برای تازه واردها به مرحله‌ی درس خارج/ محمدرضا نائینی

شبکه اجتهاد: به نظر‌‌ می‌رسد بهترین و پر ثمر ترین راه برای قرار گرفتن روی ریل اجتهاد آن باشد که دانش پژوه، سال‌‌های ابتدائی درس خارج را در درس خارج عبادات، به خصوص طهارت و صلاه شرکت کند، زیرا درس خارج، تمرین اجتهاد است و برای این تمرین، کاری مهم‌تر از سر و کله زدن با نصوص نیست و ابواب عبادات پر نصوص‌ترین ابواب فقهی هستند.

نکته‌ی مهم دیگر آن است که شما در ابوابی مثل طهارت و صلاه با انبوهی از نوشته‌‌های فقهی اکابر فقیهان روبرو هستید که مطالعه‌ی آن‌‌ها به رشد علمیتان کمک شایانی خواهد کرد.

 هرگز به سخنانی که مبنی بر تکراری بودن این مباحث است توجه نکنید؛ شما بنا است در این مرحله به ورزیدگی فقهی برسید؛ یعنی فعلا بنا نیست فتوا بدهید؛ قرار است بیاموزید.

به این مطلب نیز توجه کنید: در اجتهاد شیعی هیچ مسأله‌ى فقهی غیر ضروری، حل شده نیست و صرف این که پیشینیان به آن پرداخته‌‌‌اند دلیل بر مختومه شدن آن مسأله‌‌ نمی‌باشد”.

برای روشن شدن این سخن کافی است نگاهی به کتب فقیهان نامدار امامیه در قرون متمادی و در همین ابوابی که اشاره شد بیاندازید.

خانه‌ی عنکبوت

فرض کنید دو معمار‌‌ می‌خواهند دو خانه بسازند اما کارگری در دسترس ندارند؛ یکی بهترین مصالح ساختمانی را تهیه کرده آن گاه چند نفر را از سر راه پیدا نموده بدون آن که آنان هیچ آگاهی از ساختمان سازی داشته باشند به کار‌‌ می‌گمارد؛ دیگری چند نفر را استخدام نموده، جعبه ی ابزار در اختیارشان‌‌ می‌گذارد و مدتی با آموزش آنان مرتبا وادارشان‌‌ می‌کند که کارهای مختلف بنائی را تکرار کنند.

در این میان یک آدم ناشی هر دو را تماشا‌‌ می‌کند؛ او ممکن است از معمار اول خوشش بیاید چون فورا مشغول به ساختن منزل مورد نیاز شده و معمار دوم را به سخره بگیرد که کارگرانش را بیهوده به ساختن و خراب کردن دیوار و بازی با آلات کار گمارده و به امور بی فایده وادارشان کرده. سالی‌‌ می‌گذرد، اولی چیزی ساخته مانند “خانه ی عنکبوت” و دومی بنائی رفیع و مستحکم برپا کرده است.

حکایت درس خارج رفتن ما طلاب است، با درس رفتنمان مرتبا در حال آموختن فن اجتهاد هستیم. درس مطلوب برای ما درسی است که هر روز مجبورمان کند به کتب اصحاب (خصوصا قدماء) سر بزنیم، نصوص روائی را ببینیم و با کتاب‌‌هائی نظیر ملاذ الأخیار و روضه المتقین خو بگیریم.

ما تا چند سال مشغول آموختنیم و پس از آن به پژوهش خواهیم پرداخت، اگر مرحله‌ی اول را به خوبی نگذرانیم نتیجه‌ی پژوهش‌‌های بعدیمان خانه‌ی عنکبوت خواهد شد؛ نگران مسخره کردن‌‌های دیگران هم نباشید.