امام حسن(ع)؛ دیدگاه‌ها و نظرها

شبکه اجتهاد: مقالات پیش‌روی برش‌های است از دیدگاه‌ها و نظرهای اندیشه‌وران و اهل قلم کشور که ساحت سیاسی- اجتماعی و حقوقی حضرت امام حسن مجتبی علیه‌السلام را تبیین کرده‌اند؛ سویه‌هایی که بخشی از دیدگاه‌هایی را نمایندگی می‌کنند که برای دین پژوهان و فقه پژوهان موثر می‌نماید.

بررسی انتقادی دیدگاه خاورشناسان درباره سیره حکومتی امام حسن مجتبی علیه‌السلام

شاید بیشترین نقدها و شبهه‌افکنی‌های خاورشناسان درباره امامان شیعه، متوجه امام حسن مجتبی(ع) باشد. رویدادهای پر تنش دوران کوتاه خلافت امام(ع) که به صلح با معاویه انجامید و نیز حوادث پس از صلح، زمینه‌ساز بروز پرسش‌هایی فراوان در بین خاورشناسان شده است. پاسخ خاورشناسان به این پرسش‌ها در دو دسته کلی قابل تقسیم‌بندی است؛ دسته‌ای زبان به نقد امام(ع) گشوده‌اند و گروهی نیز با نگاهی واقع‌گرایانه به ارزیابی شرایط اجتماعی آن روزگار و رفتار سیاسی امام پرداخته و موضع سیاسی ایشان را منطقی دانسته‌اند. این مقاله پس از گزارش دیدگاه مثبت و منفی خاورشناسان، با استناد به منابع تاریخی و حدیثی، به نقد دیدگاه منفی آنان پرداخته است. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/OWIeS

امام حسن مجتبی علیه‌السلام فریادرسی برای محرومان اجتماع

بخشش بی‌نظیر حسن بن علی(ع) از تمام امکانات خود برای انجام امور نیک و خداپسند، بهره‌برداری‌ می‌کرد و اموال فراوانی در راه خدا می‌بخشید مورخان و دانشمندان در شرح زندگانی پر افتخار آن حضرت بخشش بی‌سابه و انفاق بسیار بزرگ و بی‌نظیری، ثبت نموده‌اند که در تاریخچه‌ زندگانی هیچ‌کدام از بزرگان بچشم نمی‌خورد و نشانهء دیگری بر عظمت نفس و بی‌اعتنائی‌ آنحضرت به مظاهر فریبندهء مادی است،و آن اینکه:«حضرت مجتبی(ع)در طول‌ عمر خود دو بار تمام اموال و دارائی خود را در راه خدا خرج کرد و سه بار ثروت خود را بدو نیم تقسیم نموده نصف آنرا برای خود نگهداشت و نصف‌ دیگر را در راه خدا بذل نمود، همت بلند و طبع عالی حضرت مجتبی(ع) اجازه نمی‌داد کسی از در خانه او ناامید برگردد و گاهی که کمک مستقیم مقدور نمی‌شد،بطور غیر مستقیم در رفع نیازمندیهای آنان‌ کوشش می‌فرمود و با تدابیر خاصی،گره از مشکل گرفتاران می‌گشود چنانکه روزی مرد فقیری به آن بزرگوار مراجعه کرد و درخواست کمک نمود،اتفاقا در آن هنگام امام مجتبی(ع) پولی در دسترس نداشت و از طرف دیگر از اینکه فرد تهیدستی از در خانه‌اش ناامید برگردد، شرمسار بود،لذا فرمود: آیا حاضری تو را به کاری راهنمائی کنم که به مقصودت برسی؟ چه کاری؟ امروز دختر خلیفه از دنیا رفته و خلیفه عزادار شده است ولی هنوز کسی به او تسلیت‌ نگفته است،نزد خلیفه می‌روی و با سخنانی که به تو یاد می‌دهم،بوی تسلیت میگوئی‌ از این راه به هدف خود می‌رسی. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/O6fHJ

تجلی قرآن در سیره امام حسن مجتبی علیه‌السلام

امام حسن(ع) فرماندهان سپاه خداوند و جمعیت آنها را هم معرفی می‌کند و آنها ائمه معصومین(ع) یعنی اهل بیت رسول خدا(ص) می‌باشند، که در صورت پیروی از آنها و استفاده از علم و موقعیت خاص آنها این پیروزی در همه جهات زندگی و ابعاد مختلف سیاسی و نظامی و علمی و اخلاقی و غیر آنها تحقق پیدا خواهد کرد و این خود وعده تخلف ناپذیر خداوند و از سنت‌های لایتغیر او است، به طوری‌که می‌فرماید: کتب الله لأغلبن أنا و رسلی إن الله قوی عزیز(مجادله، ۵۸/ ۲۱)؛خداوند مقرر داشته[و اراده فرموده] که من و رسولانم قطعا و حتما غلبه خواهیم کرد چون خداوند قدرتمند و شکست ناپذیر است. امام در مورد شیطان و اغواهای او به یک مورد از رفتارهای مشهور او ـ که در قرآن ذکر شده ـ اشاره فرموده و موضوع عداوت او نسبت به انسانها و اغواهای او در مورد اولیائش را با آیه‌ای از قرآن مستند کرده است و آن اینکه خداوند فرمود: و إذ زین لهم الشیطان أعمالهم و قال لاغالب لکم الیوم من الناس و إنی جار لکم فلما ترآءت الفئتان نکص علی عقبیه قال إنی بریء منکم إنی أری ما لا ترون…(انفال،۸/۴۸)؛ وقتی شیطان اعمال آنها را برایشان زینت داد و گفت امروز از این مردم بر کسی بر شما غلبه نخواهد کرد و من پناه شما هستم تا جایی که دو گروه با هم روبرو شدند، او به عقب برگشت و گفت من از شما بری هستم[بیزاری می‌جویم] من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/GtIoY

