شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت فرمان مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر «حمایت از کالای ایرانی» و همزمان با سی‌ونهمین سالگرد مرحوم آیت‌الله شیخ غلامحسین عبدخدایی(ره) معروف به (تبریزی) اولین امام جمعه مشهد، گفتگویی را با فرزند برومندشان آیت‌الله دکتر محمدهادی عبدخدایی عضو مجلس خبرگان رهبری، استاد حوزه علمیه مشهد و سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در واتیکان، صورت دادیم که تقدیم می‌گردد.
اجتهاد: سال‌هاست رهبر فرزانه انقلاب در آغاز سال شعار و عنوانی را مطرح می‌فرمایند، این عناوین با توجه و تدبیر عمیق رهبری انتخاب شده و راهبردی برای ملّت و دولت ایران است که باید بدان توجه فراوانی داشته باشند. قریب ۱۰سال است که توجه ایشان معطوف به مسائل اقتصادی است و گویای اهتمام فراوان معظم‌له بدین امر حیاتی میباشد، تا آنکه سال ۱۳۹۷ را به عنوان «حمایت از کالای ایرانی» مطرح نمودند. یک ماه است که از آغاز سال می‌گذرد، نسبت به اجرای آن چه اقداماتی را می‌توان صورت داد؟
عبدخدایی: بدیهی است تقویت کشور اسلامی و از جمله اقتصاد آن از واجبات اولیه شرعی و ضروریات مسلم عقلی و وجدانی است، همچنان که تضعیف آن گناهی بزرگ و غیرقابل جبران میباشد. امام راحل (رضوان‌الله تعالی علیه) می‌فرمایند: اگر در روابط تجاری میان دولت‌ها و بازرگانان با دولت‌های خارجی و بازرگانان آنان بیم آن می‌رود که ضربه بر بازار مسلمانان و حیات اقتصادی آن‌ها وارد می‌شود ترک آن رابطه واجب و تجارت مزبور حرام میباشد و بر روسای دینی هم واجب است، در صورت وجود چنین بیمی کالای آن‌ها و تجارت با آن‌ها به حسب موقعیت تحریم نماید. (۱)
این موضع‌گیری شیوه مراجع بزرگوار و علماء برجسته شیعه پیوسته بوده است، اینک به مواردی اشاره می‌شود:
۱- مرجع والامقام شیعی مرحوم میرزای شیرازی(ره) در جریان رژی(۲)، مصرف توتون و تنباکو را تحریم فرمود و ضربه مهلکی بر سیاست اقتصادی و استعماری انگلستان وارد آورد و شاه قاجار هم ملزم به لغو قرارداد شد.
۲- در زمان حکومت قاجاریه تعدادی از علماء اصفهان از جمله مرحوم آقا نجفی اصفهانی و حاج سید ابوالقاسم قزوینی (قدس سرهما) برای حمایت از کالای ایرانی و اجتناب از مصرف کالای خارجی بیانیه‌ای صادر نموده و موضع خود را بیان می‌نمایند، این بیانیه به‌صورت یک سند ماندگار می‌درخشد.
اجتهاد: با توجه به ایام سالگرد رحلت والد معزز آیت‌الله عبدخدایی، بفرمایید ایشان در زمان حیات خویش همانند دیگر علمای دین اهتمامی به تقویت اجناس داخلی و ایرانی داشته است که برای خوانندگان بازگو نمایید.
