شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
الزام در گزاره‌های اخلاقی قرآن، مبتنی بر فطریاتی است که با کمک عقل کشف و با اراده الهی اعتبار می‌شوند و از این نظر هیچ تفاوتی با منشا الزام در گزاره‌های فقهی قرآن ندارند.
به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی ترویجی «عدم تمایز احکام اخلاقی و فقهی اسلام از حیث الزام» با ارائه صدیقه مهدوی کنی، با حضور محمود حکمت نیا و دبیری علمی کبری پورعبدالله در پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (علیه السلام) برگزار شد.
صدیقه مهدوی کنی با اشاره به گزاره‌های اخلاقی و فقهی در پی نمایاندن همسانی منشا آنها و نفی دوگانگی اخلاق و فقه برآمد. وی گفت: بسیاری از اندیشمندان اسلامی در آثار و نظرات خود، میان احکام اخلاقی و فقهی قرآن تمایز قائل هستند؛ در حالی که با بررسی ساختار، مبانی، قلمرو، هدف و موضوع گزاره‌های اخلاقی حوزه خانواده و تطبیق آنها با گزاره‌های فقهی قرآن می‌توان به نتایج همسانی به خصوص در مسئله الزام دست یافت.
عضو هیئت علمی پردیس خواهران در بخش دیگری از سخنان خود به تعاریف اجمالی منشا، ساختار، موضوع، هدف، قلمرو و مفاهیم گزاره‌های مورد بحث پرداخت و گفت: الزام در گزاره‌های اخلاقی قرآن، مبتنی بر فطریاتی است که با کمک عقل کشف و با اراده الهی اعتبار می‌شوند و از این نظر هیچ تفاوتی با منشا الزام در گزاره‌های فقهی قرآن ندارند؛ هر دو از یک سرچشمه سیراب می‌شوند، هر دو در تنظیم رفتارهای اختیاری انسان، در تکامل روحی و معنوی او و در نظم، امنیت و سعادت جامعه موضوعیت دارند و هر دو نیز دارای ضمانت اجرا می‌باشند.
مهدوی کنی ادامه داد: اما ضمانت اجرای احکام فقهی، به جز عبادات، جنبه جزایی و جریمه دارد و در دادگاه‌های بشری، قابل بررسی و دادرسی است؛ در حالی که ضمانت اجرای قواعد اخلاقی جنبه معنوی و وجدانی داشته و علاوه بر آثار وضعی دنیایی، عقوبت اخروی دارند، ولی قابل پیگیری در دادگاه‌های حقوقی نیستند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان ساخت: با اثبات اشتراک منشا الزام می‌توان راه‌هایی را که فقها برای اجرا کردن احکام فقهی پیشنهاد نموده اند، برای احکام اخلاقی نیز (البته با لحاظ تفاوت‌ها) پیشنهاد کرد.
در ادامه حکمت نیا استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مقام ناقد جلسه به بررسی زوایای گوناگون موضوع پرداخت و گفت: مبحث مطرح شده یکی از مباحث فلسفه فقه، اخلاق و حقوق است و در حیطه اخلاق فضیلت مطرح می‌شود.
وی ضمن تمجید از تبیین عالمانه موضوع از سوی دکتر مهدوی کنی به بحث تفاوت بین افعال درونی و بیرونی اخلاق فضیلت پرداخت و ادامه داد: باید و نبایدهای رفتارهای بیرونی چهار مبحث اخلاقی، فقهی، حقوقی و عرفی را در برمی‌گیرد و در هر یک از حوزه‌های یادشده باید الزام و التزام متفاوت از یکدیگر و برحسب حیطه مورد بررسی به صورت مجزا مورد مداقه قرار گیرد.
