شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با هزاران نفر از زنان و دختران ایران در آستانه سالروز ولادت حضرت فاطمه زهرا(س) و روز زن، در عمق خود حاوی مباحثی اساسی درباره جایگاه زنان در اسلام و نقش آنان در جامعه مدرن جهانی بود. این سخنان نه تنها به‌عنوان دفاعی از برخی حقوق زنان در چارچوب آموزه‌های دینی بود، بلکه نقدهای وارد شده به احقاق حقوق زنان در چارچوب سیاست‌های استعماری را نیز تبیین کردند.
یکی از نکات برجسته در سخنان رهبر انقلاب، طرح منشور اسلام درباره زن و توضیح برخی اصول این منشور از زبان ایشان بود که مبتنی بر الگوی سوم مدنظر ایشان می‌نمود. ایشان با تاکید بر دیدگاه اسلام درخصوص مکمل بودن زن و مرد و نه خلق زن برای مرد که در برخی دیدگاه‌های سنتی و کتب ادیانی مانند مسیحیت مطرح است، رویکرد اسلامی مدنظر را به نوعی بیان کردند.
همچنین با اذعان به توانمندی زنان در عرصه‌های مختلف بدون تفاوت با مردان و استفاده از این ظرفیت‌ها حتی در مواردی وجوب نقش‌آفرینی زنان، عملا بر برخی تفکرات محدود کننده بانوان در این زمینه، به نام دین خط کشیدند.
بیان این نکته در این دیدار که در دیدارهای دیگری هم مطرح شده بود مبنی بر این که «در بسیاری از مسائل زنانه که مردها تشخیص خوب و درستی ندارند، خانم‌ها باید از مجتهدان زن تقلید کنند»، از آن جا که مسئله تقلید منحصر در امور عبادی نیست و سایر موارد اعم از اجتماعی را شامل می‌شود، به نظر، ایشان به این نکته اشاره دارند که مسائل فقهی و اجتماعی خاص زنان، نیاز به رویکردهایی دارد که بیشتر با تجارب و شرایط ویژه زنان هم‌خوانی داشته باشد. این امر نه تنها به اعتبار فقه زنان می‌افزاید، بلکه زنان را در مواجهه با مسائل دینی و اجتماعی خود، توانمندتر می‌سازد. استفاده از لفظ «باید» نیز در این مورد قابل تامل است.
نکته قابل توجه دیگر این دیدار، موضوع مکمل بودن زن و مرد در خانواده و حفظ و تقویت پیوند خانوادگی است. در واقع، با توجه به تفسیر ایشان، «تفاوت» در نقش‌ها به معنای برتری نیست. ایشان مادری و پرورش یک انسان را نیز افتخار و بسیار با ارزش برشمردند که حاکی از تاکید بر ارزش‌های مدنظر ایشان است.
طرح مباحث حجاب و عفاف در این دیدار، گویای اهمیت این مسئله و توجه رهبر انقلاب نسبت به تغییرات فرهنگی در جامعه ایران است. نکته قابل توجه در این بخش نوع بیان موضوع و طرح مسائل است که می‌تواند به عنوان روشی برای کنشگران این حوزه مدنظر قرار گیرد. ایشان تمرکز بحث را بر مفاهیم جامع‌تری مانند عفاف و اخلاق اجتماعی قرار دادند.
آن چه در نهایت می‌توان گفت در بیانات ایشان، مواردی است که در سال‌های گذشته و در دیدارهای دیگر نیز مطرح شده است، اما همچنان مغفول مانده و ساری و جاری نشده است.
محوریت قرار دادن این بیانات و توسعه آن در جامعه می‌تواند به مدیریت کم هزینه‌تر بسیاری از چالش‌های دوران معاصر در حوزه زنان، جنسیت و خانواده بینجامد.
نویسنده: هدا مصطفائی، دانشجوی دکتری مطالعات زنان
