شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیر حوزه‌های علمیه با برشمردن طرح‌های حوزه برای تحول تاکید کرد: تحول در حوزه با شتاب‌زدگی و سطحی‌نگری و افراط و تفریط در تعامل بین سنت و نوگرایی ایجاد نمی‌شود.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیین رونمایی از ۹ جلد آثار اجتهادی و تخصصی جدید دفتر فقه معاصر با حضور و سخنرانی استاد محمدمهدی شب‌زنده‌دار، استاد علیرضا اعرافی و حجت‌الاسلام اثنی‌عشری در محل مرکز مدیریت حوزه علمیه قم برگزار شد. آنچه می‌خوانید گزارشی از این مراسم و سخنان اساتید حاضر است.
استاد شب‌زنده‌دار: بشر حالت ایستایی ندارد و با عنایت به اینکه به‌خصوص بعد از انقلاب اسلامی ایران از حوزه‌های علمیه توقع اعلام نظر در موضوعات نوپدید و ارائه راه‌کار به جامعه بشری و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز وجود داشت. دفتر فقه معاصر در راستای تجاوب به این مطالبات برحق تشکیل شد. دفتر فقه معاصر در زمان مدیریت آیت‌الله بوشهری خدمت وی ارائه شد و استقبال نمود و در زمان مدیریت آیت‌الله اعرافی با جد مورد حمایت قرار گرفت.
از اساتید به نام آیات، شهیدی، قائنی، شوپایی، سید محمدعلی مدرسی و علی عندلیب دعوت شد که همراهی نمودند و نیز از اساتیدی همچون حجت‌الاسلام تعظیمی، شمس و مدقق و ظهیری و سایر فضلا و اساتید دانشگاهی نیز دعوت به همکاری شد که استقبال نمودند. به این وسیله هم کتب درسی جدید و هم دروس خارج فقه جدید تشکیل شد؛ که از همه ایشان تشکر می‌نمایم.
مدیریت دفتر فقه معاصر هم بر عهده حجت‌الاسلام اثناعشری می‌باشد که به جدیت امور را شبانه‌روزی پیگیری و با دلسوزی و مجاهدت کامل این کار را دنبال کرده و گاهی برای حل مساله‌های علمی ساعت ۱۲ شب هم که باشد تشریف می‌آورد منزل و بدون اینکه شب و روزی بشناسند کارها را انجام می‌دهد؛ و با پشتیبانی و حمایت شورای عالی و مدیر حوزه‌های علمیه کار پیش رفته است.
اما برای اینکه حوزه بتواند در مسائل مختلف راه‌کار مناسب طراحی و ارائه نماید، هم نیاز دارد که اطلاعات مختلف را در موضوعات جدید داشته باشد و هم اینکه بتواند کار اجتهادی انجام دهد که الگوهایی بر اساس کتاب و سنت و منابع خودمان و نه بر اساس الگوهای سایر مکاتب استخراج شود. البته امید داریم کتب جدیدی که تالیف شده به کتب دراسی حوزه افزوده شود که در همین کتب برخی از همان نیاز مهم به تولید راه‌کارها، پاسخ داده شده است و در تدریس و تدرس هم آن کتب می‌توان به آن اهداف دست یافت.
بحمدالله این فعالیت مورد عنایت بزرگان حوزه و مراجع بزرگوار قرار گرفته و رهبری معظم انقلاب، بسیار از این کار ابراز رضایت نمودند و فرمودند این‌ها کارهای اساسی است که باید انجام شود.
استاد اعرافی: ما در ساحت علمی حتما باید هر نوع ارتقاء و تحولی را که دنبال می‌کنیم با منطق و مبتنی بر مناهج دینی و علمی باشد ولی مع‌الاسف در این عرصه شاهد افراط و تفریط و مسیر نامتوازنی هستیم. از سویی جریاناتی وجود دارد که تراث گذشته را کم می‌شمارد و بزرگان را در سطح و جایگاه خود نمی‌بیند و دچار سطحی‌نگری و شتاب‌زدگی است و در نقطه مقابل هم تحول‌هراسی و غفلت از حرکات جدید و نیازهای نو و آفاق جدید صورت می‌گیرد که موجب توقف حوزه می‌شود.
منهجی که مدیریت حوزه دنبال می‌کند منهجی متعادل و مبتنی بر نگاه درست اجتماعی و دور از افراط و تفریط است؛ ما در مسیر تحول نباید شتاب‌زده و سطحی‌نگر باشیم و تراث گذشته را ناچیز بدانیم و باید ذهن و صدر گشوده برای دیدن نیازها و شنیدن آن و ترسیم افق‌های جدید داشته باشیم که البته تشخیص مصداقی آن دشوار و نیازمند هدایت بزرگان است.