عبدخدایی: بله فراوان؛ عالم روشن‌بین و فرهیخته آیت‌الله حاج شیخ غلامحسین عبدخدایی در ۹۴ سال پیش از این در تبریز اجتناب از استفاده کالای خارجی را بدین صورت مطابق ادبیات آن وقت بیان می‌فرماید:
در ایام نوروز به‌رسم بازدید وارد منزل یکی از اعیان شده، دیدم همگان روی صندلهای مصنوعه اجانب قرار گرفته گرماگرم مشغول صحبت (گویا راجع به وطن خواهی) می‌باشند، به مجرد ورود کمترین، وضع مجلس تغییر، بناءً علی‌الرسم در روی فرش بافته وطن نشسته، حاضران خواهی نخواهی هم تبعیت نمودند به جهت مختصر احساس تألم در آن جمع خواستم که از نیّت بی‌آلایشم مستحضر شوند، گفتم البته صندل نشینی شرعاً ممنوع با عدالت و اسلامیت منافات ندارد ولی این صندلهای خارجی ابداً محبوب طبعم نبوده و ترویج آن‌ها را منافی همه شئونات محترمه می‌دانم فلذا هم شرعاً روا نمی‌پندارم.
سپس به توضیحات بیشتری می‌پردازند تا آنکه می‌فرمایند:
پس باید شخص وطن خواه و مملکت دوست به قدر امکان از استعمال آلات و اسباب خارجه تجنب ورزیده و در ترویج صنایع وطنی بکوشد نه اینکه به‌واسطه مصارف غیر مهّمه خویش چشمه‌های طلا را هر آن و دقیقه به ممالک اجانب ریزان نموده و مملکت را به فلاکت و رذالت دچار و اسم بلا مسمّای وطن خواهی را به خود بندد، طوق اجنبی پرستی را فعلاً به گردن خود بیندازد. (۳)
در آن هنگامی که برخی از متجّددین و غرب‌زده‌ها می‌گفتند ما به ترقی نمی‌رسیم مگر آنکه سرتاپا فرنگی شویم یک فقیه برجسته چنین موضع‌گیری می‌کند و آن را هم در مجله تذکرات دیانتی که قدیمی‌ترین مجله دینی است که ۹۷ سال پیش منتشر می‌شده، تبین می‌نماید.
اکنون هم رهبر با تدبیر و دوراندیش انقلاب، با بیان این عنوان همگان را به حمایت از کالای ایرانی فراخواندند. البته حمایت از تولید داخلی تنها مربوط به خریداران نیست بلکه بخشی از آن مربوط به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و هدایت و نظارت دولت و نظام است، بخشی هم مربوط به تولیدکنندگان و ارتقاء بیشتر تولیدات است تا بتوانند رقابت با کالای خارجی بنمایند و بخشی هم بر عهده مصرف‌کنندگان و خریداران میباشد، از این رو نیاز به یک عزم و یک حرکت همگانی دارد.
اجتهاد: تصریح داشته‌اید مسئولان و اهالی دولت دراین‌باره وظایفی دارند تا چرخ اقتصاد مقاومتی با سرعت بیشتری حرکت کند و موجب تقویت کالای ایرانی شود، چه پیشنهاد عملیاتی را برای مسئولان متذکر می‌شوید.
عبدخدایی: در مسؤولیت دولت و نظام در بحث حمایت از کالای ایرانی باید توجه به نکات زیر شود که به صورت اجمال اشاره می‌گردد.
۱- وظیفه قوای سه‌گانه آن است که به‌وسیله قوانین و بخشنامه‌ها تسهیلات لازم برای تولیدات داخلی فراهم آورند تا تولیدکنندگان تشویق و ترغیب به تولید گردند، نه آنکه به سبب کاغذ بازی و دفع الوقت‌های اداری و تحمیل ناروای مالی تولید کننده از اقدام خود پشیمان گردد.
۲- حمایت‌های بانکی و اعتباری و توجه واقعی به تولیدکنندگان حقیقی گردد و از هرگونه خلافکاری جلوگیری به عمل آید.
۳- نظارت صحیح بر آنکه اعتبارات بانکی صرف تولید گردد، نه آنکه به بهانه تولید صرف خرید ویلا و مسافرت‌های خارجی شود.
۴- نظارت بر کیفیت و ارتقاء تولیدات داخلی و رهنمودهای لازم انجام گیرد.
