شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام انصاری اظهار کرد: فروش اقساطی بی‌غل و غش‌تر از سایر عقود است و نیازی هم به دستگاه عریض و طویل بانک‌ها نداریم. برای مثال تولیدکننده اتومبیل می‌تواند مستقیماً فروش اقساطی داشته باشد و هزینه‌ها هم بسیار پایین خواهد آمد و در شرایط کنونی برای دوری از ربا و عقود صوری، روشی مناسب است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین جعفر انصاری، عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه و همکار علمی در مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، درباره رابطه اجرای عقود و تحقق بانکداری اسلامی به ایکنا گفت: سیستم بانکداری اسلامی در ایران براساس دیدگاه‌های شهید صدر تدوین شد؛ مسائل مد نظر ایشان راهگشا بود، هرچند سخنان وی جای نقد هم دارد و اشکالات هم از آنجا شروع می‌شود اما همان دیدگاه‌ها در عرصه عمل نیز به خوبی اجرا نشده و شاهد عقود صوری در نظام بانکی کشور هستیم. لذا ساختار بانکداری را باید تا حدودی تغییر دهیم.
کراهت بدهکاری از منظر فقه
وی با اشاره به مفاسد کلان در نظام بانکی که به مانعی برای بانکداری اسلامی تبدیل شده است، افزود: باید جلوی این فسادها را بگیریم و مدیرانی جهادی تربیت کنیم تا اداره بانکداری به آن‌ها واگذار شود. یکی از موانع تحقق بانکداری اسلامی همین فسادهای کلان در نظام بانکی است. رهبر معظم انقلاب بارها بر استفاده از مدیران جهادی تأکید کرده‌اند که اگر چنین مدیرانی در نظام بانکی سر کار باشند، قطعاً شرایط عملکرد شرعی در این سیستم نیز بهبود می‌یابد.
این کارشناس اقتصادی یادآور شد: بنده حدود بیست سال قبل پیشنهاد دادم که باید در نظام بانکی با توجه به شرایط کنونی از فروش اقساطی به میزان زیادی استفاده شود. البته در طرحی که در مجلس برای اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا آماده شده مانور زیادی روی آن داده شده، اما لازم است به میزان بیشتری گسترش داده شود، چراکه در شرایط موجود بهترین گزینه است.
انصاری درباره وضعیت سرمایه در گردش نظام اقتصاد اسلامی بیان کرد: اساساً موتور محرکه بانکداری غربی، وام دادن و بهره گرفتن است که ما آن ربا می‌دانیم. این موضوعی جا افتاده در سیستم غربی است. از سوی دیگر بدهی به لحاظ فقهی و به خودی خود چیز مکروهی است. اینکه انسان در جامعه اسلامی به دنبال این باشد که برای خود دِین درست کند راهکار مناسبی نیست و یکی از دلایلی که در زمینه اقتصادی دچار مشکل شده‌ایم فاصله گرفتن از همین مبانی فقهی است. البته ممکن است گاهی انسان نیاز ضروری داشته باشد و مجبور شود قرض کند. در این موارد قرض بر انسان واجب است. حتی در مورد حج هم گفته شده که قرض کنید و به زیارت خانه خدا بروید؛ اما مسئله مهم این است که نباید مردم دائماً بدهکار نظام بانکی باشند و نباید جریان سرمایه و پول را به سمت بدهی سوق دهیم.
مزایای فروش اقساطی
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: در اقتصاد اسلامی عقودی همانند جعاله، مضاربه و … وجود دارند که در عرصه نظریه‌پردازی خوب هستند اما معمولاً در عرصه اجرا دچار مشکل می‌شوند. در مضاربه که صاحب سرمایه شریک می‌شود و تضمین اینکه به درستی در عمل اجرا شود وجود ندارد، چراکه برخی افراد تعهد کاری ندارند و گزارش سوددهی را به خوبی ارائه نمی‌دهند. لذا ممکن است استفاده از این عقد به‌صورت بی‌غل و غش در جامعه اسلامی با مشکل مواجه شود.
اگر روال گردش پول براساس بدهی باشد و سودهای برخی عقود تا ۲۵ درصد برسد تولید بهینه محقق نمی‌شود. ما در مرحله سیاستگذاری در زمینه بانکداری اسلامی، بسیار بحث می‌کنیم اما متأسفانه در عرصه عمل شاهد اتفاق خاصی نبوده‌ایم.
انصاری با اشاره به مزایایی که استفاده از فروش اقساطی در پی دارد، اظهار کرد: فروش اقساطی بی‌غل و غش‌تر است و نیازی هم به دستگاه عریض و طویل بانک‌ها نداریم که گاه سودهای آن تا دوبرابر است. در این موارد برای مثال تولیدکننده اتومبیل می‌تواند مستقیماً فروش اقساطی داشته باشد و هزینه‌ها هم بسیار پایین خواهد آمد.
این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: بانک باید بسیار سبک، چابک و با پرسنل اندک و هزینه پایین فعالیت کند. لذا در شرایط کنونی برای دوری از ربا و عقود صوری، فروش اقساطی روش مناسبی است. البته بنده پیشنهاد داده‌ام که برای دوری از مشکلات شرعی، باید به سمت خرید و فروش نقدی برویم که این هم به افزایش درآمد مردم و رونق تولید بستگی دارد. لذا تا زمینه آن فراهم نشود، توان خرید نقدی نیز افزایش نخواهد یافت. این امری آرمانی نیست، بلکه می‌توان درآمد و پس‌انداز مردم را افزایش داد.
چرا نیازمند رونق تولیدیم
عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه با اشاره به نقش جهش تولید در بهبود عملکرد شرعی نظام بانکی، اظهار کرد: اگر موضوع جهش تولید را که رهبر معظم انقلاب تأکید بسیاری بر آن دارند به خوبی محقق کنیم، که زمینه‌ها و بسترهای آن نیز فراهم است، قطعاً به اشتغال کامل و افزایش درآمد و ثبات اقتصادی دست می‌‌یابیم. در این شرایط بانک مرکزی نیازی به خلق پول ندارد و تورم نیز افزایش پیدا نمی‌کند.
انصاری در پایان گفت: مقام معظم رهبری بارها بر تشکیل کارگروه شناسایی موانع تولید تأکید کرده‌اند، اما هنوز این کارگروه هم تشکیل نشده است. از سوی دیگر اگر روال گردش پول براساس بدهی باشد و سودهای برخی عقود تا ۲۵ درصد برسد تولید بهینه محقق نمی‌شود. ما برای سیاستگذاری در بانکداری اسلامی بسیار بحث می‌کنیم، اما متأسفانه در عرصه عمل شاهد اتفاق خاصی نبوده‌ایم. طرح جدیدی هم که در مجلس در مورد اصلاح نظام بانکی مطرح است مزایایی زیادی دارد اما آن هم کامل نیست.