انتظارات امام حسن مجتبی علیه‌السلام از شیعیان

امام حسن مجتبی علیه‌السلام نیز که خود خدا محور و سراپا اخلاص بود، از امت اسلامی و شیعیان خویش توقع و انتظار دارد که رضایت الهی را محور فعالیت خویش قرار دهند. راوی از حضرت امام حسن علیه‌السلام این مهم را چنین نقل می‌کند: امام حسن علیه‌السلام روز عید فطر بر گروهی از مردم گذر کرد که مشغول بازی و خنده بودند، بالای سر آنها ایستاد و فرمود: «ان الله جعل شهر رمضان مضمارا لخلقه فیستبقون فیه بطاعته الی مرضاته فسبق قوم ففازوا و قصر آخرون فخابوا؛ به راستی، خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه برای خلق خود قرار داده است تا به وسیله طاعت او برای جلب رضایت خداوند بر یکدیگر سبقت گیرند. یکی از انتظارات امام حسن علیه‌السلام این است که بندگان الهی در کنار علم و اندیشه، اهل تلاش و عمل باشند.» نکته دیگری را که حضرت مجتبی علیه‌السلام علاوه بر اصل تلاش و عمل گوشزد می‌کند و انتظار دارد که به آن توجه شود، این است که انسان هم باید برای دنیا کار و تلاش کند و هم برای آخرت. از انتظارات مهم امام حسن مجتبی علیه‌السلام این است که شیعیان و پیروان او در تمام مراحل زندگی صابر و بردبار باشند، حضرتش در این زمینه دلسوزانه می‌فرماید: «جربنا و جرب المجربون فلم نر شیئا انفع وجدانا و لا اضر فقدانا من الصبر تداوی به الامور؛تجربه ما و دیگران نشان می‌دهد که چیزی نافع‌تر از داشتن صبر، و زیانبارتر از فقدان بردباری دیده نشده است، صبری که بوسیله آن تمام دردها و امور درمان می‌شود. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/AczE3

آداب معاشرت در کلام امام حسن مجتبی علیه‌السلام

از آن رو که توجه و بررسی در زندگی ائمه اطهار علیهم السلام به عنوان پیشتازان مسیر کمال و سالکان حقیقی راه دوست، برای شیعیان متاسی بسیار حایز اهمیت است و نیز به دلیل آنکه انسان موجودی اجتماعی است و علم به آداب معاشرت در حسن معاشرت او بی تاثیر نمی‌باشد، بررسی کلام آن بزرگواران پیرامون این مبحث لازم و ضروری به نظر می‌رسد. تحلیل مجموعه گفتار امام حسن مجتبی علیه‌السلام، به عنوان نمونه تمام عیار انسان کامل در باب آداب معاشرت، به طور قطع چراغ فروزانی برای دوست داران وصول به صراط مستقیم می‌باشد. هدف پژوهش، آشنایی با آداب معاشرت و سازوکارهای آن در متون دینی با تاکید بر کلام امام مجتبی علیه‌السلام است. تلاش در جهت کاربردی کردن آثار و دستاوردهای حاصل این تحقیق برای نسل جوان و آگاهی ایشان از «اندیشه ناب امام حسن علیه‌السلام» به عنوان دومین راهبر دینی این مقاله می‌باشد.

