مراکز آموزشی درس فقه تربیتی

تهیه و تنظیم: هادی رضایی

در پی تدبیر حکیمانه مقام معظم رهبری حضرت‌ آیهالله‌‌‌‌‌ العظمی ‌خامنه‌ای‌ (دام‌ظله‌الوارف) مبنی بر تلفیق دو مجموعه بزرگ «مرکز جهانی علوم اسلامی» و«سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور» و تشکیل نهاد جدیدی که رسالت هر دو مجموعه را به عهده داشته باشد،(جامعه‌ المصطفی العالمیه) تأسیس شد و مسئولیت آن به آیهالله اعرافی‌(دامت‌برکاته) واگذار گردید و در راستای ساماندهی و تقویت رشته‌های فقهی و علوم مرتبط با آن، مقرر گردید کلیه رشته‌ها در یک مجموعه گرد آمده و با مدیریت واحدی اداره گردد.

افزایش توانمندی طلاب برای انجام وظایف تبلیغی، فرهنگی و نشر گسترش معارف و علوم اسلامی، ایجاد فرصت مناسب برای داوطلبان فارغ التحصیل مقاطع کارشناسی ارشد جهت ورود به مقاطع بالاتر، زمینه‌سازی برای تامین اهداف و راهبردهای عالی جامعه المصطفی‌ العالمیه، زمینه سازی جذب و پذیرش نخبگان و ممتازان از بین داوطلبان متقاضی وتربیت اساتید و کادر علمی مورد نیاز در داخل و خارج از کشور همچنین زمینه‌سازی حضور داوطلبان ایرانی و غیر ایرانی برای تدریس در علوم و معارف اسلامی در دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد، افزایش توانمندی داوطلبان برای حضور فعال و توانمند در عرصه‌های علمی مراکز و مجامع همسو در داخل و خارج از کشور از اهداف أموزشی این مرکزمی باشد.

طراحی رشته‌های فقه و معارف اسلامی، فقه و اصول و سایر رشته‌های فقه تخصصی و دوره‌ها و برنامه‌های متنوع آن در سطوح مختلف با هدف استفاده از توانمندی‌های حوزه و ارایه‌ دروس و متون نظام سنتی حوزه در قالبی نو و شناخته شده برای مراکز آموزش عالی کشورهای مختلف، تقویت نقاط قوّت و سنت‌های نانوشته حوزه و بهره‌گیری از تجربیات و روش‌های جدید، یکی از اقدامات بزرگ مرکز جهانی علوم اسلامی بوده است که با تأسیس مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی به اجرا درآمده بود.

فلسفه اسلامی، علوم حدیث تطبیقی، تفسیر تطبیقی، تاریخ اهل بیت‌(ع)، قرآن و علوم گرایش حقوق، قرآن و علوم گرایش نجوم، عرفان اسلامی، کلام اسلامی، قرآن و علوم با گرایش علوم اجتماعی، فقه مقارن، فقه تربیتی، اصول فقه اسلامی، فقه اسلامی، فقه و معارف اسلامی جریان‌های کلامی معاصر جهان، از رشته‌های تحصیلی مقطع دکترای المصطفی است.
فقه عبادی، فقه خانواده، فقه قضایی، فقه سیاسی، فقه اقتصادی و شیعه شناسی با گرایش پیامبر اعظم‌(ص)، کلام اسلامی، فقه خانواده، فقه عبادی، قرآن و علوم با گرایش علوم تربیتی، فقه قضایی، قرآن و علوم گرایش علوم تربیتی، تفسیر تطبیقی، قرآن و علوم گرایش علوم تربیتی و تفسیر تطبیقی از دیگر رشته‌های تحصیلی این مرکز است.

جامعه¬ المصطفی العالمیه،در سال ۱۳۹۰ رشته فقه تربیتی را تصویب و اقدام به پذیرش دانش‌پژوه و اقدام به برگزاری دوره های تخصصی با گرایش‌ فقه تربیتی (درمدرسه عالی فقه) نموده وتاکنون دو دوره فقه تربیتی را با مشارکت طلاب ایرانی و غیر ایرانی و با حضور اساتید برجسته حوزه است برگزار کرده است.

