شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد خسروپناه ضمن معرفی سه ساحت فقه تربیت، بر اهمیت طراحی و اجرای سیاست‌های تربیتی مبتنی بر رویکرد قرآنی تأکید کرد و ضرورت ورود فقها به عرصه سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری در این حوزه را خاطرنشان ساخت. او با اشاره به نمونه‌های موفق حکمرانی مردمی همچون مراسم اربعین و جشن غدیر، بر نقش مشارکت حداکثری مردم و نقش تسهیل‌گر دولت تأکید کرد و دعوت به حضور فعال متخصصان فقه تربیت در فرآیندهای سیاست‌گذاری نمود.
به گزارش شبکه اجتهاد، سومین نشست تخصصی «فقه و حکمرانی تربیتی» با موضوع «ماهیت و مسائل فقه حکمرانی تربیتی» به همت گروه فقه تربیت مؤسسه، مردادماه ۱۴۰۴ با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، برگزار شد.
سه ساحت در فقه تربیت
استاد خسروپناه در آغاز سخنان خود، مباحث فقه تربیت را در سه بخش معرفی کرد:
۱. فقه مسائل تربیتی: احکام مربوط به موضوعات تربیتی در حوزه‌های مختلف (عبادی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، جنسی و…) که به‌صورت مسائل نوپدید به فقها ارجاع می‌شود.
۲. فقه نظام تربیت: ترسیم ساختار مطلوب تربیت شامل مبانی، اصول، اهداف، روش‌ها و عوامل مؤثر، با نگاهی کلان و نظام‌مند.
۳. فقه حکمرانی تربیتی: فرآیند رساندن جامعه از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب تربیتی از طریق سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری, هدایت، اجرا و ارزیابی با رویکرد قرآنی.
وی تأکید کرد که در دو بخش نخست پیشرفت‌های علمی قابل‌توجهی حاصل شده، اما در حوزه حکمرانی تربیتی هنوز اقدام نظام‌مند صورت نگرفته است.
ویژگی‌های پیشرفت فقه تربیت
به گفته استاد خسروپناه، از دهه ۸۰ و ۹۰ رشد گروه‌های تخصصی فقه تربیت با این ویژگی‌ها همراه بوده است: ۱. توجه همزمان به مبانی نظری و کاربرد آن در عرصه عمل ۲. بهره‌گیری از علوم مکمل مانند روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مدیریت و تکنولوژی آموزشی ۳. تکیه بر قواعد فقهی ویژه تربیت مانند «ارشاد جاهل»، «امر به معروف و نهی از منکر» و «حرمت کتمان حقیقت».
تمایز «نظام تربیت» و «حکمرانی تربیتی»
خسروپناه با اشاره به تفاوت این دو مفهوم گفت: نظام تربیت، تعیین ویژگی‌ها و بایدها و نبایدهای انسان مطلوب تربیتی است؛ اما حکمرانی تربیتی، عملیاتی‌کردن این ویژگی‌ها در قالب سیاست‌ها و اقدامات اجرایی است.
وی حکمرانی را یک «فناوری نرم اجتماعی» دانست که بر مشارکت حداکثری مردم و نقش تسهیل‌گر دولت استوار است و پنج گام اصلی دارد: ۱) سیاست‌گذاری، ۲) تنظیم‌گری، ۳) هدایت و گفتمان‌سازی، ۴) اجرا، ۵) ارزیابی.
نمونه‌های بومی حکمرانی مردمی
این استاد حوزه علمیه به نمونه‌های بومی حکمرانی مردمی اشاره داشت: مراسم اربعین حسینی: مشارکت میلیونی مردم با حداقل هزینه دولتی. جشن غدیر: مشارکت ۹۵ درصدی مردم و ۵ درصد نقش دولتی. دفاع مقدس: حضور گسترده مردمی با پشتیبانی دولت.
چالش‌ها و ضرورت‌ها
استاد خسروپناه با اشاره به فاصله جامعه از وضعیت مطلوب قرآنی، بر ضرورت ورود فقها به عرصه سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری تربیتی تأکید کرد و شناخت تحولات نسلی و مقابله با چالش‌های جهان پست‌مدرن را ضروری دانست.
وی افزود: حکمرانی به مسئله چالشی می‌پردازد؛ مانند مسئله ازدواج نکردن برخی از جوانان و مسئله حجاب در جامعه.
دعوت به حضور در سیاست‌گذاری
در پایان نشست، استاد خسروپناه از فضلای حاضرِ فقه تربیت دعوت کرد تا در جلسات سیاست‌گذاری شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور یابند و از نزدیک این فرایند حکمرانی را مشاهده کنند؛ حضوری که می‌تواند در آینده ثمربخش باشد.