۵- از ورود اجناس مشابه چه به‌صورت رسمی و چه به‌صورت قاچاق به‌صورت صحیح و سالم با توجه به جمیع جهات جلوگیری به عمل آید.
۶- تحریم جدّی ارگان‌های دولتی از خرید کالایی که مشابه آن در داخل تولید می‌شود، یا امکان تولید آن وجود دارد.
۷- کاربردی کردن دروس دانشگاهی و طراحی برای همکاری بخش‌های تولیدی با دانشگاه‌ها در ارتباط با ارتقاء تولیدات و اشتغال تحصیل کرده‌ها.
۸- برنامه‌ریزی برای حرکت به‌سوی استقلال اقتصادی، به‌ویژه در کالاهای ضروری و استراتژیک اعم از کشاورزی و صنعتی و…
۹- جلوگیری از فساد و برخورد با آن به‌صورت جدّی و مداوم، مانند جلوگیری از ایجاد کانون‌های اقتصادی غیرسالم با تبلیغات دروغین.
۱۰- نظارت سالم و جدّی از سوی قوای سه‌گانه اعم از کمیسیون اصل ۹۰، بازرسی کل کشور، سازمان برنامه و بودجه و دادستانی‌ها در اجرای مطالب فوق.
این تذکر در اینجا لازم است، برای اجرائی کردن این طرح هر وزارتخانه لازم است اتاق فکری تشکیل دهد تا با توجه به‌تناسب کار و مسؤولیت خود برنامه‌ریزی کنند و هماهنگی وزارتخانه‌ها هم بر عهده دفتر ریاست جمهوری خواهد بود.
اجتهاد: از مسئولان سخن گفتید، تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران چه نقشی می‌توانند در این مسئله ایفا نمایند.
عبدخدایی: در مورد تولیدکنندگان هم می‌توان به چند مورد اشاره داشت:
۱- ابتدائاً هدف آنان درآمدهای موقت و زودگذر نباشد، بلکه با توجه به درآمد متعادل آینده‌نگر باشند و رعایت صداقت در کار را بنمایند و اعتبار و استفاده در درازمدت را فدای بهره‌برداری موقت و کوتاه‌مدت نکنند.
۲- قدرت ابتکار درصدد بهینه‌سازی تولیدات داشته باشند، به صورتی که پیوسته کیفیت ارتقاء یابد و هزینه‌ها تقلیل تا بتوانند در رقابتی سالم موفق شوند و در این راستا نیاز به تحقیق و پژوهش دارند.
۳- از رقابت‌های غیرسالم مانند تدلیس و تبلیغ مبالغه آمیز بپرهیزند و از سوء استفاده از غفلت خریدار و یا اشتباه او به‌ویژه در بسته‌بندی‌ها به‌صورت کم‌فروشی بر حذر باشند و رعایت اصول اخلاقی و ایمانی را بنمایند.
۴- در هر تولیدی رعایت استاندارد واقعی در آن را بنمایند نه آنکه خواسته باشند با رشوه و مسامحه کالای غیراستاندارد را به بازار ارائه دهند.
اجتهاد: همان‌طور که فرمودید و مطلع هستید مصرف‌کنندگان در بحث ترویج و استفاده از کالای ایرانی بسیار مؤثر هستند و نقش تعین کننده‌ای در این زمینه دارند، در این باره چه توصیه‌هایی دارید.
عبدخدایی: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که مسؤولیت آبادانی آن به گردن همه ما است. مصرف کالای داخلی سبب می‌شود اشتغال فراوان گردد، سطح تولید بالا رود، وابستگی اقتصادی از بین رود، درآمد ملی زیاد شود، کشور به خودکفائی رشد درآید. کشور از تک محصولی و تنها نفت بیرون آید و به استقلال اقتصادی برسد و تحریم‌های اقتصادی بی‌اثر شود، اشتغال فراوان شود تولیدات رونق یابد، نقشه‌های دشمنان بی‌اثر گردد، صادرات رونق یابد، فقر و تهی‌دستی از بین رود و … برای یک کشوری که می‌خواهد مستقل باشد رعایت این امور ضروری و لازم است.
