شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: «بر اساس احکام دفاعی اسلام، قانون اساسی جمهوری اسلامی و قوانین بین‌الملل، کار درخشان نیرو‌های مسلح ایران در مجازات رژیم خون‌آشام صهیونیستی کاملاً قانونی و مشروع بود» این بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در نماز جمعه این هفته تهران بود که در بخش اول خطبه‌های نماز ایراد کردند. فقه و حقوق بین‌الملل این تصریح را همه جانبه تأیید می‌کند.
اقدام درخشان نیرو‌های مسلح ایران که به نام عملیات وعده صادق ۲ از آن یاد می‌شود، اقدامی جهت پاسخ به جنایت رژیم صهیونیستی در به شهادت رساندن اسماعیل هنیه، سیدحسن نصرالله و سردار عباس نیلفروشان با موشکباران بخش‌هایی از فلسطین اشغالی انجام شد. این اقدام ایران به منظور پاسخ به جنایات صهیونیست‌ها انجام شد. از نظر حقوقی و فقهی عنوانین مختلفی دارد که از جمله آن‌ها دفاع مشروع، اقدام متقابل، مجازات جنایتکار، حراست از قواعد بشردوستانه، اقدام جهت استقرار صلح و مواردی از این دست است که با توجه به اینکه همه این‌ها در این متن قابل‌بیان نیست، فقط همان قاعده دفاع مشروع را از نظر حقوق و فقهی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تعریف دفاع مشروع
دفاع مشروع یا دفاع قانونی حقی است که حقوق کیفری برای اشخاص در مورد دفاع از خود یا افراد دیگر در صورت نیاز به کمک در هنگام حمله افراد دیگر قائل شده‌است. به عبارت ساده‌تر، دفاع مشروع به معنای این است که فردی در برابر حمله‌ای که به جان، مال، ناموس یا آزادی او یا دیگری می‌شود، حق دارد از خود دفاع کند.
البته برای اینکه یک عمل دفاعی به عنوان دفاع مشروع شناخته شود، باید شرایط خاصی وجود داشته‌باشد که از جمله آن‌ها وجود تجاوز یا خطر قریب‌الوقوع است، یعنی باید حمله‌ای واقعی یا تهدید جدی به جان، مال، ناموس یا آزادی افراد وجود داشته‌باشد که در اینجا مشخصاً حمله صهیونیست‌ها به میهمان ایران در تهران و همچنین حمله به جان فرماندهان حزب‌الله و همچنین یکی از مستشاران ایران در لبنان را توسط صهیونیست‌ها داشتیم که همگی تهدید واقعی و جدی به جان و مال و آزادی شهروندان ایرانی و همچنین میهمانان رسمی دولت ایران است.
همچنین در دفاع مشروع باید بین دفاع با تجاوز تناسب وجود داشته‌باشد، یعنی میزان نیرویی که در دفاع استفاده می‌شود، باید متناسب با شدت حمله باشد. به عبارت دیگر، دفاع نباید بیش از حد لازم باشد. مشخصاً وقتی دولتی به خود اجازه می‌دهد در داخل خاک ایران حمله‌ای را انجام دهد و همچنین با علم به حضور ایرانی‌ها در منطقه با بیش از ۸۰ بمب حدوداً یک تنی منطقه‌ای را بمباران می‌کند، پاسخ موشکی به نظر پاسخی مناسب به نظر می‌رسد.
از جمله دیگر شرایط دفاع مشروع، ضرورت دفاع است یعنی باید ثابت شود که برای دفع خطر، اقدام به دفاع تنها راه ممکن بوده‌است. از آنجایی که رژیم صهیونیستی دست به جنایت علیه ایران و منافع ایرانیان زده و ثابت‌شده در صورت کوتاهی در دفاع باز هم دست به چنین اقداماتی خواهد زد، مشخص است که دفع خطر این رژیم به جز با توسل به زور امکان پذیر نبوده و نیست.
در مجموع دفاع مشروع یکی از اصول مهم حقوق کیفری است. این اصل به افراد اجازه می‌دهد تا از خود و دیگران در برابر حملات دفاع کنند و از این طریق، امنیت جامعه را تأمین کنند.
دفاع مشروع از نظر اسلام
اسلام احکام مشخصی در مورد دفاع از خود و مقابله با تجاوزگری دارد. بر اساس آموزه‌های اسلامی، دفاع از جان، مال، ناموس و دین مسلمانان واجب و از مصادیق جهاد است، همچنین در صورت تهدید به حیات و بقای جامعه اسلامی، دفاع از خود نه‌تن‌ها جایز بلکه واجب است. در این راستا با توجه به اینکه رژیم صهیونیستی به عنوان تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایران و جهان اسلام شناخته می‌شود، حمله به آن از منظر اسلامی قابل تأیید است.