مدرسه عالی فقه تخصصی هم¬اکنون در مقطع دکتری فقه تربیتی اقدام به پذیرش دانش‌پژوه نموده است. و در سال تحصیلی (۱۳۹۳) در مقاطع کارشناسی¬ارشد، سطح چهار و دکتری اقدام به پذیرش دانش¬ پژوه نموده است. در این مرکز مسائل فقه تربیتی، (در یک دید کلی) به ۴ محور اساسی تقسیم می شود:

محوراول: احکام یادگیری؛ محوردوم: احکام آموزش؛
محورسوم: احکام ساحت¬های تربیتی؛محورچهارم: قواعد فقه تربیتی
زمان و مکان تدریس:
در سال تحصیلی جاری، درس خارج فقه تربیتی،توسط حضرت آیت الله اعرافی در مدرسه علمیه دارالشفاءاز روز یکشنبه ۳۱شهریورماه، شروع شد. ایندرس روزهای سه شنبه و چهار شنبه هر هفته از ساعت ۸٫۳۰ الی ۹ صبح برگزار می شود .ضمنا: درس مکاسب استاد اعرافی همه روزه از ساعت ۷:۱۵ و درس خارج اصول روزهای یکشنبه و دوشنبه ۸ الی ۹ و روزهای سه شنبه و چهار شنبه ساعت ۸ الی ۳۰/۸بر گزار میشود.۲- مجتمع آموزش عالی فقه

مجتمع آموزش عالی فقه یکی از مراکز مهم آموزشی – تربیتی جامعه‌المصطفی- العالمیه می‌باشد که در مدرسه‌ مبارکه حجتیه مستقر می‌باشد. مرحوم حضرت آیهالله العظمی حجت کوه کمره‌ای «ره»این مدرسه را در سال ۱۳۲۱ هـ.ش تأسیس کرده است. این مدرسه با مساحت ۱۵۰۰۰متر مربع و به‌نام مقدس حضرت حجه بن‌الحسن‌عجل‌الله‌ تعالی‌ فرجه‌ الشریف، «حجتیه» نام گرفت و از بدو تأسیس تا کنون جمع زیادی از طلاب را در خود جای داده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ودر سال ۱۳۵۸ هـ.. ش،که سیل شیفتگان و تشنگان معارف اهل بیت(ع) و مشتاقان فراگیری علوم حوزوی از سراسر جهان به ایران و حوزه علمیه قم و سرازیر شدند؛ مدرسه حجتیه به طلاب غیر ایرانی اختصاص یافت و به مرکزی برای تعلیم و تربیت سفیران انقلاب ومبلغان تشیع تبدیل گشت.

در سال ۱۳۸۱ با تجمیع مدارس حجتیه، مؤمنیه، شهابیه، مرعشیه و سلمان فارسی «مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی» شکل گرفت پس از یک دوره شش ساله در سال (۱۳۸۸) با الحاق مدرسه عالی فقه واصول به آن، از مدرسه به «مجتمع آموزش عالی فقه» متشکل از سه مدرسه عالی و یک مدرسه‌ تخصصی ارتقا یافت. ساختمان مرکزی این مجتمع در مدرسه مبارکه حجتیه قرار دارد که ۱۵۰۰۰ متر مربع مساحت و ۱۰۰۰۰ متر مربع بنا دارد و در سال ۱۳۴۶ بنا شده است. همچنین مدارس مؤمنیه، شهابیه و بخشی از ساختمان جامعه المصطفی در اختیار این مجتمع آموزشی می‌باشد. مجتمع آموزش عالی فقه متشکل از چهار مدرسه، چهار معاونت، یک مدیریت مستقل و سه دفتر می‌باشد.مدارس تابعه عبارتند از:

۱ـ مدرسه تخصصی فقه و معارف اسلامی
این مدرسه مختص دوره کارشناسی است که با تلفیق دو رشته «فقه و معارف اسلامی» و «فقه و اصول» تشکیل گردیده است و وظیفه آموزش طلاب دوره کارشناسی را بر عهده دارد. مدرسه تخصصی فقه و معارف اسلامی دارای چهار گروه علمی ـ تربیتی شامل ادبیات عرب، فقه و اصول،‌معارف اسلامی و فلسفه و کلام می‌باشد. این مدرسه تخصصی در مدرسه مبارکه حجتیه مستقر است.

