شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد محسن اراکی در نشستی علمی با تأکید بر رسالت تمدن‌ساز فقه، با انتقاد از رویکردهایی که فقه را به احکام فردی محدود می‌کنند، اظهار داشت: حوزه دیگر نمی‌تواند صرفاً به مسائل عبادی و شخصی بپردازد؛ مسئولیت اصلی ما، ارائه نقشه راه کامل برای اداره جامعه بر اساس ولایت الهی است. او با اشاره به ظرفیت‌های عظیم فقه جواهری، تصریح کرد: برای این نظام‌سازی، نیازی به ابداع فقهی جدید نیست، بلکه فهم عمیق و روشمند همین فقه غنی، کفایت می‌کند.
به گزارش شبکه اجتهاد، به دنبال بیانیه اخیر رهبر معظم انقلاب، حوزه علمیه قم، کهن‌ترین پایگاه علوم اسلامی شیعی، در آستانه یک تحوّل بزرگ قرار گرفته است. در نشست الزامات تحقق مطالبه رهبری در زمینه طراحی نظام‌های اجتماعی، از سلسله جلسات شرح بیانیه مقام معظم رهبری به حوزه‌های علمیه، ابراز شد: «فقه نظام» به مثابه یک رویکردِ محوری، مبنای حرکت نوین حوزه برای طراحی و پیاده‌سازی نظام‌های جامع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مبتنی بر اصول اسلامی خواهد بود. این تحول، پاسخی مستقیم به فراخوان رهبری برای نقش‌آفرینی فعّال‌تر حوزه در تمدن‌سازی نوین اسلامی تلقی می‌شود.
در کانون این نشست، استاد محسن اراکی با تأکید بر اینکه «فقه نظام، همان فقه اصیل و اولیه انبیای الهی برای برپایی قسط و عدل در جامعه است»، خطوط اصلی حرکت جدید آن را در دوران جدید ترسیم کرد.
وی با انتقاد از رویکردهایی که فقه را به احکام فردی محدود می‌کنند، اظهار داشت: حوزه دیگر نمی‌تواند صرفاً به مسائل عبادی و شخصی بپردازد؛ مسئولیت اصلی ما، ارائه نقشه راه کامل برای اداره جامعه بر اساس ولایت الهی است.
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با اشاره به ظرفیت‌های عظیم فقه جواهری، تصریح کرد که برای این نظام‌سازی، نیازی به ابداع فقهی جدید نیست، بلکه فهم عمیق و روشمند همین فقه غنی، کفایت می‌کند.
او با یادآوری تجارب موفق خود در ارائه نظریات فقهی اسلام در مجامع بین‌المللی، از جمله در ژنو و حل یک منازعه‌ی حقوقی پیچیده در دادگاه‌های لندن بر اساس فقه شیعی، بر «خودباوری علمی» و قدرت منطق اسلام در برابر نظام‌های فکری و حقوقی جهان تأکید کرد و گفت: دنیا در برابر حرف حساب و اندیشه اصیل، خضوع خواهد کرد.
این عضو مجلس خبرگان رهبری در عین حال هشدار داد که تلاش برای اسلامی‌سازی ظاهری و سطحی نظام‌های غربی، یا اکتفا به «عدم مخالفت» با شرع، انحراف از مسیر صحیح است.
به گفته استاد اراکی، «رسالت ما بنیان‌گذاری نظام‌های اصیل اسلامی از پایه است، نه وصله‌پینه کردن ساختارهای بیگانه».
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین مجید رجبی، مدیر پژوهشگاه فقه نظام، «الزامات سه‌گانه» این گذار مهم را تشریح کرد.
به گفته وی، حوزه برای موفقیت در این عرصه نیازمند این موارد است: یک: کشف و استخراج نظام‌های ذاتی اسلام: بازخوانی عمیق متون دینی برای شناسایی ساختارهای کلان اجتماعی مورد نظر شارع. دوم: تسلط بر علوم و ابزارهای روز: آشنایی هدفمند با دستاوردهای علوم انسانی و اجتماعی مدرن، نه برای تقلید، بلکه برای فهم دقیق مسائل و ارائه راه‌حل‌های کارآمد. سوم: شناخت دقیق میدان و واقعیات جامعه: ارتباط مستمر با بطن جامعه و درک صحیح از نیازها و چالش‌های روز.
این مدرس و محقق حوزوی همچنین بر ضرورت ایجاد رشته‌های تخصصی “فقه نظام”، تقویت پژوهشگاه‌های مسئله‌محور و اعتماد به نسل جوان و “فقهای تازه‌نفس” برای پیشبرد این اهداف تأکید ورزید.
حجت‌الاسلام والمسلمین کمیل قنبرزاده مدیر مجتمع عالی حوزوی ولی امر (عج) نیز در بخش دیگری از این نشست، از اقدامات عملی صورت‌گرفته پس از ابلاغ دستور رهبری خبر داد.
تشکیل کارگروهی از نخبگان حوزوی برای تدوین «شرح جامع بیانیه رهبری» و برنامه‌ریزی برای برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی با هدف تبیین و تعمیق مبانی «فقه نظام»، از جمله این اقدامات است.
وی خاطرنشان کرد: بیانیه رهبری به جزئیات مهمی چون اصلاح نظام آموزشی حوزه، بازنگری در شیوه‌های تدریس سنتی (مانند متن‌خوانی صرف) و تعریف دقیق هویت و مسئولیت‌های جدید حوزه در قبال جامعه و حکومت پرداخته است.