مربیان و معلمان و نقش آنان در تربیت اجتماعی در کلام امام مجتبی علیه‌السلام امام حسن علیه‌السلام در مورد ضرورت تربیت روحی و معنوی انسان و تغذیه روان او می‌فرماید: در شگفتم از کسی که درباره غذای جسمانی خود فکر و اندیشه می‌کند ولیکن درباره نیازمندی‌های روح و جان خویش نمی‌اندیشد؛ در نتیجه، شکم خود را از غذاهای زیان‌بخش حفظ می‌کند، ولی برایش اهمیتی ندارد که افکار پلید و ناپسند در روان او وارد شده و وجودش را در معرض افکار پست و انحرافی قرار دهد. این عامل تربیتی در بیانی متین از امام مجتبی علیه‌السلام مورد توجه قرار گرفته و هنگامی که از آن حضرت در مورد شرف و بزرگواری سؤال می‌کنند، می‌فرماید: «بزرگواری و حفظ شرافت در این است که انسان با برادران دینی خود مدارا نموده و حقوق همسایگان را حفظ کند؛ و از آن‌رو که کلیه بذل و بخشش‌های آنها مشروع و حساب‌شده و به دور از افراط و تفریط بود، آن بزرگوار هرگز به خود اجازه نمی‌داد که درهمی از بیت‌المال بیش از سهم خود در امور شخصی خرج کنند یا بی‌رویه بذل و بخشش نمایند، بلکه بخشش به افراد بر طبق حکم خدا و مصلحت جامعه اسلامی صورت می‌گرفت و در دستگاه رهبری ایشان، هیچ‌گونه اثری از ریخت و پاش‌ها و بذل و بخشش‌های متداول در حکومت‌ها نبود؛ حتی نزدیک‌ترین افراد به امام بزرگوار نیز امتیازی بر دیگران نداشتند و این همان روش پسندیده است؛ چراکه به عدالت نزدیک بوده و ظلمی به کسی نمی‌شود. مطابق رهنمودهای امام مجتبی علیه‌السلام درباره آداب معاشرت و اخلاق اجتماعی، مسلمانان باید در ارتباط‌های اجتماعی از رفتارهای پسندیده و نیکو برخوردار باشند و تنظیم شدن رفتار انسان با دیگران در اجتماع بر اساس معیارهای مادی، کاری بس خطاست؛ چراکه انسان از بعد بسیار مهمی که همان بعد رابطه عاطفی است دور می‌ماند. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/d5PwZ

درسهایی از امام حسن مجتبی علیه‌السلام

عثمان به طرف حضرت مجتبی و حسین بنعلی علیهماالسلام و عبدالله‌ جعفر، که درگوشه‌ای از مسجد نشسته بودند اشاره کرد و گفت: نزد این چند نفر جوان که در آنجا نشسته‌اند رفته، از آنها تقاضای کمک می‌کنی. عثمان گفت: چه کردی؟ جواب داد: از تو پول خواستم،تو [اولا کم] پول دادی و [ثانیا]نپرسیدی پول را برای چه منظوری می‌خواهم؟ اما هنگامی که نزد آن سه نفر رفتم، یکی از آنها (حسن بن علی) در مورد مصرف پول از من پرسش نمود و آن‌گاه هر کدام مبالغی را به من عطا کردند. گره‌گشایی یا عبادت مستحبی امام حسن مجتبی علیه‌السلام در حال اعتکاف در مسجدالحرام، مشغول طواف خانه خدا بود که ناگهان مردی نزد آن حضرت آمد و عرض کرد: من [به فردی] بدهکارم و طلبکارم تهدید کرده اگر قرض او را ادا نکنم آبرویم ببرد. ابن عباس که گمان برد حضرت اعتکاف خویش را از یاد برده است عرض کرد: گویا اعتکاف خود را فراموش کرده‌اید؟ حضرت فرمود: «لم انس ولکنیسمعت ابی یحدث عن جدی رسول الله‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آلهانه قال من سعی فی حاجه اخیه المسلمفکانما عبد الله‌ عزوجل تسعه آلاف سنهصائما نهاره قائما لیله؛ از یاد نبرده‌ام، ولی از پدرم شنیدم که از جدم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نقل می‌کرد که او فرمود: هر کس در مورد حاجت برادر مسلمانش تلاش کند، مانند آن است که خدای عزیز و جلیل را نه هزار سال عبادت کرده باشد، که روزهایش را روزه بوده و شبهایش را به قیام گذرانده بحار الانوار، همان، ص۳۵۰٫ لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/VJoVE

رفتارشناسی سیاسی امام حسن مجتبی علیه‌السلام بعد از صلح

در مشی ائمه (ع) هیچ تفکیکی بین سیاست و وظایف آن‌ها نیست. آنان سیاست مدارترین، بندگان الهی هستند و تدبیر آن‌ها در تمام امور به صورت کامل و بی نقص انجام می‌گیرد. ازاین رو امامت امام حسن و امام حسین (ع) نیز با یکدیگر تفاوت ندارد. آن چه باعث اختلاف در روش آنان گردید، شرایط زمان و مکان است. بعد از شهادت حضرت علی ع، مردم با امام حسن(ع) بیعت کردند و امامت حضرت شش ماه و سه روز به طول انجامید و در سال ۴۱ ق بین او و معاویه صلح نامه امضا شد. پس از اجرای صلح، امام (ع) به مدینه مراجعت نمود و مدت ده سال آخر عمر شریفش را در آن جا ساکن بود نوشتار «رفتارشناسی سیاسی امام حسن مجتبی(ع) بعد از صلح» تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که؛ امام بعد از صلح و ده سال اقامت در مدینه چه رفتار سیاسی داشته اند؟ بر پایه منابع موجود، امام(ع) در این هنگام هم چون پدر و جد بزرگوارش، طبیب دل سوز و پناهگاهی مطمئن برای مردم و شیعیان و مظلومان عالم بود. مسلمانان جهان را با درایت رهبری می‌کرد و رفتار سیاسی ایشان، پایبندی به پیمان صلح، همراه سخنرانی‌های سیاسی و برخورد با زیاده خواهی و نقشه‌های شیطنت آمیز معاویه است. ایشان با حمایت‌های سیاسی از شیعیان و موالیان و حفظ جان آنان، کادرسازی و تربیت نیروهای کارآمد، زمینه را برای نهضت عاشورا آماده می‌نمودند.