یک ایرانی باید افتخار کند که تولیدات کشور را مصرف می‌کند، پارچه لباس او پارچه‌‌ای است که برادر ایرانی او در کارخانه ایرانی بافته؛ و میوه‌‌ای را که مصرف می‌کند باغبانی مسلمان کاشته و در صورت غیر این بداند که اگر کارخانه ورشکست شود و صدها نفر بیکار شدند، او سبب شده است؛ و درد و رنجش را احساس نماید.
پیامبر اکرم (ص) فرمود: “جامعه ایمانی بمانند اعضاء یک پیکرند و کالبد یک انسان هستند که اگر یکی بیمار شود تمامی بدن احساس درد و رنج می‌کنند”، ما باید از لذت دیگران خشنود باشیم و از رنج دیگران در رنج تا بتوانیم افتخار بنام اسلامی کنیم.
ما اگر عزت و استقلال از هرجهت را می‌خواهیم، باید درصدد خود کفائی باشیم و اتکاء به تولیدات داخلی داشته باشیم، بدیهی است هیچ وجدان و هیچ دینی اجازه نمی‌دهد که افراد کشور کالای خارجی مصرف کنند و موجب ورشکستگی صنایع و تولیدات داخلی گردند.
اجتهاد: در پایان اگر نکته‌ای هست بفرمایید.
عبدخدایی: به روایتی از امام هشتم (علیه‌السلام) بسنده می‌کنم: علی بن شعیب می‌گوید: خدمت حضرت ثامن‌الائمه (ع) شرفیاب شدم، حضرت در ابتدا فرمودند: «مَنْ أَحْسَنُ النَّاسِ مَعَاشاً»، (زندگی چه کسی از همه بهتر است؟) علی بن شعیب می‌گوید: گفتم نمی‌دانم خود شما بفرمائید. حضرت فرمود: «مَنْ حَسَّنَ مَعَاشَ غَیْرِهِ فِی مَعَاشِهِ»، (آن‌کس که دیگران در پرتو او به نوائی رسند و زندگی خوبی داشته باشد)، لحظه‌‌ای گذشت حضرت فرمودند: «مَنْ أَسْوَأُ النَّاسِ مَعَاشاً؟»، (چه کسی از همگان زندگی او بدتر میباشد)، گفتم خود شما بفرمائید: حضرت فرمود: کسی که خیرش به احدی نرسد و هیچ‌کس از زندگی او بهره‌‌ای نبرد.
وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
————————————————————–
۱- تحریرالوسیله، فصل دفاع، ج۱، ص ۴۸۷، مسأله ۱۰
۲- در پی سفر سوم ناصرالدین شاه به اروپا در سال ۱۲۶۹ ه. ش که به تشویق وزیر مختار انگلیس در ایران، سرهنری درومند ولف انجام گرفته بود، دولت انگلیس فرصت مناسب را برای کسب امتیاز انحصار توتون و تنباکو به دست آورد و زمینه‌سازی آن را به ماژور جرالد تالبوت محول کرد. تالبوت در جریان پذیرایی از شاه و هیئت همراه او، اطلاعات خودش را درباره محصول تنباکوی ایران تکمیل و سپس رایزنی در این زمینه را آغاز کرد. او برای اخذ امتیاز و شروع عملیات وسیع در ایران، شرکتی به نام «شرکت رژی» را با کمک دولت انگلیس و سرمایه‌داران انگلیسی تاسیس کرد. قرارداد رژی یکی از امتیازاتی است که نتایجی نامطلوب به بار آورد.
۳- مجله تذکرات دیانتی، شماره ۴۵
