جنین آزمایشگاهی بدون صاحب از منظر فقه امامیه

کتاب «جنین آزمایشگاهی بدون صاحب از منظر فقه امامیه» که با توجه به مبانی فقه امامیه و حقوق ایران نگاشته شده است، به همت خانم انسیه نور احمدی، دکتر علی تولایی و دکتر صدیقه مهدوی کنی تدوین و توسط انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام منتشر شده و در دسترس پژوهشگران و علاقه مندان مباحث مرتبط با مسائل مستحدثه اسلامی قرار گرفته است.

به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از مسائلی که در عصر کنونی خلأ زندگی مشترک بسیاری از زوجین ناباور را جبران نموده و پُر کرده است، تلقیح مصنوعی است. سرچشمه تلقیح مصنوعی انسانی، کشور انگلستان است. تولد نخستین کودک آزمایشگاهی در سال ۱۹۷۸ میلادی در انگلستان، باب مسائل مختلفی را در عرصه حقوق و اخلاق بارداری‌های حمایت شده و استفاده از تکنولوژی نوین باروری و زاد و ولد، فراروی پژوهشگران گشود.

یکی از این عرصه‌ها تکنولوژی انجماد جنین و استفاده از جنین‌های منجمد برای بارداری مجدد است که در مراکز تحقیقاتی و درمانی باروری از آن استفاده می‌شود. اما در این مراکز تعداد زیادی جنین وجود دارد که زمانی طولانی به صورت منجمد نگهداری شده اند و دیگر یافتن صاحبان آن‌ها ناممکن شده است. عدم تبیین ماهیت جنین منجمد آزمایشگاهی و نبود قانون مدون درباره تولید، نگهداری و استفاده از آن‌ها، باعث شده این جنین‌ها در معرض سوء استفاده سود جویان قرار گیرند.

از سوی دیگر این مسئله، مسائل شرعی و حقوق مختلفی از جمله نگاه داری، وصیت، ارث، قیمومت و استفاده از آن‌ها بعد از طلاق را سبب شده است. رهایی از این چالش‌ها تنها با تبیین ماهیت و وضع حقوقی جنین منجمد آزمایشگاهی توسط قانون گذار امکان پذیر خواهد بود. لذا بایسته است که از طریق تحلیل مبانی فقه امامیه و حقوق ایران، نسبت به تبیین ماهیت جنین آزمایشگاهی بدون صاحب اهتمام ورزید.

طی یک دهه اخیر پژوهش‌هایی که به جنبه‌های اخلاقی، دینی و قانونی در تلقیح مصنوعی پرداخته اند افزایش یافته است. اما خلأهای بی شماری در وضعیت فقهی و حقوقی حوزه پزشکی کشور در این رابطه وجود دارد که یکی از مهم ترین آن‌ها عدم تعیین سرنوشت جنین‌های منجمد شده بی صاحب است.

مسئله انجماد جنین از منظر فقه و حقوق ایران، ازجمله مسائلی است که نوشته‌های اندکی در خصوص آن موجود است. این مسئله و حقایق مرتبط با آن و ضرورت پژوهش پیرامون آن، نگارنده را بر آن داشت تا با دیدی گسترده و همه‌جانبه و نقادانه به بررسی موضوع مزبور در فقه شیعه پرداخته و علی‌رغم مستحدثه بودن مسئله و عدم وجود مطلب به صورت مدوّن‌ در کتبِ قدیمیِ فقها و کمبود کتب دسته اول در این زمینه،‌ تمامی سعی ‌خود را ‌در نزدیک شدن به پاسخ مسائل مطرح شده در این خصوص را به ‌کار گیرد.

از این رو این پژوهش نوآورانه که حاصل پایان نامه کارشناسی ارشد مؤلف نخست کتاب سرکار خانم انسیه نور احمدی است و در دانشگاه یزد با راهنمایی دکتر علی تولایی و مشاوره دکتر صدیقه مهدوی کنی تدوین شده است، به دنبال بررسی، تحلیل و پاسخ به مسائل این حوزه از منظر فقه و حقوق ایران است.

اثر حاضر در سه فصل سامان یافته است. نگارندگان در فصل نخست، مفاهیم بنیادین مرتبط با جنین آزمایشگاهی بدونِ‌ صاحب را مورد توجه قرار داده اند. ماهیت جنین آزمایشگاهی بدونِ‌ صاحب و بیان نظرات و دیدگاه‌های مختلف در این زمینه، از جمله مباحثی است که در فصل دوم این کتاب از سوی مؤلفان مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم، احکام مرتبط با جنین آزمایشگاهی بدونِ‌ صاحب از جمله مسائل‌: حکم انجماد، ولایت، ارث و تورث و… به فراخور بحث مطرح گردیده است و در ‌نهایت‌ در گامِ آخر مسائلی به‌ عنوانِ پیشنهاد پژوهشی در این زمینه بیان گردیده است. علاوه بر این در نوشتار پیشِ رو تلاش شده است تا با تبیین مفهوم‌ نطفه و جنین در متون دینی و نقطه آغاز حیات، حفظ کرامت انسانی جنین و حقّ حیات برای آن، اثبات گردد.

کتاب «جنین آزمایشگاهی بدون صاحب» در ۱۵۲ صفحه و با قیمت ۲۳۰۰۰هزار تومان در دسترس علاقه مندان مباحث فقهی و حقوقی قرار گرفته است. این اثر و سایر انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام را می‌توانید از اینجا تهیه کنید.