وقتی نامه سبط اکبر رسول خداص به زیاد بن أبیه رسید و آن را خواند، از حمایت سیاسی امام (ع) و امرونهی آن حضرت به خشم آمد و پلیدی ذات خود را نشان داد و تمام الطاف و مهربانی خاندان اهل بیت (ع) در زمان حاکمیت امیر مؤمنان علی(ع) را از یاد برد و جوابیه‌ای بدین شرح برای حضرت ارسال داشت: از زیاد بن ابی سفیان به حسن بن فاطمه: اما بعد، نامه ات به من رسید، چرا نام خود را قبل از نام من نوشته بودی، درحالی که تو نیازمندی و من قدرتمند؟! برای نمونه، هنگامی که معاویه «حجر بن عدی» و همراهان او را کشت، عده‌ای از بزرگان کوفه نزد حسین(ع) آمده جریان را به حضرت خبر دادند و پخش این خبر موجی از نفرت در همه افراد باایمان برانگیخت این مطلب نشان می‌دهد که در آن هنگام جنبش منظمی بر ضد حکومت اموی شکل می‌گرفت که مبلغین و عوامل مؤثر آن، همان پیروان اندک و صمیمی امام حسن (ع) و شاگردان ایشان بودند که حضرت باتدبیر هوشمندانه خویش جان آنان را از گزند قشون معاویه حفظ کرده بود. نتیجه پس از اجرای صلح، امام(ع) و مراجعت امام به مدینه در ده سال آخر عمر شریف آن حضرت دورنمایی ازآن چه در آن مدت کوتاه با توجه به جنگ‌های گوناگون روانی معاویه و بنی امیه توسط سبط اکبر رسول خداص امام مجتبی(ع) انجام گرفت را در بخش رفتار سیاسی مشاهده نمودیم که رفتار حکیمانه‌ای امام و به گفته یکی از محققین: «امام حسن(ع) در زندگی ۱۰ سال آخر عمر خود بین سلطنت و امامت (یعنی خلافت ظاهری و ولایت مطلقه الهیه) جمع کرد و بر قلوب مردم سلطنت و حکومت می‌فرمود. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/c5w8G

شخصیت علمی امام حسن مجتبی علیه‌السلام

در تاریخ آمده است: هنگامی که امام حسین علیه‌السلام خواست برادر خود را، بنا به توصیه‌اش پیش از دفن برای تجدید عهد نزد قبر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم ببرد، عایشه به تحریک بنی‌امیه از ورود جنازه امام حسن علیه‌السلام به داخل حجره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم جلوگیری کرد. تدریس معارف الهی یکی از بهترین شواهد و دلایل شخصیت والای امام حسن مجتبی علیه‌السلام این است که وی از همان آغاز جوانی، بلکه کودکی، آنچه را که از زبان پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم گرفته بود، سخاوتمندانه در اختیار دیگران قرار می‌داد.» ابن الصباغ سپس به نقل جریان زیر پرداخته تا شخصیت علمی امام حسن مجتبی علیه‌السلام و جایگاه والای او را در امت اسلامی بیان کرده باشد: علی بن احمد واحدی در تفسیر خود آورده است که مردی وارد مسجد رسول الله شده، ملاحظه کرد که شخصی مشغول نقل حدیث از پیامبر است. امام حسن علیه‌السلام و تربیت شاگردان امام حسن مجتبی علیه‌السلام از دوران کودکی سفره علمی خود را پهن کرده و با نقل آیات شریفه و سپس نقل حدیث از پیامبر بزرگوار اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم خدمت بزرگی به تشنگان علم و معرفت نمود؛ به ویژه در این ده سال آخر که حوادث دردناکی به مسلمانان، خاصه پیروان اهل بیت روی آورده بود. برخی از آنها پیامبر و پنج امام را درک کرده‌اند؛ همانند جابر بن عبدالله انصاری و برخی دیگر علاوه بر اینکه از یاران امام حسن علیه‌السلام هستند، جزو یاران امیرمؤمنان بوده‌اند؛ همانند احنف، اصبغ، جابر بن عبدالله، جعید، حبیب، حبه، رشید، رفاعه، زید، سلیم، سلیمان، سوید، ظالم، عمرو بن حمق، عامر، کمیل، لوط، میثم، مسیب و ابواسحاق. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/MUPCn

شخصیت قرآنی امام حسن مجتبی علیه‌السلام

در قرآن مجید،برنامە کار و دعوت پیامبر(ص) با صراحت بیان شده است: لقد من الله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب والحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین(آل عمران،۳/۱۶۴)؛ خداوند بر مؤمنان، منت نهاد هنگامی که در میان آنها،پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنان بخواند و آنها را پاک گرداند و احکام شریعت و حقایق حکمت بیاموزد،هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.