به طور کلی آیاتی که به جهاد و دفاع از دین و سرزمین اسلامی می‌پردازند، به طور ضمنی حق دفاع فردی را نیز تأیید می‌کنند، زیرا دفاع از دین و سرزمین در واقع دفاع از همه ارزش‌های اسلامی، از جمله جان، مال و ناموس افراد است. همچنین آیات قصاص نیز به نوعی تأیید‌کننده حق دفاع مشروع هستند، زیرا قصاص به این معناست که کسی که به ناحق جان دیگری را بگیرد، خودش نیز باید کشته شود. این حکم نشان می‌دهد که اسلام به ارزش جان انسان بسیار اهمیت می‌دهد و اجازه نمی‌دهد کسی به راحتی جان دیگری را بگیرد. بر این اساس در آیه ۳۹ سوره حج قرآن آمده‌است «وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُتَعَدِّینَ» یعنی و در راه خدا با کسانی بجنگید که با شما می‌جنگند و تجاوز نکنید که خداوند متجاوزان را دوست ندارد. مشخصاً براساس حکم قرآن در شرایطی که صهیونیست‌ها تجاوز به کشور ما را آغاز کرده‌اند، براساس این آیه حکم جهاد اعلام شده‌است. همچنین آیه ۴۰ سوره حج تأکید دارد «وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ» این آیه در خصوص عدم دفاع نکردن نیز هشدار می‌دهد و یکی از فلسفه‌های دفاع را در این می‌داند که اگر دفاع نباشد، نه‌تن‌ها مساجد و اماکن مقدس ادیان دیگر باقی نمی‌ماند، بلکه اثری از اصل دین و توحید هم وجود نخواهد داشت.
دفاع مشروع از نظر قانون اساسی
از دیگر مواردی که پاسخ به صهیونیست‌ها را لازم می‌دارد، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز بر حق دفاع از خود و تمامیت ارضی کشور تأکید دارد. بر اساس این قانون، نیرو‌های مسلح موظف به دفاع از کشور در برابر هرگونه تجاوز هستند. همچنین، اصل ۱۵۲ قانون اساسی به شورای عالی امنیت ملی اجازه می‌دهد در مواقع ضروری و با تأیید رهبری، تصمیمات لازم را برای حفظ امنیت کشور را اتخاذ کند.
بنابراین، زمانی که شورای عالی امنیت ملی تشخیص می‌دهد حمله به رژیم صهیونیستی برای حفظ امنیت ملی ایران ضروری است و این تشخیص به تأیید رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌رسد، این اقدام از نظر قانونی مورد تأیید است.
در همین راستا می‌توان به اصل ۵۹ اشاره کرد که «حفظ استقلال، تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی از وظایف همه مردم و دولت است.» یا اصل ۱۴۲ که تأکید دارد «نیروی نظامی جمهوری اسلامی ایران که حافظ استقلال، آزادی و تمامیت ارضی کشور است، تحت فرماندهی کل قوای مسلح یعنی رهبر می‌باشد.» یا اصل ۱۵۲ که خاطر نشان می‌کند «شورای عالی امنیت ملی مسئولیت تشخیص تهدیدات ملی را عهده‌دار است و در موارد ضروری و با تأیید مقام معظم رهبری تصمیمات مقتضی را اتخاذ می‌نماید.» این اصول به وضوح نشان می‌دهد که دفاع از کشور و مقابله با تهدیدات خارجی و در اینجا تهدیدات صهیونیست‌ها از وظایف اصلی نظام جمهوری اسلامی است.
حق دفاع مشروع از نظر قوانین بین‌الملل
به غیر از قواعد داخلی اقدام صهیونیست‌ها از نظر حقوق بین‌الملل نیز قابل مجازات است. در حقوق بین‌الملل، حق دفاع مشروع یکی از اصول بنیادین است. بر اساس این اصل، هر دولتی حق دارد از خود در برابر حمله نظامی دفاع کند. البته، استفاده از حق دفاع مشروع باید با رعایت شرایط خاصی از جمله ضرورت، تناسب و عدم توسل به زور بیش از آنچه برای دفع خطر ضروری است، انجام شود. با توجه به اینکه در مورد حمله به اراضی اشغالی نیز پیش از این تشریح شد که این حمله چگونه اقدام دفاعی در برابر تهدید مستقیم و قریب‌الوقوع بوده و همچنین استفاده از زور در این خصوص لازم بوده‌است این اقدام نظامی ایران را مورد تأیید قرار داده‌است.
در این خصوص می‌توان به ماده ۵۱ منشور ملل متحد اشاره کرد که تأکید دارد «هیچ یک از مقررات این منشور حق طبیعی دفاع فردی یا جمعی هر عضوی را در مقابل هر حمله مسلحانه‌ای که علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی آن عضو صورت گیرد، یا به نحوی دیگر صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر اندازد، از بین نمی‌برد؛ شورای امنیت باید اقداماتی را که برای حفظ یا اعاده بین‌المللی به عمل آید، فوراً به اطلاع برساند.» همچنین براساس منشور حقوق بشر حق حیات افراد مبنی بر اینکه «هر فرد حق دارد زندگی کند و از آن محافظت شود» حق امنیت مبنی بر اینکه «هر فرد حق دارد از امنیت خود در برابر تهدیدات برخوردار باشد.» اصولی است که به هر کشوری حق می‌دهد تا از خود در برابر تجاوز دفاع کند.
با توجه به مواردی که گفته‌شد، مشخص است که اقدام ایران در دفاع از خود و تلاش برای جلوگیری از تجاوز صهیونیست‌ها‌مورد توجیه و تأیید اسلام، قانون و حقوق ایران و همچنین قواعد و حقوق بین‌المللی است.