مدیریت حوزه علمیه با وجود اعتراف به ضعف‌ها در بیش از صد محور حرکتی را شروع کرده است. اصلاح نظام آموزشی و تدوین متون جدید و متون بدیل از جمله کارهای صورت گرفته، در سطوح عالی کتب مکمل مکاسب و کفایه به صورت آزاد در قالب الفائق تدوین شده است همچنین ترسیم حوزه دانشی حوزه‌های علمیه در قالب دانشواره انجام شده است.
رسمیت‌یافتن ۵۰ درس خارج/ دفتر فقه معاصر مدعی حصر در دروس نیست
پروژه و تحقیقات زیادی در راستای نیازهای نظام در حال انجام است و متن حوزه آزاد را هدف‌گیری کرده‌ایم. دروس تخصصی و عالی در غیر فقه و اصول هم ارائه می‌شود، همچنین طرح هدایت علمی، ایجاد سامانه تقریر دروس خارج و دروس سطوح عالی در شهرها و استان‌های کشور ایجاد شده است و ۵۰ درس خارج در طول دو سال رسمیت یافته و ۸۰ رشته و گرایش در حال اجرا است.
آموزش‌های هدفمند برای خروجی‌های هدفمند در ۳۰ محور به خصوص آموزش و پرورش طراحی شده است، استفاده از فناوری‌های پیشرفته و هوش مصنوعی، توسعه گروه‌های علمی، رتبه‌بندی مبلغان و … هم از جمله دیگر موضوعات پیگیری شده است.
برخی بایسته‌های مورد قبول دفتر فقه معاصر؛ اول اینکه دفتر فقه معاصر و شورای آن، سابقه کهن بزرگان در مباحث جدید را می‌پذیرند، زیرا این تکامل و تطور فقه در پرتو اندیشه‌ورزی بزرگان در قرون متمادی در حوزه بوده است.
دفتر فقه معاصر مدعی حصر در دروس نیستند. ما همچنین تاکید بر حوزه آزاد با سنت‌های آزاد حوزه داریم؛ قلب حوزه، حوزه آزاد و مبتنی بر سنت‌های اصیل بزرگان است و به هیچ نحو ساختاردهی ظاهری را مد نظر نداریم، دفتر فقه معاصر به سنت‌های حوزه پایبند است و آن را متزلزل نخواهد کرد.
این حرکت (فعالیت دفتر فقه معاصر) نشان داد ما ظرفیت بزرگی در حوزه داریم که با کمی تحرک می‌تواند به فعلیت درخشان تبدیل شود، برخی مؤسسات و فضلای حوزه در این زمینه گام‌های بزرگ برداشته‌اند؛ دفتر فقه معاصر حلقه اتصالی با استادان دانشگاهی هم فراهم آورده است ضمن اینکه در این حرکت، تجربه‌ای از همکاری استادان داریم که هر کدام از آنها خودشان صاحب کرسی درس و بحث و شاگرد هستند که الفائق تجربه‌ای از گفتمان همگرا برای تولید و ارتقاء دانش در حوزه است و این تجربه می‌تواند به قلمروهای دیگر هم تسری پیدا کند.
ما براساس برنامه ۵ ساله حرکت خواهیم کرد و بنده دست استادان بزرگوار را می‌بوسم و تقاضا دارم حرکت درست علمی معطوف به نیازهای امروز را همراهی و عنایت کنند.
مسائل مستحدثه، ابواب و کتب فقهی و مباحث جدید اصولی و ارتباط فقه با قانون و حقوق از مباحثی است که باید در حوزه بیش از گذشته پیگیری شود.
حجت‌الاسلام اثنی عشری: دفتر فقه معاصر در سال ۹۵ با پنج هدف شامل تولید کتب اجتهادی در موضوعاتی که نیاز به کار مستقل داشت شکل گرفت.
پس از تدوین کتاب الفائق که به شدت موفق بود و مورد استقبال اساتید و طلاب قرار گرفت این دفتر وارد مباحث فقهی شد و کتاب شخص حقوقی و احکام آن در دو سال تولید شد که از سال آینده وارد دروس سطوح عالی و خارج حوزه خواهد شد.