شیخ صدوق در امالی از حضرت صادق(ع) و‌ او از پدرانش نقل می‌کند که امام حسن(ع) در میان مردم زمان خود عابدترین،پارساترین و گرامی‌ترین افراد بود. ابن‌عساکر با سند خود از جعید بن همدان نقل کرده است که امام حسن(ع)فرمود: ‌ای جعید!مردم چهار گروهند:گروهی که بهره‌ای از ایمان و عمل صالح دارند و اخلاق ندارند. علی(ع) که ناظر این صحنه بود به فرزندش امام حسن(ع)‌ گفت: یا بنی انظر کیف تحکم فان هذا حکم الله سألک عنهم القیامه (ع) ۰؛فرزندم!دقت کن که چگونه داوری می‌کنی؟چرا که این خود یک نوع قضاوت است و خداوند در روز قیامت دربارە آن از تو سئوال می‌کند. امام حسن مجتبی(ع) در گفتار دیگری فرمود:مروت آن است که شخص دین خود را حفظ کرده و نفس را از پلیدی‌ها دور نگه داشته و حقوقی را که بر گردن دارد ادا کند و با بانگ رسا و دلنشین به دیگران سلام نماید. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/OWt4b

شخصیت قرآنی و کریمانه امام حسن مجتبی علیه‌السلام

مقاله حاضر با عنوان شخصیت قرآنی و کریمانه امام حسن(ع)، به توضیح و تبیین شخصیت و فضایل امام حسن(ع) در آیات و روایات فرقانی و توصیف شخصیت کریمانه آن حضرت می‌پردازد.امام حسن(ع) از شخصیت‌ها،اسوه‌ای مشهور اخلاقی است که شخصیت انسان کریم و رفتار کریمانه را بر اساس سیره رفتاری آن حضرت می‌توان ترسیم کرد.شخصیت کریمانه تجلی خلق عظیم قرآنی در سیره اجتماعی نسبت به دوست و دشمن نمایان می‌گردد که مبتنی بر حلم و عقل سلیم است و مفهوم حلم حسنی از شیوه رفتاری امام مجتبی(ع) با دوستان و دشمنان اهل بیت(ع) به دست می‌آید.عقل سلیم و طهارت تکوینی و نفسانی و شرافت نسب و نفاست ذاتی از عوامل موثر برگزیدگی امام مجتبی(ع) در بین برگزیدگان الهی است.زیرا وی شبیه ترین مردم در خلق و خوی و خلقت،به پیامبر اعظم(ص) و نخستین ثمره شجره بوستان نبوی است.

آیه تطهیر نبی اکرم اسلام(ص) در خانە ام سلمه بود که آثار رحمت الهی را مشاهده کرد،سپس آیه تطهیر نازل گشت:انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا (احزاب، ۳۳/۳۲) آن حضرت،صدیقە طاهرە فاطمه زهرا(س)،حسنین(ع) و امیرمومنان علی(ع) را در زیر کساء جمع کرد،سپس فرمود: «آیه اولوالامر امام حسن(ع) ضمن خطبه‌ای به مردم می‌فرماید: ما حزب الله رستگاریم،ما عترت نزدیک رسول خدا(ص) هستیم. بنابه روایت کلینی از ابوبصیر از امام باقر(ع):هنگامی‌که از آن جناب راجع به آیە:یا ایها الذین امنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی ألامر منکم (نساء، ۴/۵۹) سؤال کردند اولوالامر چه کسانی هستند؟آن حضرت فرمودند:این آیه درباره علی(ع)،حسن و حسین(ع) نازل شده است. بنا به روایت ابن عباس وقتی این آیه نازل شد مردم گفتند:ای رسول خدا(ص) نزدیکانت که دوستی آنان را بر ما واجب ساخته‌ای چه کسانی هستند؟ فرمودند(ص): علی(ع) فاطمه(س) و دو فرزندش(حسن و حسین) سوره انسان مفسران شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت روایت کرده‌اند مجموع این سوره و یا حداقل ۱۸ آیه از این سوره،از آیه:إن الابرار یشربون من کأس کان مزاجها کافورا،تا پایان آیە:و‌سقئهم ربهم شرابا طهورا(انسان، (ع) ۶/۴ـ ۲۱) درباره علی(ع)،فاطمه(س) و حسنین(ع) نازل گردیده،زیرا آنان در ادای نذر خود پس از شفای حسنین(ع) از بیماری در سه نوبت مسکین و یتیم و اسیر را با افطار خود،با آنکه شدیدا نیاز داشتند،به قصد قرب الهی سیر کردند و خود گرسنه ماندند و خداوند متعال با این آیات آنها را ستایش فرمود و این سوره را به خاطر آنان نازل کرد. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/1CIc0

