شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
۱: درباره فواید و فلسفه روزه توضیح دهید؟
جواب: روزه‌داری حکمت‌ها و فوایدی است. مهم‌ترین آن‌ها عبارت است:۱، روزه روح انسان را تلطیف، اراده او را قوی و غریزه‌هایش را تعدیل می‌کند و به آدمی در مسیر تقوا و پرهیزگاری کمک می‌کند. «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کتِبَ عَلَیکمُ الصِّیامُ کما کتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکمْ لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ»[۱] ۲، روزه برای برقراری مساوات میان فقیر و غنی است تا مردم با چشیدن طعم گرسنگی، به یاد فقیران و محرومان بیفتند و حق آنان را ادا کنند. [۲] ۳، روزه آرام‌بخش دل‌ها است. امام باقر علیه‌السلام می‌فرماید: «الصّیامُ وَ الْحَجُّ تَسْکینُ الْقُلُوبِ»[۳] ۴، روزه اثر بهداشتی و درمانی فراوان دارد و باعث سلامتی و تندرستی جسم می‌گردد. رسول خدا صلی‌الله علیه و آله «صُومُوا تَصِحُّوا»؛ «روزه بگیرید تا سالم شوید». الکسی سوفورین (دانشمند روسی) روزه‌داری را طریق درمان بسیاری از بیماری‌ها- ازجمله کم‌خونی، ضعف روده‌ها، رماتیسم، نقرس، بیماری‌های چشم، مرض قند و بیماری‌های کلیه و کبد- می‌داند. [۴]
۲: رمضان به چه معنا است؟
جواب: «رمضان» در لغت از ماده «رمض»، به معنای شدّت گرما و تابش آفتاب بر سنگ و شن است. با توجه به اینکه ماه رمضان، ماه تحمل شداید و عطش و گرسنگی است، به این عنوان، نام گرفته است.این ماه، نهمین ماه سال در تقویم هجری قمری و یگانه ماهی است که نامش در قرآن آمده و یکی از نام‌های خداوند است. ازاین‌رو در روایات، تصریح شده که کلمه «ماه» به «رمضان» اضافه گردد و به‌هیچ‌وجه، به‌تنهایی یاد نشود.
ماه رمضان بر همه ماه‌ها برتری دارد؛ زیرا تمامی کتاب‌های مهم آسمانی (مانند تورات، انجیل، زبور، صحف و قرآن) در این ماه نازل شده است.
شب قدر و شهادت حضرت علی علیه‌السلام در این ماه قرار گرفته و شاید به جهت همین ویژگی‌ها است که این ماه برای روزه گرفتن، انتخاب شده است. [۵]
معنای روزه
۳: صوم (روزه) در لغت و اصطلاح به چه معنا است؟
جواب: «صوم» (روزه)، در لغت به معنای امساک و خودداری از هر چیز است و در اصطلاح فقه عبارت است از:
«امساک و خودداری از موارد هشت‌گانه «خوردن و آشامیدن، نزدیکی، استمنا، دروغ بستن بر خدا و پیغمبر و جانشینان او، رساندن غبار غلیظ به حلق، فروبردن تمام سر در آب، باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح، اماله کردن با چیز روان و قی کردن.»- از هنگام اذان صبح تا اذان مغرب- به قصد انجام دادن فرمان خداوند».
پیشینه روزه
۴: پیشینه روزه به چه زمانی برمی‌گردد؟
جواب: شواهد فراوانی در تاریخ به چشم می‌خورد که روزه، در میان یهود و مسیحیت و اقوام و ملت‌های دیگر رایج بوده است. آنان به هنگام مواجهه با غم و اندوه و توبه و طلب خشنودی خداوند، روزه می‌گرفتند تا با این کار، در پیشگاه او اظهار عجز و تواضع نموده و به گناهان خود اعتراف کنند. از انجیل استفاده می‌شود که مسیح علیه‌السلام چهل شبانه روز، روزه داشته است. [۶] قرآن مجید به‌صراحت بیان می‌کند: این فریضه الهی، در امت‌های پیشین نیز واجب بوده است. [۷]
مراتب روزه
۵: علمای اخلاق روزه را به روزه عوام، روزه خواص و روزه خواص الخواص درجه‌بندی کرده‌اند، آیا این امر دلیل دینی دارد؟
جواب: آنچه علمای اخلاق فرموده‌اند، برگرفته از مجموع روایاتی است که در این زمینه وجود دارد.
امام باقر علیه‌السلام درباره روزه «عوام» می‌فرماید: «روزه‌دار هر کاری انجام دهد، برای روزه او زیانی ندارد؛ اگر از چهار کار خودداری کند: خوردن، آشامیدن، آمیزش با زنان و فرورفتن در آب». [۸]
امام صادق علیه‌السلام درباره روزه «خواص» می‌فرماید: «هرگاه روزه‌دار بودی، باید گوش و چشم تو در برابر کارهای حرام و همه اعضای تو در برابر کارهای زشت نیز روزه‌دار باشد». [۹]
حضرت علی علیه‌السلام درباره روزه «خواص الخواص» می‌فرماید: «روزه قلب و خودداری از فکر گناه، برتر از روزه شکم و خودداری از خوراک است». [۱۰]
—————————————————————————
[۱]. بقره، ۱۸۳
[۲]. احادیث بسیاری در این زمینه آمده است، ر. ک: من لایحضره الفقیه، ج ۲، ح ۱۷۶۹- ۱۷۶۶
[۳]. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۸۳
[۴]. به نقل از: تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۶۳۲
[۵]. تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۶۳۴؛ لسان العرب؛ مجمع البحرین؛ فرهنگ اصطلاحات فارسی؛ من‌لایحضره الفقیه، ج ۲، باب النوادر، ص ۱۶۹
[۶]. ر. ک: تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۶۳۳
[۷]. بقره، آیه ۱۸۳
[۸]. من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۰۷
[۹]. بحار الانوار، ج ۹۶ ص ۲۹۲
[۱۰]. ر. ک: غرر الحکم و درر اللکلم
