شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: سیره نبوی همواره از جمله موضوعات مهم و مورد مطالعه اندیشمندان مسلمان بوده است. تحلیل رویدادها و حوادث ویژه تاریخ اسلام و نیز بازشناسی کیفیت موضع گیری‌های پیامبر اکرم (ص) در برابر رخدادهای گوناگون زمان، همواره موضوع مطالعه تحلیلگران تاریخ اسلام بوده است. سیره پیامبر (ص) در ایجاد امت واحد می‌تواند مبین و مفسر اصول و معیارهایی برای وضعیت کنونی جهان اسلام باشد، بنابراین موضوع وحدت اسلامی نه تنها در مجموعه مباحث سیره نبوی یا سیره سیاسی، بلکه به عنوان موضوعی که اکنون مورد ابتلای جوامع اسلامی است، موردتوجه قرار می‌گیرد. از این رو، با آیت‌الله محمدعلی تسخیری، دبیر کل اسبق مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به گفتگو نشسته‌ایم تا زوایایی از سیره وحدت آفرین پیامبر (ص) را مورد بررسی قرار دهیم.
در یک نگاه کلی دیدگاه پیامبر (ص) را درباره وحدت چگونه تبیین می‌کنید؟
تسخیری: مساله به دعوت حق و وحدت اسلامی یک مساله بدیهی فقهی است. در همه متون قرآنی به مساله وحدت اسلامی اشاره شده است. قرآن می‌فرماید: و اعتصموا بحبل الله به منزله کفر می‌داند. به عبارت روشن تر هر راهی که به وحدت منتهی می‌شود مورد تاکید قرآن است.
حتی در جایی مساله وحدت با دشمن را مطرح می‌کند که اگر شما متحد نشوید در فتنه و فساد غوطه ور خواهید شد؛ والدین کفروا بعضهم اولیاء هم بعض الاتفعلوا تکن فتنه فی الارض… خلاصه آنکه در متون اسلامی و احادیث به جا مانده از پیامبر اکرم (ص) و در قدم بعدی، گام‌هایی که خود پیامبر اکرم (ص) در مدینه برای وحدت بین امت اسلامی برداشتند همگی از اهمیت جایگاه وحدت در تعالیم اسلام حکایت دارد. این وحدت نه تنها در بین امت اسلامی سفارش شده، بلکه بحث وحدت بین انبیای الهی نیز در آیات قرآن مورد تاکید قرار گرفته است.
پیامبر (ص) وحدت بین امت اسلامی را بر مبنای چه اصولی در جامعه پیاده کردند تا ایده امت واحده را محقق سازند؟
تسخیری: زیر بنای وحدت درجامعه نبوی، وحدت اعتقادی است. یعنی چون شما به خداوند ایمان پیدا کردید، باید با هم متحد باشید و همه مسلمانان بر اساس این ایمان باید متحد شوند. احکام اسلامی در هر یک از فرقه‌های موجود بر وحدت بین امت تاکید می‌ورزد و آن را تقویت می‌کند. عبادت‌های مشترک، باورها و… عوامل وحدت آفرین جامعه اسلامی است. نمونه بارز از عبادات وحدت آفرین حج است. در جامعه مدنی نبوی هم محور اتحاد جامعه وحدت اعتقادی و عبادی بوده است که الگویی برای امروز ماست، این معنایش این است که امت اسلامی در مرحله نخست باید یک موضع گیری واحد داشته باشد و هر یک از افراد این جامعه بزرگ خود را در قبال کل جامعه مسوول بداند و اینکه همه جامعه در برابر یک قانون و خدا باید پاسخگو باشند خود به خود زمینه وحدت در عرصه عمل را ایجاد می‌کند.
برنامه‌های سیاسی و فرهنگی پیامبر (ص) برای پیاده کردن ایده وحدت در جامعه چه بوده است؟
تسخیری: آیات قرآنی که پیرامون وحدت موضوعاتی را مطرح کرده است. بزرگترین ظرفیت فرهنگی برای شخص رسول اکرم (ص) برای دعوت مسلمانان به تشکیل امت واحده است. در قرآن افزون بر ارائه مسایل تئوریک و نظری برای ایجاد امت واحده، راهکار عملی هم به مسلمانان ارایه می‌کند و بصراحت می‌فرماید: «انما المومنون اخوه» وقتی قرآن این را بیان می‌کند ولایت؛ گام بعدی است که برای تحقق امت واحده در قرآن به عنوان راهکار عملی با ظرفیت فرهنگی و سیاسی بالا به امت اسلامی معرفی می‌شود.
یکی از اقدام‌های عملی مهمی که در تاریخ اسلام به عنوان یکی از اقدام‌های وحدت آفرین پیامبر (ص) مطرح شده است، مساله پیمان‌های برادری است که در جامعه نبوی رخ داد. این ابتکار پیامبر (ص) چه رهاوردی برای جامعه ما که امروز دچار اختلاف‌های سیاسی و فرهنگی شده است، دارد؟
تسخیری: هم قرآن به مساله برادری تاکید کرده و هم پیامبر در اولین کارهای خود مساله ایجاد پیمان‌های برادری را قرار دادند. همه این مسایل نشان دهنده توجه شخص اول جهان اسلام به مساله برادری و وحدت در بین امت است، در واقع جامعه نبوی بر پایه برادری، محبت، حقوق و مسؤولیت متقابل ایجاد شد.
ما باید برای اجرایی کردن شیوه پیامبر در جامعه خودمان، به قرآن برگردیم، متاسفانه ما از قرآن دور شده‌ایم و نتیجه آن فراموش کردن تعالیم قرآن است. این حالت جامعه را در فتنه، فساد، و توطئه‌های دشمن گرفتار می‌کند آنچه امروز جهان اسلام از افراطی گری و افتادن در دام دشمن و … گرفتار آن شده همگی به سبب انحراف از خط قرآن است، من معتقدم بزرگترین وظیفه را علمای مسلمان بر عهده دارند تا امت اسلامی را به دامان قرآن برگردانند. قرآن از سویی ما را به وحدت دعوت می‌کند و از سوی دیگر فتنه و تفرقه را به منزله کفر می‌داند و در جای دیگر اختلاف را نوعی عذاب الهی می‌شمارد، در کنار این مساله تعبیرات پیامبر و راهکار‌های ایشان برای رسیدن به امت واحده اسلامی بهترین راهنما برای حل این مشکلات است.
با همه این توصیه‌های پیامبر (ص) امروز ما در جهان اسلام شاهد وجود تفرقه‌های بسیاری هستیم که از تفرقه ایرانی – عربی گرفته تا اختلاف مذهبی و – موجب جدایی بین امت اسلام شده است این اختلاف‌ها را دشمنان اسلام علم کردند تا امت اسلامی در جهان رخ داده بشارتی است که امت اسلامی باید امت را به دامان قرآن برگردانند.
من معتقدم این بیداری اسلامی که امروز در جهان رخ داده بشارتی است که امت اسلامی به قرآن و تعالیم آن پاسخ مثبت داده و ضد ظلم و استبداد و تفرقه قیام کرده اند. بیداری اسلامی گام بلند مسلمانان به سوی وحدت است. اگر امت اسلامی در لوای این جنبش‌های مردمی به وحدت دست نیابد، به قرآن خیانت کرده است.