صلح، مناسب ترین راهبرد امام مجتبی علیه‌السلام برای حفظ و ماندگاری دین

با توجه به این مسأله است که وقتی به واکاوی صلح امام مجتبی علیه‌السلام‌ می‌پردازیم؛به خوبی به این حقیقت پی می‌بریم که آن‌چه سبب اتخاذ چنین‌ راهبردی از جانب آن حضرت شده است، همان چیزی است که سبب‌ گزینش راهبرد جهاد و شهادت به وسیله‌ی برادر گرانقدرش، سالار شهیدان‌ حسین بن علی علیه‌السلام است و آن بقاء و استمرار دین خداست. در واقع صلح به این معنا تن دادن به هرچه دشمن اراده کرده است نیست، بلکه نوعی استراتژی برای حفظ آرمان‌ها و ارزش‌ها مورد علاقه و پذیرش‌ صلح‌کننده است. این نوشتار در صدد تبیین این حقیقت برآمده است.آن‌چه از سیره‌ی معصومین علیهم السلام،عموما و به‌ویژه از سیره‌ی امام‌ مجتبی علیه‌السلام برمی‌آید،این است که مبنای آنان در جنگ و صلح چیزی جز حفظ دین و کیان مسلمین نبوده است. در واقع آن‌چه معیار و مبنا برای موضع‌گیری معصومین علیهم السلام بوده، حفظ و اعتلای دین خدا، استقرار امنیت، جلوگیری از تعدی و تجاوز به جان، مال و عرض انسان‌هاست.

باند اموی، که در رأس آن معاویه قرار داشت،برای از بین بردن اسلام‌ حقیقی، که در سیمای خاندان معصوم پیامبر صلی الله علیه و اله و شیعیان آنان تجسم و تبلور داشت،تلاش کرد تا با جعل احادیث و اخبار،شأن و موقعیت علی علیه‌السلام را،که‌ محور اصلی اسلام ناب بود،از نظرها بیاندازد و این مسأله تا جایی پیش رفت که‌ برخی از صحابه و تابعین مانند سمره بن جندب پذیرفتند تا با گرفتن در هم و دینار دست به جابه‌جایی شأن نزول آیات الهی بزند. بنابراین،اگر قرار بود امام مجتبی علیه‌السلام،جنگ با معاویه را اداه دهد و از پذیرش صلح سر باز زند، بی‌تردید به شهادت بهترین یاران و مدافعان حقیقی اسلام، از جمله خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و برادر ارجمندش امام حسین علیه‌السلام منتهی می‌شد و این همان چیزی بود که معاویه شب و روز در پی آن می‌گشت که هیچ نامی از شخصیت‌های مدافع‌ اسلام حقیقی باقی نماند. به تعبیر مقام معظم رهبری: اگر بنا بود امام مجتبی علیه‌السلام،جنگ با معاویه را ادامه بدهد و به شهادت خاندان‌ پیامبر صلی الله علیه و اله منتهی بشود،امام حسین علیه‌السلام هم باید در همین ماجرا کشته می‌شد، اصحاب برجسته هم باید کشته می‌شدند،«حجر بن عدی»ها هم باید کشته‌ می‌شدند،همه باید از بین می‌رفتند و کسی بتواند از فرصت‌ها استفاده‌ بکند و اسلام را در شکل ارزشی خودش باز هم حفظ کند،دیگر باقی‌ نمی‌ماند. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/asIMZ

کارنامه ده ساله امام حسن مجتبی علیه‌السلام در مدینه منوره

در سالی که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به مدینه هجرت نمود، او هجده سال داشت که به خدمت آن حضرت مشرف شد و در روزهای آخر عمر علی بن ابی طالب علیهماالسلام خدمت حضرت رسید که آن بزرگوار ریگ‌هایی را به وی داد و فرمود: چنانچه خواستی امام بعد از من را بشناسی به خدمت آنان می‌رسی، با انگشتر خویش بر روی این ریگ‌ها نقش انگشتر خود را بدون هیچ فشاری منعکس خواهند نمود (گویا ریگ‌ها همانند خمیر نقش انگشتر آنان را بخود خواهد گرفت). وقتی نامه سبط اکبر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به زیاد بن أبیه رسید و آن را خواند، از حمایت سیاسی امام علیه‌السلام و امر و نهی آن حضرت به خشم آمد و پلیدی ذات خود را نشان داد و تمام الطاف و مهربانی خاندان اهل بیت علیهم‌السلام در زمان حاکمیت امیر مؤمنان علیه‌السلام را از یاد برد و جوابیه‌ای بدین شرح برای حضرت ارسال داشت: از زیاد بن ابی سفیان به حسن بن فاطمه علیهماالسلام: «اما بعد، نامه‌ات به من رسید، چرا نام خود را قبل از نام من نوشته بودی، در حالی که تو نیازمندی و من. نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج ۴، ص (ع) ۲ (چهار جلدی).‌هاشم می‌شود، بیش از آن است که نصیب بنی امیه خواهد شد!» سخنان مروان که به این جا رسید امام مجتبی علیه‌السلام به پا خاست و نقشه‌های معاویه بن ابی سفیان را در این خواستگاری سیاسی فاش و خنثی ساخت و در چند جمله، مطالب بی اساس مروان بن حکم را پاسخ داد: الف) این که گفتی مهریه زینب را هرچه پدرش تعیین کند خواهیم پرداخت، توجه داشته باشید ما در ازدواج فرزندانمان از سنت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله تجاوز نخواهیم کرد، بلکه به مهر السنه (۱) پای بند هستیم. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/Nt0mQ

