نویسنده(گان): عباس کلانتری خلیلآباد؛ سعیده سلیمانی پایطاق
نشریه: پژوهشهای فقهی
شماره: دوره ۱۱، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۴
دانلود: کلیک کنید.
چکیده:
برای شناسایی مسئولیت هر شخص سه رکن؛ ضرر، فعل زیانبار و رابطۀ سببیت میان فعل و زیان وارده باید وجود داشته باشد. در این میان رکن سوم اهمیت ویژهای دارد و عدم اثبات آن بهمنزلۀ عدم مسئولیت است. احراز این رابطه در فرضی که عامل زیان، بین افراد معینی مجمل باشد، بسیار دشوار است؛ برخی در این فرض بهعلت عدم اثبات رابطۀ سببیت بین ضرر واردشده و فعل شخص معین، به عدم مسئولیت قائل شدهاند که عادلانه بهنظر نمیرسد؛ اما در اینجا فرض بر این است که رابطه سببیت وجود دارد و در نتیجه مسئولیت اثباتپذیر بوده و تنها مسئلۀ مورد توجه این است که افعال زیانآور بهطور همزمان محقق شده، بهگونهای که استناد ضرر به هر یک از اشخاص محتمل است. لذا با اثبات مسئولیت، در زمینۀ جبران خسارت روشهای مختلفی پیشنهاد شده است؛ برخی تخییر قاضی در انتخاب مسئول را پذیرفتهاند، برخی قائل به مسئولیت بیتالمال دربارۀ پرداخت خسارت شدهاند، برخی نیز معتقدند برای تعیین مسئول نهایی باید از طریق قرعه اقدام کرد. گروه دیگری بیان کردهاند که با استناد به قاعدۀ عدل و انصاف، میتوان مسئولیت را بین همۀ افراد، توزیع و تسهیم کرد. از نظر قوانین موضوعه تکلیف قضیه بهصراحت بیان نشده، اما تحلیل موضوع و وجود برخی زمینهها در رابطه با سبب مجمل در قانون مجازات اسلامی (مواد ۴۷۷ و ۴۷۹) و امکان تسری این مباحث به مسئولیت مدنی سبب مجمل نشان میدهد که تساوی مسئولیت عاملین زیان با اندیشۀ حمایت از زیاندیده و عدالت توزیعی ضرر، تناسب بیشتری دارد.