شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت ایام محرم، با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد باقری شاهرودی، استاد کهنه کار حوزه علمیه قم، در رابطه با برخی امور موهن عزاداری و همچنین تعارض برخی شیوه‌های عزاداری با ایذاء مؤمنین گفتگو کردیم. عضو هیئت استفتاء مرحوم آیت‌الله تبریزی معتقد است افراد توهین کننده را باید نصیحت کرد، اما برخی توهینها، موجب ارتداد است. اذیت نیز اگر به مقدار متعارف باشد، مشکلی ندارد!
اجتهاد: در تزاحم بین وجوب حفظ شعائر حسینی و ایذاء مومن در برخی موارد چه باید کرد؟
باقری شاهرودی: عزاداری و مصیبت برای ابی عبدالله علیه الصلاه و السلام حالت خاص خودش را دارد. با هیچ چیزی قابل قیاس نیست. درست است که تمام اینها مستحب مؤکد است. ولی برای زیارت ابی عبدالله علیه الصلاه و السلام جان‌ها می‌دادند، دست‌ها می‌دادند، مال‌ها می‌دادند. مؤمنین الآن هم همینجور است، یعنی حاضر هستند که جانشان را بدهند و به آن چیزی که غرض شارع هست و زیارت ابی عبدالله علیه‌السلام است برسند. ولی آنچه که هست این است، البته زیارت امام حسین و عزاداری و تعزیه در هر قرنی صور خاص خودش را داشته است. به هر صورتی که مؤمنین، یعنی به هر صورتی که مؤمنین عزاداری کنند، ولو اینکه پرچم مشکی علامت عزاداری باشد، چونکه اینها علامت است و مثل این علم‌هایی که دسته‌ها برمی‌دارند، علامت عزاداری است. در آن زمان‌ها، در هر زمانی علامت عزاداری باشد، اینها علامت است.
تمام اینها آن عنوان تعزیه و عزاداری و مصیبت برای ابی عبدالله و روضه‌خوانی و اینها که در روایات ما هستش شاملش می‌شود. فقط بعضی از عناوین و بعضی از مصادیق ممکن است شکل دیگری به خود بگیرد، ولی تمام اینها نمودار عزاداری ابی عبدالله علیه الصلاه و السلام است. در مسیر عزاداری البته مردم مؤمن حاضرند هزار مصیبت را و ایذاء و زحمت را به خودشان بپذیرند. مردم از دل و جان خدمت می‌کنند هر چه دارند می‌دهند. مردم عراق را نگاه کنید، یک سال اینها زحمت می‌کشند برای اینکه بتوانند زائرین ابی عبدالله علیه السلام را در اربعین مثلا تأمین کنند. چقدر هم افتخار می‌کنند و ثواب دارد. کسانی که می‌خواهند بدانند عزاداری برای ابی عبدالله چه جایگاهی دارد، به کتاب کامل الزیارات ابن قولویه مراجعه کنند، انسان وقتی این روایات را نگاه می‌کند بهتش می‌زند. زیارتی در عالم مانند زیارت سید الشهدا نیست، حتی زیارت کعبه مانند زیارت سید الشهدا نیست، مومنین همه برای این شعائر شوق دارند و از طرفی این شعائر لوازمی نیز دارد.
دسته‌های زنجیرزنی، سینه‌زنی در خیابان‌ها راه می‌افتد، ممکن است چهارتا ماشین یک کم دیرتر به مقصدشان برسند. ممکن است چهارتا مؤمن مثلا به زحمت بیفتند. ولی آن زحمت‌ها متعارف است. من یک جمله می‌خواهم بگویم اگر مصیبت‌داری و عزاداری برای ابی عبدالله علیه الصلاه و السلام به این مقدار متعارفی که دسته سینه‌زنی می‌رود، حالا یک ماشین باید صبر کند تا دسته سینه‌زنی رد بشود، این اشکال ندارد و قطعا اشکالی ندارد.