گونه شناسی روایات امام حسن مجتبی علیه‌السلام در تفسیر قرآن کریم

به استناد بسیاری از آیات و روایات، ائمه اطهار(ع) تنها کسانی هستند که پس از خدا و پیامبر(ص) آگـاهی کامل به معارف قرآن و مراد و مقصود آیات آن دارند. ائمه(ع) با توجه به نیاز بشر، به تفسیر و تبیین آیـات قرآن کریم پرداخته اند. با توجه به اهمیت و جایگاه ویژه گونه شناسی روایات در تفسیر قرآن کریم از یـک سو و کثرت روایات تفسیری اهل بیت(ع) از سوی دیگر، در این مقاله، با توجه به اینکه تـاکنون روایـات امام حسن(ع) در تفسیر گونه شناسی نشده، تنها روایات تفسیری امام حسن(ع) تحلیل و بررسی شـده است. هرچند روایات تفسیری حضرت نسبت به امامان دیگر اندک است، همین روایات اندک دست مایـه خوبی برای کشف نگاه امام حسن(ع) به چگونگی تفسیر است. بر اسـاس ایـن پـژوهش، مهـم تـرین گونه‌های تفسیری روایات امام حسن(ع) عبارت است از: ذکر سبب نزول، بیان معنی مفردات، بیان بطون آیات، تبیین آیات از راه بیان مصادیق، تبیین آیات الاحکام، ذکر جزئیات داستانهای قرآن کریم، استناد و استشهاد به آیات، عمل به آیه با عمل به مفاد آن، علم قرائت، فضایل و خواص قرائت سـورههـا و آیـات. روش امام حسن(ع) در تفسیر قرآن کریم عبارت است از: تفسیر قرآن با سنت، استناد بـه قواعـد زبـان عرب. مبانی قرآنشناختی امام حسن(ع) در تفسیر قرآن کریم عبارت است از: هدایتگری قرآن و صیانت قرآن از تحریف. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/i85hR

معجزات و کراماتی از امام حسن مجتبی علیه‌السلام

سرانجام معاویه، با فریفتن «جعده» همسر آن حضرت و اعطای صدهزار درهم و وعده ازدواج با فرزند خود یزید، امام علیه‌السلام را مسموم ساخت، و حضرتش بعد از ۴۰ روز تحمل بیماری در ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری در سن ۴۸ سالگی مظلومانه به شهادت رسید، و در قبرستان «بقیع» در مدینه منوره مدفون گشت. در این هنگام، امام حسن علیه‌السلام که کودک خردسالی بود، به حضور پدر آمد و ابوسفیان خواست که علی علیه‌السلام اجازه دهد فرزندش حسن، نزد پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله از ابوسفیان شفاعت کند. ولی به هر حال، مردم از اثر نفرین امام حسن علیه‌السلام باخبر شدند و از این امر تعجب می‌کردند، سرانجام جوان نفرین شده از کار خویش نادم و پشیمان گشته، با همسرش در حالی که گریه می‌کردند، نزد امام حسن علیه‌السلام آمدند و از پیشگاه حضرت درخواست عفو و بخشش نمودند، حضرت نیز توبه آنها را پذیرفته، بار دیگر دست به دعا برداشت و از خداوند خواست که جوان نادم به حال اول خود برگردد، و چنین هم شد. در تحقیق این گونه پیشگوییها و اخبار از آینده که حضرت امام حسن مجتبی علیه‌السلام از آنها پرده برداشته است، علماء بزرگ اهل سنت در تاریخ آورده‌اند که: زیاد بن ابیه از طرف معاویه فرماندار کوفه شد و چون شناخت کامل به اصحاب امیرمؤمنان داشت، یکایک آنها را دستگیر کرده و دستور داد آنها را گردن زدند. امام حسن علیه‌السلام نیز از چنین علمی برخوردار بود، از جمله: اطلاع دادن آن حضرت از کیفیت شهادت و ماجرای بعد از آن است که فرمود: «انا اموت بالسم کما مات رسول الله‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله: قالوا: ومن یفعل ذلک بک؟ قال امرأتی جعده بنت الاشعث بن قیس فإن معاویه یدس الیها ویأمرها بذلک… لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/iO2nB

نقدی بر تردیدهای سلفیان در باب شهادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام

امام حسن مجتبی(ع) یکی از مصادیق آیه تطهیر و اهل بیت پیامبر اکرم نزد تمام مسلمانان بشمار می‌آید. آن حضرت در طول زندگی با مشکلاتی روبرو شدند که یکی از آنها معاویه بود که در برابر حضرت قرار داشت. پس از شهادت حضرت علی(ع) معاویه که امام حسن(ع) را مانعی عمده بر سر راه نقشه‌های خود می‌دید، برای هموار کردن خلافت فرزندش، در صدد از بین بردن حضرت برآمد تا این که ایشان را به شهادت رساند.جریان شهادت امام مجتبی(ع) با سمی که معاویه آماده کرده بود، از قضایایی است که اندیشمندان اهل‌سنت به طور فراوان به آن پرداخته‌ و این ماجرا را نقل کرده‌اند، اما برخی برای تبرئه معاویه از این جنایت، آن را انکار و شبهاتی در این‌باره مطرح کرده‌اند که در این نوشتار به بررسی آنها پرداخته می‌شود.

