دکتر عبدالهادی زارع گفت: تمام مسائل دادگاه‌ها در مورد ازدواج و طلاق و ارث به کمیته فتوا ارجاع داده می‌شود، زیرا طبق قانون اساسی مصر، الازهر مسئول امور اسلامی است.

به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر عبدالهادی زارع رئیس کمیته فتوای دانشگاه الازهر در گفت‌وگو با پایگاه مصری الیوم السابع درباره مسائل متعددی مانند دایره مخاطبان کمیته فتوا، نوع پرسش‌هایی که کمیته به آن پاسخ می‌دهد، ظهور پدیده الحاد در میان جوانان مصر به ویژه دختران و افزایش پرسش‌ها درباره ازدواج و طلاق به اظهار نظر پرداخت. ترجمه متن این گفت‌وگو بدین شرح است:

در ابتدا به ما بگویید یک مفتی چگونه آموزش می‌بیند و به این مقام می‌رسد؟

عبدالهادی زارع: طلاب خارجی و مصری الازهر در دوره‌های ویژه تربیت مفتی آموزش می‌بینند. طلاب خارجی به شهرک طلاب خارجی اعزام می‌شوند تا در آنجا از سخنرانی‌ها و دروس تئوریک استفاده کنند و پس از آن برای صدور فتوا آموزش می‌بینند که البته برخی از این طلاب از فارغ التحصیلان الازهر و برخی از آنها از فارغ التحصیلان دانشگاه‌های اسلامی و نمایندگان کشورهای مختلف جهان اسلام به ویژه کشورهای چاد، نیجر، مالزی و پاکستان هستند اما طلاب مصری نیز فارغ التحصیلان دانشکده‌های نظری مانند شریعت و زبان عربی هستند.

مفتیان کمیته فتوا چگونه انتخاب و گزینش می‌شوند؟

عبدالهادی زارع: گزینش این افراد از طریق آزمون‌های مشیخه الازهر یا مرکز تحقیقات اسلامی انجام می‌شود تا پس از گزینش در مرکز جهانی فتوا وابسته به الازهر مشغول فعالیت شوند و افراد پذیرش شده پس از آن واحدهایی نظری در فقه، فقه مقارن و اصول فقه را پشت سر می‌گذارند، زیرا این دروس پیش نیازهای صدور فتوا هستند و پس از آن هم در زمینه چگونگی عملکرد کمیته‌های فتوا آموزش می‌بینند تا با تفاوت میان فتوای فردی و اجتماعی و اصطلاحات علمی قرآن و ارتباط آن با بیان حکم شرعی یا فتوا آشنا شوند و پس از آن نیز در دفاتر استفتا آموزش عملی می‌بینند.

روش کار در کمیته فتوا به چه صورت است؟

عبدالهادی زارع: کار اساسی کمیته از گفت‌وگوی شفاهی آغاز می‌شود بدین صورت که مردم با مراجعه به دفاتر استفتا مشکلات خود در زمینه طلاق، ازدواج یا مشکلات اجتماعی را طرح می‌کنند و پس پرسش او به صورت مکتوب به کارشناسان ارائه می‌شود تا بدون اینکه آن فرد را ببینند به پرسش او پاسخ بدهند.

در مصر چه نهادهایی با کمیته فتوا همکاری و تعامل دارند؟

عبدالهادی زارع: تمام مسائل دادگاه‌ها در مورد ازدواج و طلاق و ارث به کمیته فتوا ارجاع داده می‌شود، زیرا طبق قانون اساسی مصر، الازهر مسئول امور اسلامی است و در نتیجه کمیته فتوا این مسئولیت را بر عهده گرفته که بیان کننده نظریات الازهر است که البته تلاش ما بر این است که جایگاه جهانی و داخلی الازهر را در این فتواها حفظ کنیم و فتوای اشتباه صادر نشود و در این زمینه دانشکده شریعت، منبع فتواها است، زیرا این دانشکده بخش‌های مختلفی دارد که زیرساخت‌های صدور فتوا را تشکیل می‌دهند و در هر صورت باید گفت علمای شریعت تواناترین افراد برای صدور فتوا هستند.

وی خاطر نشان کرد: فتوا در ابتدا بر عهده واعظان مرکز تحقیقات اسلامی بود، اما بررسی‌های فقهی و حقوقی آنها کامل نبود و اکنون سیستم قضاوی مصر فقط با کمیته فتوا همکاری دارد.

بیشتر چه پرسش‌هایی از کمیته فتوا پرسیده می‌شود؟

عبدالهادی زارع: بیشتر فتواهای ما در زمینه ارث و ازدواج و طلاق به ویژه ازدواج عرفی [۱] است.