اجتهاد: یعنی اصل اولی، رعایت تعظیم شعائر است؟
باقری شاهرودی: بله. اصلا اینها هیچ اشکالی ندارد. ببینید بعضی مسائل و بعضی از افعال یک لوازمی دارد. مثلا شما ممکن است خانه‌ات را بسازی، می‌خواهی جلوی خانه‌ات یک سیمان، یک آجری بریزی، خواه‌ناخواه همسایه‌ات یک مقدار مختصری ممکن است برایش زحمت ایجاد بشود. این زحمت متعارف است. زحمت متعارف را ایذاء مؤمن نمی‌گویند. بله اگر طوری عزاداری بکنیم بلندگوها را زیاد بکنیم، صداها را زیاد کنیم که آنهایی که بیمار هستند، بچه‌های کوچک دارند و دیر وقت شده است و زمان استراحت مردم است؛ مثلا ساعت یک نصف شب، دو نصف شب به‌طوری که دیگر این متعارف نیست. آنجا حتی برای عزاداری ابی عبدالله علیه السلام هم جایز نیست. ولی این مقدار زحمت‌های متعارفی که مردم همه از دل و جان می‌پذیرند اینها متعارف عزاداری‌هاست. هر جا که عزاداری بشود اینها لوازمش است. اما غیر متعارفش جایز نیست.
اجتهاد: برخی آزار‌ها از جانب برگزارکنندگان مجلس است که فرمودید متعارف باید باشد. برخی موارد شاهد آزار شرکت کنندگان هستیم مثلا ماشین را جلوی پارکینگ پارک می‌کنند یا در کوچه آشغال می‌ریزند و موجبات آزار و اذیت همسایگان رو فرام می‌کنند این موارد هم حرام است؟
باقری شاهرودی: آن ربطی به عزاداری ندارد. ما گفتیم ایجاد و اقامه عزاداری سبب بشود بعضی از اذیت‌هایی که متعارف هست هر جایی که افعالی، کرداری عقلایی بخواهند انجام بشود، خواه ناخواه اینها لوازمش است. اما اگر من بردم ماشینم را جلوی خیابان گذاشتم یا جلوی پارکینگ گذاشتم که مردم می‌خواهند بیرون بیایند، با ماشین نمی‌توانند بیایند. این ربطی به عزاداری ندارد. اینجور چیزها حرام است، جایز نیست وقطعا از مصادیق ایذاء مؤمن است و ربطی هم به عزاداری ندارد، ولو شخص عزادار باشد، ولو شخص بخواهد در عزاداری شرکت بکند. شخص که می‌خواهد در عزاداری شرکت بکند خود عزاداری یک لوازمی داشته باشد، نه اینکه بیاید ماشینش را دم پارکینگ دیگران پارک کند.
اجتهاد: با شروع محرم در فضای مجازی شاهد جک‌ها و مثلا لطیفه‌هایی هستیم که برخی لوازم عزاداری را هدف قرار داده‌اند مانند غذاهای نذری و یا مداح‌ها و یا لوازم عزا مانند طبل و علم و… آیا گفتن و نشر این مطالب حرام است؟
باقری شاهرودی: اینکه مصداقی بخواهیم بحث کنیم چه چیز سبب وهن است یا نیست بحثی مفید نخواهد بود؛ اما آنچه که قطعی است هر چه سبب وهن مقدسات شرعیه شود، سبب شود مردم به این امور بدبین شوند، حرام و گناهی نابخشودنی خواهد بود.
اجتهاد: آیا در کبرای کلی مورد لوازم عزاداری هم صدق می‌کند؟ مثلا یکی از موارد مورد وهن قرار گرفته است در مورد کسانی است که در دسته زنجیرزنی شرکت می‌کنند، برای جلب توجه است که شرکت کرده‌اند.
باقری شاهرودی: این مطلب که گفتنی نیست و اعمال به نیات است و اگر نیت کسی چنین باشد، خدا می‌داند که به این شخص چه حد ثواب دهد ولی اینکه بگوییم این قطعا برای این نیت در زنجیر زنی شرکت کرده است این تهمت است.
اما به طور کلی، کسی که عزادار امام حسین علیه السلام است وهن او، مثل وهن بر ابی عبدالله علیه السلام حرام است؛ و سست کردن اعتقاد مردم در این مسائل به هر وسیله‌ای شرعا حرام است. ممکن است شخص با این جک‌ها دیگر خجالت بکشد در دسته زنجیرزنی شرکت کند.
اجتهاد: با فرض اینکه این عمل هتک است، آیا موجب حد یا تعزیر مسببین این امر خواهد بود؟
باقری شاهرودی: باید بررسی شود اگر شخص از روی عنادی که با اسلام دارد تولید این محتوا می‌کند، این تا حد مرگ و ارتداد ممکن است برسد چون وهن اسلام می‌کند و از راه جک وارد شده است به جای اینکه مستقیم وهن اسلام کند غیر مستقیم این کار را انجام می‌دهد. اگر تنها برای خنده و شوخی این کار را می‌کند و عناد ندارد تعزیر کفایت می‌کند؛ اما اگر به طور مطلق غافل است و آشنا به این امور نیست باید نهی از منکر و نصحیت شود.