۲ـ مدرسه عالی فقه و اصول
این مدرسه یکی از مدارس چهارگانه مجتمع آموزش عالی فقه است که در حال حاضر مسئولیت اجرای رشته فقه و اصول در سطح ۳ (کارشناسی ارشد) و دوره دکترا در سه رشته اصول فقه اسلامی، فقه اسلامی، رجال و درایه الحدیث و سطح ۴ (خارج فقه و اصول) و همچنین سطح ۵ (فوق دکترا) را برعهده دارد. دوره فوق دکتری، ‌دوره فوق تخصصی و عالی‌ترین دوره آموزشی جامعه ‌المصطفی العالمیه است که هم اکنون در رشته فقه واصول با هدف تربیت مجتهد برگزار می‌گردد. این مدرسه عالی نیز در مدرسه مبارکه حجتیه مستقر است.

۳ـ‌ مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی
‌این مدرسه در حال حاضر مسئولیت اجرای رشته فقه و معارف اسلامی در سطح ۳ (کارشناسی ارشد) و سطح ۴ (دکترا) و رشته معارف اسلامی و مهارت‌ها در سطح ۴ (دکترا) را بر عهده دارد. در این مدرسه دوره کارشناسی ارشد و دکتری رشته فقه و معارف اسلامی در چهار گرایش تفسیر و علوم قرآن، تاریخ اسلام، فلسفه اسلامی و کلام اسلامی زیر نظر گروه‌های علمی ـ تربیتی مربوط برگزار می‌شود. همچنین سطح ۴ معارف اسلامی و مهارت‌ها با رویکرد تبلیغ، تربیت مدرس و تربیت مربی قرآن زیر نظر گروه علمی ـ تربیتی معارف اسلامی و مهارت‌ها فعالیت می‌نماید. این مدرسه عالی در جامعه المصطفی ‌العالمیه مستقر است.

۴ـ مدرسه عالی فقه تخصصی
این مدرسه نیز یکی از مدارس چهارگانه مجتمع آموزش عالی فقه می‌باشد که مسئولیت اجرای رشته های تخصصی؛ فقه مقارن، فقه قضایی، ‌فقه اقتصادی، فقه سیاسی، ‌فقه عبادی و فقه خانواده و فقه تربیتی و… را بر عهده دارد که در اینجا به معرفی تفصیلی رشته‌ها و گروه‌های آن می‌پردازیم:
در مقطع کارشناسی ارشد شش رشته(فقه قضایی، فقه اقتصادی، فقه سیاسی، فقه عبادی، فقه مقارن، فقه خانواده،) و در مقطع دکتری، ششرشته تخصصی(فقه اقتصادی، فقه قضایی، فقه سیاسی، فقه خانواده، فقه عبادی،فقه تربیتی) راه‌اندازی نموده است.
آنچه ارائه شد رشته هایی است که سرفصل ها و برنامه¬های آن طراحی و رشته راه¬اندازی گردیده است. اما در آینده نزدیک شاهد راه‌اندازی رشته های دیگر چون فقه محیط زیست، فقه وقف، فقه زنان و…. خواهیم بود.

۳- حوزه علمیه قم
تدرس خارج فقه تربیت و خانواده، توسط حجت الاسلام والمسلمین احمد احمدی قمی
سه شنبه ۵ آذر ۱۳۹۲شماره خبر : ۱۳۲۳۹۵۳منبع: خبرگزاری ایکنا
بنا بر این گزارش، یکی از دروس تخصصی تازه تشکیل شده در حوزه علمیه قم درموضوعات تخصصی ، تدریس درس خارج فقه تربیت و خانواده است که پس از ایام عزاداری امام حسین(ع) در قم برگزار می‎شود.
لازم به ذکر است، این درس خارج فقه توسط حجت‎الاسلام والمسلمین احمد احمدی قمی از استادان درس خارج فقه حوزه و کارشناسان مباحث تربیتی، در روزهای چهارشنبه هر هفته از تاریخ ۶ آذرماه سال جاری در مدرسه امام باقر(ع) واقع در کوچه مدرسه علمیه حجتیه در خیابان بهار از ساعت ۱۱ تا ۱۲ برگزار می‎شود.