عجیب ترین پرسشی که از شما پرسیده شده چیست؟

عبدالهادی زارع: عجیب ترین مسئله‌ای که با آن روبرو شدم در مورد “نسب” بود که خانمی ازدواج کرده و شوهرش به مسافرت خارج رفته و بازنگشته بود و آن خانم به شوهرش می‌گوید که من باردار هستم و پسری را که به دنیا آمده پسر آن شوهر می‌داند اما پس از تحقیق متوجه شدیم که آن زن پس از مسافرت شوهرش ازدواج عرفی کرده است و اکنون احتمال داشت این دو مرد پدر آن بچه باشند اما در کمال تعجب پس از آزمایش DNA متوجه شدیم آن پسر متعلق به هیچکدام از دو پدر نیست و متعلق به مرد سومی است!

یکی دیگر از مسائل عجیبی که کمیته با آن روبرو شد در مورد مسئله طهر ممتد(یائسگی) بود که خانمی مطلقه به ما مراجعه کرد و گفت شوهر سابقش سه ماه پس از طلاق از دنیا رفته است، اما خانواده همسر سابقش او را از ارث محروم کرده اند و او از خانواده شوهر سابقش به دادگاه شکایت کرده که هنوز عده من تمام نشده است و در نتیجه حق داردم از شوهر سابقم ارث ببرم.

ما از او درخواست تهیه گزارش پزشکی کردیم و از لحاظ فقهی به بررسی موضوع پرداختیم و برای ما ثابت شد که او در عده است و ارث می‌برد.

مردم بیشتر چه سؤال‌هایی از شما می‌پرسند؟

عبدالهادی زارع: سؤال‌های مردم بیشتر درباره میراث و طلاق است و کمیته فتوا توانسته با فعالیت خود افراد طلاق گرفته را حتی تا ۵ سال پس از طلاق به هم بازگرداند.

عجیبت ترین فتوایی که از شما خواسته شده چیست؟

عبدالهادی زارع: عجیب ترین فتوای من این بود که شخصی به همراه یک دختر نزد من آمد و هردو از من خواستند به آنها اجازه ازدواج عرفی بدهم و من به آنها گفتم کمیته فتوا یک کمیته بین المللی و محلی است و نمی‌تواند در مورد ازدواج عرفی فتوا بدهد، زیرا ازدواج عرفی برای ما مسئولیت سنگینی دارد و اگر هرکس بخواهد ازدواج عرفی کند تمام ازدواج‌های جامعه مخفیانه می‌شود.

آیا ملحدان و منکران خداوند به شما مراجعه می‌کنند؟

عبدالهادی زارع: بله ملحدان هم مراجعه به ما دارند و ما آنها را به بخش اعتقادی راهنمایی می‌کنیم که البته امسال تعداد آنها زیاد شده و خطرناکتر اینکه برخی از آنها دختران دانشجو هستند که با خانواده یا به تنهایی مراجعه می‌کنند و به نظر من وسایل ارتباط اجتماعی عامل انتشار این پدیده است که بیشتر آنها نیز دختران هستند.

در همایش اخیر دارالافتاء شیخ الازهر پیشنهاد تشکیل بخش فتوا را مطرح کرد. نظر شما چیست؟

عبدالهادی زارع: این کار نیازمند ارائه لایحه در دانشگاه است و البته دانشکده شریعت نیز نشست‌هایی برای بررسی این امر برگزار کرده است.

کمیته فتوا اکنون متشکل از اساتید فقه و حقوق است و شیخ الازهر خواستار تشکیل کمیته‌ای یکپارچه شامل دارالافتاء و کمیته فتوای الازهر است.

آیا شما لیستی از مفتیان با حقوقدانان در اختیار دارید؟

عبدالهادی زارع: حقوقدان که نمی‌تواند فتوا بدهد، زیرا او فقط قانون می‌داند و در مورد حضور در شبکه‌های ماهواره‌ای برای ارائه فتوا هم فقط فارغ التحصیلان دانشکده شریعت و شعبه پژوهش‌های اسلامی و عربی اجازه حضور دارند و به جز اینها اجازه ندارند برای ارائه فتوا در شبکه‌های ماهواره‌ای حضور یابند.

——————————-

[۱]. ازدواج عرفی نوعی ازدواج است که طرفین با رعایت ضوابط شرعی به عقد هم در می‌آیند اما ازدواج آنها به صورت رسمی و قانونی ثبت نمی‌شود./ حوزه