ماه نو، مبانی علمی رؤیت هلال

در آستانه پایان ماه مبارک رمضان در کشور‌های اسلامی تلاش گروه‌های رصدی برای استهلال ماه شوال یا به تعبیر دیگر هلال‌بینی از سوی منجمان و رصدگران آغاز می‌شود. استهلال با توجه به اهمیت روزه‌‌داری و به عبارت دیگر دانستن روز‌های ماه رمضان دارای ارزش نجومی است. استهلال از منظر اسلام فعالیتی مهم و مستحب است.

به گزارش شبکه اجتهاد، در زمینه مبانی علمی رویت هلال ماه در کشور کتاب‌های اندکی منتشر شده و کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» نیز با هدف جبران و ارائه یک منبع برای علاقه‌مندان از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس به چاپ رسیده است.

این اثر با رویکرد علمی به مسئله هلال ماه، می‌کوشد با تبیین مطالب به زبان ساده، بر آگاهی‌های علمی جامعه در خصوص رویت ماه نو بیفزاید. ارائه ضمیمه‌ای در موضوع «مبانی فقهی رویت هلال و راههای ثابت شدن اول ماه» نیز از دیگرویژگیهای این اثر است.

معرفی شیوه‌ها و ابزارهای رویت ماه

در بخشی از این کتاب آمده است: هلال ماه با دو روش چشم مسلح و غیرمسلح قابل رویت است. منجمان و اعضای ستاد استهلال ماه با ابزار‌هایی مانند تلسکوپ برای رویت اقدام می‌کنند. نرم‌افزار‌‌هایی نیز در این جریان برای کمک منجمان طراحی شده است. نرم‌افزار‌ها براساس محاسباتی مشخص می‌کنند که با کدام یک از روش‌ها اعم از چشم مسلح و غیرمسلح می‌توان ماه را رویت کرد؛ علاوه بر این نرم‌افزار پیش‌بینی می‌کند که آیا هلال دیده می‌شود یا خیر.

امیر حسن‌‌زاده نویسنده این کتاب در بخشی از این اثر آورده است: محاسبه موقعیت هلال ماه با توجه به محاسبات نرم‌افزار‌ی قدمت چندانی در کشور ندارد و به احتمال زیاد به دهه ۸۰ شمسی برمی‌گردد. نرم‌افزار‌‌های استهلال ماه هراز چند گاهی به‌روز می‌شوند. نخستین ضمیمه کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» به‌ مقوله نر‌‌م‌افزار‌های استهلال هلال ماه اختصاص دارد.

معیار‌های رویت هلال‌ ماه

همچنین بخشی از مباحث دیگر این کتاب به معیارهای رویت هلال ماه اشاره شده و آورده، معیار‌های رویت هلال ماه به روش‌هایی گفته می‌شود که براساس آن منجم سعی می‌کند به پیش‌بینی بپردازد؛ به‌عبارت دیگر منجم تلاش می‌کند طبق این معیار‌ها به دنبال پاسخ به پرسش‌هایی مانند آیا ماه دیده می‌شود یا خیر؟ و آیا با چشم مسلح یا غیر مسلح قابل رویت است؟ باشد.

معیار‌های رویت هلال‌ ماه شامل معیار‌های پیش و بعد از اسلام مربوط می‌شود. همه معیار‌هایی که تاکنون از سوی منجمان استفاده می‌شود به‌طور کامل دقیق نیستند بنابراین در کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» تلاش شده تا مزایا و معایب مجموعه معیار‌ها و ضوابط استهلال تشریح شود و فصل مستقلی به این موضوع اختصاص پیدا کرده است.

با توجه به اهمیت حرکت ماه در جریان استهلال در کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» به مباحثی مانند ویژگی فیزیکی گزاره‌ها و عوارض سطحی ماه پرداخته شده است. روش‌ پیدا کردن اجرام آسمانی از جمله ماه در این اثر مطرح شده است.

رکوردزنی در رویت هلال ماه

شرح مبانی تقویم هجری شمسی و ارتباط آن با مباحث رویت همچنین اهمیت آن از دیگر موضوعات کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» است.

با توجه به اینکه رکوردزنی در رویت هلال ماه یکی از موضوعات داغ بین رصد‌گران است؛ به‌‌عبارت دیگر رصد‌گران علاقه‌مندند تا مانند ورزشکاران به رکورد دست پیدا کنند. ثبت کمترین جدایی زاویه‌ای ماه با خورشید به‌عنوان یکی از رکورد‌های رصدگران به حساب می‌آید. بیشترین رکورد‌ها در ایران به ثبت رسیده است؛ ازجمله کمترین جدایی زاویه‌‌ای ماه از خورشید یعنی ۳/۷ در سال ۱۳۸۴ از سوی محسن شریف و همکارانش صورت گرفت. نشریات معتبر دنیا نیز این رصد را انعکاس دادند.