شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
کتاب حاضر سه ویژگی مهم دارد: نخست نگرش انتقادی به فقه سنتی، دوم تحلیل اثر عوامل تاریخی گوناگون در شکل گیری آن و سوم تبیین کوتاهی فقه در ایفای نقشی که در این روزگار.
به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب خصوصی گرایی و جهانی گرایی در اندیشه اسلامی معاصر اثر طاها جابر العلوانی ترجمه محمد حسین میرفخرایی با نظارت و ویرایش دکتر مسعود فکری توسط انتشارات ترجمان منتشر شده است.
اندیشه اسلام در اندک زمانی توانست از دوگانه «ویژه و شخصی» و «عمومی و جهانی» عبور کند. این اندیشه عناصر معرفتی بسیاری را که از تمدن‌های یونانی، فارسی و هندی بر جای مانده بود در خود گنجاند و آن را در محیط ویژه خود بومی ساخت و در هم آمیخت. اندیشه اسلامی همچنین ادیان، فرهنگ‌ها و سنت‌های گوناگون را در جغرافیای بشری و فرهنگ گسترده آن روز جهان اسلام، از اندلس تا چین در خود گنجاند.
از این رو تاریخ هیچ گاه به یاد ندارد که مسلمانان دست به نابودی و ریشه کنی فرهنگ ملت‌هایی زده باشند که به اسلام پیوسته اند. آن ملت‌ها نیز در سیاق میراث فرهنگی خود اسلام را می‌نمایاندند به طوری که گویی اسلام به سرعت به یکی از مولفه‌های مهم شخصیت فرهنگی آنان بدل شده بود. انسان شناسی فرهنگی تاریخی این ملت‌ها خود گواه مدعاست. در این کتاب می‌توانیم از پایه‌های روشی و مفاهیم کلیدی مربوط به مساله خصوصی گرایی و جهانی گرایی آگاهی یابیم.
شیخ طاها علوانی، در این کتاب مسائل مربوط به کثرت گرایی و تنوع گرایی، خصوصی گرایی و جهانی گرایی، دوگانه من و دیگری و دیگری خودی (یا مشابه) و دیگری متفاوت را با دیدگاهی فقهی برسی می‌کند. در عمق این دیدگاه نگرش روش شناسانه و معرفت شناسانه وی به وضوح نمایان است. از این رو این مباحث را می‌توان بررسی‌های روش شناسانه، معرفت شناسانه و فقهی درباره خصوصی گرایی و جهانی گرایی دانست. ممکن است ما مشابه این کوشش را در میراث فقهی خود نیز ببینیم، اما با این تفاوت که آنچه در این میراث یافته ایم از یکدستی روش شناسانه و معرفت شناسانه بی بهره است.
طاها جابرالعلوانی اندیشمند مسلمان معاصر یکی از کم شمار پژوهشگرانی است که کوشیده است چگونگی سازگاری میان ویژگی‌های اندیشه اسلامی با جهانی گرایی را ترسیم کند. او درآثار مختلف خویش به تبیین ابعاد گوناگون این موضوع پرداخته است اما در کتاب خصوصی گرایی و جهانی گرایی در اندیشه اسلامی معاصر که از سلسله مباحث مربوط به مسائل حوزه اندیشه اسلامی است به صورت مشخص به طرح مساله فوق پرداخته است.
سودمندی کتاب حاضر به دو ویژگی مهم آن بازمی گردد: نخست آنکه مباحث مطرح شده در آن از نگاه پژوهشگری آشنا با میراث اسلامی و در عین حال برخوردار از شناخت اندیشه‌های امروزی مورد بررسی قرار گرفته است و دوم آنکه اندیشه اسلامی در سطحی کلان و دور از تجسم یافتگی در جزییات و صبغه‌های مذهبی و فرقه ای در آن ارائه شده است.
برای قوام بخشیدن به هویت مسلمانی در دوران کنونی و مصون سازی آن در برابر تکانه‌های سختی که بر پیکره آن وارد می‌شود چاره ای جز تامل و اندیشه در این زمینه نیست و کتاب پیش رو در کمترین نقش خود توانسته است انگیزه‌های این درنگ و پرسشگری را فراهم سازد.
کتاب حاضر سه ویژگی مهم دارد: نخست نگرش انتقادی به فقه سنتی، دوم تحلیل اثر عوامل تاریخی گوناگون در شکل گیری آن و سوم تبیین کوتاهی فقه در ایفای نقشی که در این روزگار.
کتاب دارای شش بخش است: بخش اول کثرت گرایی؛ مبانی و خوانش‌ها، بخش دوم اسلام و همزیستی مسالمت آمیز، بخش سوم اسلام و غرب؛ گفت و گو یا ستیز، بخش چهارم اندیشه شهروندی در جامعه اسلامی، بخش پنجم دو مشکل و خوانشی از آن دو و بخش ششم حاکمیت قرآن.
دکتر علوانی می‌نویسد: «شکی نیست که اسلام امروزه طوری به مسلمانان عرضه می‌گردد که متناسب عظمت و قدرت آن نیست. این مساله ناشی از عملکرد فقیهان سنت گرا و فقه سنتی است. کوشش‌های فقیهان در طول تاریخ بیشتر معطوف به مشکلاتی ساده بوده است، همچون موضوعات مربوط به کشاورزی، رعیت یا تجارت فردی بر مبنای تبادل ساده منافع در آن جوامع. بنابراین چنانچه از این میراث و از این فقه بخواهیم که پاسخ گوی نیازهای پیچیده جامعه معاصر و مسائل اقتصادی آن باشد انتظاری بیش از حد داشته ایم.
اگر از فقیهان نیز چنین چیزی بخواهیم در واقع آنان را وادار کرده ایم که پاسخ‌هایی ساختگی و بی پایه بر زبان برانند. فقیهان این مسائل را نمی‌شناسند و تاکنون درباره آنها اجتهاد نکرده اند چراکه چنین مسائلی در عصر آنان نبوده است.»
آنچه خواننده کتاب در آن می‌یابد مطالبی پربار درباره خصوصی گرایی و جهانی گرایی است که قرآن در آن مرجعیت دارد. نویسنده همچنین در این کتاب عناصر زنده این میراث فقهی را به کار می‌گیرد، ارزش‌های مثبت آن را فرا می‌خواند و بالاخره برخی مفاهیم و راویان این میراث را بازتولید می‌کند.
بنابر گزارش مهر، کتاب خصوصی گرایی و جهانی گرایی در اندیشه اسلامی معاصر اثر طاها جابر العلوانی ترجمه محمدحسین میرفخرایی با نظارت و ویرایش دکتر مسعود فکری در ۲۹۵ صفحه در زمستان ۱۳۹۶ توسط انتشارات ترجمان منتشر شده است.