دومین فعالیت، راه اندازی و توسعه دروس فقه معاصر بوده است. در این زمینه تیم‌سازی گسترده با اساتید حوزوی و دانشگاهی شکل گرفت و گروه‌های مختلف از جمله هوش مصنوعی و حقوقی و رمز ارزها و… تشکیل شد و منابع خارجی و داخلی ترجمه و در اختیار اساتید قرار گرفت و لجنه‌های تخصصی نیز در این زمینه ایجاد شد و در نهایت شاهد ۹ درصد فقه معاصر در حوزه اقتصادی و حقوقی بودیم و امروز از دور اول کتاب‌هایی که در این حوزه شکل گرفته رونمایی می‌کنیم.
در بخش بسترسازی شورای هماهنگی این حوزه در حوزه علمیه با حمایت آیت‌الله اعرافی شکل گرفت. امروز ۵۰ درس فقه معاصر در حوزه شکل گرفته و ۴۵ درصد طلاب حوزه حداقل یک تا ۵ روز هفته را مشغول تحصیل در فقه معاصر هستند.
دفتر بنا دارد از تمام ظرفیت‌های حوزه‌های علمیه استفاده کند تا تنها اساتید خاص در این حوزه به کار گرفته شوند. تولید مقالات علمی و تراز جمهوری اسلامی در عرصه‌های ملی و بین المللی یکی از تلاش‌های اصلی این دفتر است.
بیش از دویست موضوع در حوزه‌های معاصر مصوب شده و به مجموعه‌های علمیه اعلام شده است. تفاوت این اقدام با موضوعات رایج آن است که این موضوعات، موضوعاتی است که لابلای کتب درسی و مقالات اساتید استخراج شده است.
هدف دیگر این دفتر در سالهای اخیر، تشکیل کارگروه‌های تخصصی بوده است. این دفتر به دنبال استفاده از تمام ظرفیت‌های روز بوده است و امروزه از اکثر اساتیدی که در این زمینه می‌توانند به ما کمک کنند استفاده می‌کنیم، بدون آنکه نیاز به مکان خاصی داشته باشیم.
تدوین کتب تخصصی در موضوعات به روز از دیگر تلاش‌های این مرکز بوده است که امروز نیز رونمایی می‌شود. همچنین این کتب به اساتید عرضه می‌شودو نقدها نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
ورود به اسناد حاکمیتی و بین المللی، نقد و ورود به عرصه‌های اجتهادی در صحنه عمل از دیگر سیاست‌های این دفتر بوده است. وقت آن است که این تحقیقات و اسناد به عرصه قانون گذاری وارد شود.
برنامه‌های در دست اقدام یک ساله این دفتر شامل راه اندازی دروس تمهیدی فقه معاصر است. در این بین ۸ درس در ۱۹ عنوان کتاب عرضه می‌شود. تلاش در جهت ارتقای جایگاه فعالیت‌های پژوهشی، تدوین جلد دوم و سوم بورس و داده‌های دیجیتال و فقه ورزش و… از جمله فعالیت‌های در حال انجام این مرکز است.
آنچه ضمانت می‌کنیم، این است که آنچه در موضوعات معاصر و علمی در اختیار اساتید قرار می‌گیرد آخرین تحقیقات به روز باشد. انتشار کتب قانونگذاری و… برگزاری میزاجتهاد از دیگر برنامه‌های امسال ما است.
برنامه داریم که ۷۰ درصد طلاب در زمینه دروس فقه معاصر فعالیت علمی داشته باشند و امیدداریم که با کارگروهی و تخصصی به عرصه‌های بین المللی در حوزه علمی وارد شویم.
گفتنی است، پایان بخش مراسم با رونمایی از کتاب‌های «فقه پزشکی: استاد محمد قائنی»، «فقه پول: استاد محمد تقی شهیدی»، «فقه بورس: استاد علی عندلیبی»، «فقه رمزارزها: استاد سید محمد رضا مدرسی»، «فقه حقوق و اعتبارات مالی: استاد سید محمد رضا مدرسی»، «فقه عقود مستحدثه (۳ جلد): استاد حسین شوپایی» و «شخص حقوقی: دفتر فقه معاصر» همراه بود.
دراین مراسم که به صورت آنلاین پخش می‌شد، اعضای دفتر مقام معظم رهبری، دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، مدیران ستاد و صفی حوزه، اعضای شورای علمی دفتر فقه معاصر، مدیران مدارس تخصصی فقهی، جمعی از نویسندگان کتاب‌ها و اساتید دروس خارج به صورت محدود حضور داشتند.
