شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
در نگاه بسیاری از فقها قدرت، شرط تکلیف است. از این‌رو وقتی قدرت اقامه حکومت نباشد، از نظر شرعی، تکلیفی متوجه فقیه نیست. لکن در دیدگاه امام خمینی(ره)، منصب ولایت سیاسی و اجتماعی برای فقها واجب کفایی است و حتی اگر امکان اقامه حکومت نبود، منصب و تکلیف از آنها ساقط نمی‌شود. هر چند معذور از تأسیس حکومت می‌باشند.
به گزارش شبکه اجتهاد، در دوازدهمین نشست از سلسله نشستهای چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی که با مشارکت پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی در مورخ هیجدهم شهریورماه برگزار گردید، موضوع «ولایت فقیه و امامت و ولایت»، با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک زایی و دبیری حجت الاسلام علی اصغر نصرتی بررسی شد.
در ابتدا دبیر علمی نشست، با مروری به جایگاه انقلاب اسلامی در سیر تاریخی مجاهدت‌های پیامبر عظیم‌الشأن اسلام، ائمه اطهار و عالمان بزرگ شیعه، و تحقق دولت اسلامی در آغاز قرن پانزدهم هجری، به وظیفه اندیشمندان و صاحب‌نظران مسلمان در پشتیبانی نظری از انقلاب اسلامی و تبیین عالمانه اهداف، کارکردها و تلاش برای پاسخگویی به نیازهای انقلاب اسلامی و حل چالش‌ها و مسائل پیش روی آن، اشاره نمود و محورهایی که لازم است در جهت تبیین موضوع نشست بررسی شود را شامل؛ مناسبات ولایت فقیه؛ امامت و رهبری در اسلام، نظریه‌پردازی در ولایت فقیه، نظام‌سازی بر مبنای ولایت فقیه، رویکردهای موجود به ولایت فقیه و رویکرد برتر و غالب که توانسته است الگوی رهبری انقلاب اسلامی واقع شود، دانست.
در ادامه استاد حجت‌الاسلام دکتر لک‌زایی اولین حرکت اثباتی انقلاب را پس از فروپاشی نظام موجود، ارائه نسخه جایگزین نظام سیاسی و رهبری نظام دانست که انقلاب اسلامی، الگوی ولایت فقیه را در رهبری نظام جمهوری اسلامی معرفی نمود.
لک‌زایی افزود: با وجود دو رویکرد جزءنگر و جامع و سیستمی در اسلام‌شناسی، اسلام‌شناسی امام خمینی(ره) جامع و مجموعی است و در همین راستا به اندیشه امام خمینی(ره) در اسلام‌شناسی با معیارهای چهارگانه دین، رهبری، امت و دولت، اشاره نمود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اضافه نمود که در مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) این چهار عنصر برای زمان پیامبر، حضور امام معصوم و در عصر غیبت و با رهبری فقیه عادل نیز به نحو یکسانی قابل ذکر است و طبق این الگو، حضرت امام خمینی(ره)، براساس دین مبین اسلام و مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، با الگوی رهبری ولایت فقیه، مردم مسلمان را به‌عنوان امت، همراه نموده و اقدام به ساخت نظام و دولت اسلامی کردند.
استاد حوزه علمیه قم همچنین اشاره نمود: نظریه جامع حضرت امام در جلد دوم کتاب «البیع»، در سال ۱۳۴۸ش در نجف، ارائه گردیده است و براساس این کتاب نظریه امام در اسلام‌شناسی را سازماندهی نمود. سپس دولت و اهداف آن را از نظر امام تبیین کرد.
لک‌زایی، در ادامه به عنصر رهبری در رویکرد امام خمینی پرداخت و ضرورت رهبری، ویژگی‌ها و اوصاف رهبری و وظایف و اختیارات رهبری را تبیین نمودند. در دیدگاه امام خمینی(ره) علم به قانون، عدالت و (می‌توان گفت) کفایت، از اوصاف رهبری شایسته برای نظام اسلامی در دوره غیبت است و به نکته ویژه‌ای اشاره نمود که در نگاه بسیاری از فقها قدرت، شرط تکلیف است. از این‌رو وقتی قدرت اقامه حکومت نباشد، از نظر شرعی، تکلیفی متوجه فقیه نیست. لکن در دیدگاه امام خمینی(ره)، منصب ولایت سیاسی و اجتماعی برای فقها واجب کفایی است و حتی اگر امکان اقامه حکومت نبود، منصب و تکلیف از آنها ساقط نمی‌شود. هر چند معذور از تأسیس حکومت می‌باشند. بر این اساس تکلیف بر اقامه حکومت همیشگی است فقط عذر و مانعی در مسیر ایجاد شده و هرگاه آن مانع برداشته شود بایستی اقدام به ایجاد حکومت نمایند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این تفاوت نگاه را ناشی از «خطابات قانونیه‌ای» دانست که حضرت امام به آن معتقداند. در این باور تکلیف متوجه شخص فقیه نیست بلکه متوجه جایگاه حقوقی و قانونی اوست.
بنابر گزارش پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در پایان شرکت‌کنندگان حاضر در نشست که از محققین و صاحب‌نظران حوزه اندیشه سیاسی بودند پرسش‌ها و ملاحظاتی را پیرامون مباحث طرح شده، اظهار نمودند که استاد لک‌زایی به آنها پاسخ ارائه نمود.