۴- موسسه اشراق و عرفان
الف) معرفی موسسه
«مؤسسه اشراق و عرفان»که فعالیت خود را از سال ۱۳۸۶ با نظارت و اشراف علمی آیت‌الله اعرافی آغاز کرده، مأموریت‌های خود را در «پژوهش در زمینه‌ فقه‌های نو و فلسفه‌های مضاف بر مبنای روش اجتهادی در راستای نظام¬سازی اسلامی» ، «پرورش پژوهشگران صاحب نظر در عرصه‌ های فوق» و «حرکت به سمت اسلامی سازی علوم انسانی» قرار داده، تا بتواند به ایفای نقشی مؤثر در این مجال بپردازد و به این منظور تاکنون گروه های فقه تربیتی، فقه اخلاق، فقه عقیدتی، فلسفه فقه، فقه هنر و تفسیر تربیتی را ایجاد کرده و گروه های فلسفه تربیتی، فقه مدیریت و فقه روابط اجتماعی در حال راه اندازی دارد.

ب) گروه پژوهشی فقه تربیتی
دغدغه تاسیس وتولیداین عرصه فقهی جدید به سالهای۱۳۷۷-۷۸برمیگردد. سلسله مباحثی توسط استاد اعرافی، تحت عنوان «فقه التربیه » درقالب درس خارج فقه ازسال ۱۳۷۷آغازشد و مخاطبان وشرکتکنندگان آن، طلاب فاضل و ورزیده ای بوده اند که غالبا ًدر رشته علوم تربیتی دارای تحصیلات دانشگاهی ویاپژوهشهای تربیتی بودند. این درس تاسال۱۳۷۹ هفتهای دو ساعت ارائه میشد، سپس توقف سهساله پدیدآمد و مجددا ًازسال ۱۳۸۳آغاز و هماکنون درهفته ، دوجلسه(روزهای سه شنبه وچهارشنبه) درحوزه علمیه قم، مدرسه دارالشفاءتوسط ایه الله اعرافی،برگزارمی شود.
از سال ۱۳۸۳ گروهی ازشاگردان ایشان با هدف، پرداختن به این ایده وسایرایده های ناب استاد، گروهی راتشکیل داده و در صدد تحقیق وپژوهش دراین عرصه برآمدند وباعنایت استاد، بامحورقراردادن متن کلاسهای فقه التربیه و نظارت و راهنمایی گام به گام ایشان، مطالعاتی دراین عرصه آغازشد. این گروه پژوهشی با حضور پژوهشگران حوزوی دارای تحصیلات تربیتی (درسطح ارشد و دکتری) با بهره گیری از نظارت مستقیم استاد اعرافی و نیزارزیابی متخصصان تربیتی در صدد بسط وانتشارایده فقه تربیتی است.
.

۵- موسسه امام خمینی
الف) رویکرد موسسه
در راستای گسترش معارف اسلامی برخواسته از علوم انسانی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) (که زیر نظر آیه الله مصباح یزدی مدیریت می شود)اقدام به تشکیل دوره‌های عمومی و تخصصی در زمینه علوم اسلامی وانسانی نموده است. در این مرکز، طلاب علوم دینی دردوره عمومی، ضمن فراگیری علوم حوزوی تا پایان سطح به اندوخته‌ هایی درزمینه‌های فقه، اصول، معارف، فلسفه و … دست می‌یابند و با تقویت بنیه خود درزمینه اطلاعات اسلامی، دریکی از رشته‌های دوازده‌گانه تخصصی وعلوم انسانی به تحصیل مشغول و در یکی از این زمینه‌ها صاحب نظر می‌گردند. از جمله مراکز علمی که به بحث تربیت دینی می پردازند، میتوان بهگروه علوم تربیتی این موسسه اشاره کرد.

ب) گروه علوم تربیتی
گروه علوم تربیتی نیز با تربیت دانش‌پژوهان در زمینه‌های مختلف این رشته، بستر مناسبی را برای پژوهش‌های لازم فراهم می آورد، گروه مزبور تاکنون موفق به تربیت بیش از یکصد دانش‌آموخته و محقق در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در گرایش‌های “فلسفه تعلیم وتربیت”، “برنامه‌ ریزی درسی وآموزشی”، “روان‌شناسی تربیتی” و “تربیت دینی” شده است.