درباره شهادت امام مجتبی(ع) به دست معاویه می‌نویسد: اما این سخن که معاویه به حسن زهر داد (و او را به قتل رسانید)، از چیزهایی است که برخی از مردم آن را نقل کرده‌اند، ولی با دلیل شرعی یا اقرار معتبر ثابت نشده و کسی هم آن را با قاطعیت نقل نکرده است و این چیزی است که نمی‌توان به آن علم پیدا کرد و اعتقاد به آن اعتقاد بدون علم است و شکی نیست که حسن در مدینه بود و معاویه در شام. ۳ ابن کثیر نیز بدون ارائه دلیل، فقط به انکار این جریان پرداخته و نوشته است: برخی روایت کرده‌اند یزید بن‌معاویه به جعده، همسر امام مجتبی، سفارش کرد که اگر آن حضرت را مسموم کند، با او ازدواج ابن‌عربی، محمد بن‌عبدالله، العواصم من القواصم، ص۲۲۰-۲۲۱٫ شایان ذکر است، ذهبی هر چند در کتاب تاریخ الإسلام درصدد انکار این جنایت برآمده، ولی در کتاب سیر اعلام النبلاء به نقل از واقدی تصریح می‌کند که شهادت امام حسن(ع) با دسیسه معاویه صورت گرفته است و می‌نویسد: «وقد سمعت بعض من یقول:کان معاویه قد تلطف لبعض خدمه أن یسقیه سما» (همو، سیر أعلام النبلاء، ج۳، ص۲(ع) ۴). ۲ انتصاب یزید به خلافت چنان تأثیر شگرفی در انحطاط جامعه اسلامی ایجاد کرد که حسن بصری این عمل معاویه را نوعی خطای بزرگ تلقی می‌کند و می‌نویسد: معاویه چهار خصلت داشت که اگر فقط یکی از آنها را می‌داشت، برای هلاکتش کافی بود: اول: خود را به کمک سفیهان بر دوش امت سوار کرد، تا آنکه بدون مشورت با امت با آنکه در میان امت اصحاب پیامبر(صاحبان فضیلت بودند، بر آنها استیلا یافت. لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/Rc6X6

نگاهی به واپسین روزهای عمر امام حسن مجتبی علیه‌السلام

معاویه راه‌های مختلفی را جهت مبارزه با شخصیت اجتماعی و سیاسی امام مجتبی(ع) برگزید تا موقعیت والا و پر نفوذ آن حضرت را از قلب دوستدارانش بزداید لکن به هر جنایتی که دست می‌زد نتیجه عکس می‌گرفت و هر روز تعداد علاقه‌مندان به حضرت و شیفتگان دین و حقیقت‌بیشتر می‌شد از این جهت تصمیم گرفت‌شخص آن بزرگوار را از بین ببرد تا شاید دیگر افراد خاندان اهل بیت(ع) و ساداتی که در صدد مبارزه با رژیم وی بودند نا امید گردند و خود آن بزرگوار را که بعنوان بزرگترین سد و مانع سر راهش بود از میان بردارد. جنون‌آمیزترین جنایت معاویه معاویه بارها تصمیم بر مسموم کردن امام مجتبی(ع) گرفت و به واسطه‌های پنهان زیادی متوسل گردید حاکم نیشابوری با سند معتبر از ام بکر بنت مسور نقل می‌کند که گفت: «کان الحسن بن علی(ع) سم مرارا کل ذلک یغلت‌حتی کانت مره الاخیره التی مات فیها فانه کان یختلف کبده، فلم لبث‌بعد ذلک الا ثلاثا حتی توفی؛ حسن بن‌علی[ع] را بارها مسموم کردند، لیکن اثر چندانی نگذاشت ولی در آخرین مرتبه زهر کبدش را پاره‌پاره کرد، که بعد از آن سه روز بیش‌تر زنده نماند. به جهت اختصار به مطالب محمد بن‌جریر طبری بسنده می‌کنیم او می‌نویسد: علت وفات و رحلت امام مجتبی(ع) این بود که معاویه هفتاد مرتبه آن حضرت را مسموم کرد ولیکن اثر فوری و اساسی نگذاشت تا این که زهری را جهت مسموم نمودن آن حضرت برای جعده دختر محمد بن‌اشعث‌بن‌قیس کندی فرستاد و به همراه آن زهر، بیست هزار دینار فرستاد و ده قطعه باغ از باغهای کوفه را به نام او کرد و همچنن وعده داد بعد از انجام ماموریت، او را به ازدواج پسرش یزیدبن معاویه درآورد.” لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/Ivl5Y

صلح امام حسن مجتبی علیه‌السلام  لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/PGAIn

صلح امام حسن (ع) رمز جاودانگی مکتب (به مناسبت ۲۸ صفر، شهادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام)  لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/nA13M

علل و عوامل صلح امام حسن مجتبی علیه‌السلام  لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/ThClG

موضع گیری امام حسن علیه‌السلام در مکاتبه با معاویه  لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/YMMwo

نگاهی به علل صلح امام حسن علیه‌السلام با معاویه  لینک دانلود متن مقاله: http://yon.ir/sw(ع) MG