شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به اینکه محقق نائینی حکومت را به دو نوع تملیکیه و ولایتیه تقسیم می‌کند، ابراز کرد: مرحوم نائینی به‌طور مطلق عدم تصدی امر حکومت توسط فقها را منتفی ندانسته است.
اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر مسعود معینی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفتگویی پیرامون ولایت در اندیشه فقهی سیاسی میرزای نائینی در توضیح سخنان خود در نشست «زمینه‌های نظری مردم‌سالاری دینی در اندیشه سیاسی آیت‌الله نائینی (ره)»، به خبرنگار ما گفت: همان‌طور که در تاریخ فقه شیعه مطالعه می‌کنیم، بحث ولایت‌فقیه در ادوار مختلف، در آرای فقها مطرح شده است، منتهی نوع بحثی که ارائه داشتند، متفاوت است.
وی ادامه داد: برخی از فقها قائل به ولایت‌فقیه از باب امور حسبه شدند، برخی ولایت عامه را ثابت کرده‌اند، برخی اساساً به دلیل اینکه در دوره زمانه خود امکان به دست گرفت حاکمیت توسط فقها وجود ندارد، – نه اینکه ولایت‌فقیه را قبول نداشتند- کنار گذاشتند و برخی هم اعمال ولایت فقها را در حوزه قضا و… محدود کردند و توسعه به امر حاکمیت ندادند. برخی هم به ولایت مطلقه فقیه قائلند که حضرت امام (ره) در مباحث کتاب البیع به تفصیل به این بحث پرداخته‌اند.
استادیار مطالعات اندیشه سیاسی با بررسی اینکه آیا علامه نائینی قائل به ولایت‌فقیه بوده و در آثار مشهور خود بحث ولایت‌فقیه را آورده است، اظهار داشت: میرزای نائینی در دو جا بحث ولایت‌فقیه را مطرح می‌کند. اول در مباحث بیع که قائل به ولایت عامه فقیه شدند؛ و دوم در «تنبیه ُالاُمَّه و تَنْزیه ُالمِلَّه» آنجایی که بحث حکومت و حاکمیت از آن چه‌کسی است را طرح می‌کند و می‌فرماید: ولایت از باب امور حسبه در دوره غیبت برای فقها ثابت است، اما امکان بدست گرفتن حکومت توسط فقها مهیا نیست، بنابراین فقها باید بر حکومتی که در ممالک اسلامی وجود دارد، نظارت داشته باشند.
معینی‌پور با اشاره به اینکه محقق نائینی حکومت را به دو نوع تملیکیه و ولایتیه تقسیم می‌کند، ابراز کرد: علامه نائینی حکومت در دوره مشروطه را حکومت تملیکیه می‌داند، اما نظارت فقیه را لازم می‌داند؛ یعنی فقیه در دوران عصر غیبت به‌اندازه قدری که برای آن‌ها مقدور است، باید نظارت داشته باشد.
مدیر سابق شبکه چهار سیما، در ادامه خاطرنشان کرد: مرحوم نائینی در کتاب یاد شده، بحث بیشتری مطرح نکرده‌اند که حالا بگوییم نائینی با انواع مباحثی که در حوزه ولایت‌فقیه وجود دارد مثل ولایت مطلقه یا ولایت از باب نظارت یا وکالت، با کدام‌یک از این‌ها موافقت یا مخالفت دارد؛ لذا خیلی بحث‌ها را نباید سیاسی کرد که ایشان الزاماً مخالف حاکمیت فقیه در دوران عصر غیبت است! میرزای نائینی در زمانه و تاریخ خود این مباحث را مطرح می‌کند و و باید توجه داشت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در خاتمه یادآور شد: مرحوم نائینی به‌طور مطلق عدم تصدی امر حکومت توسط فقها را منتفی ندانسته است و معتقد است فقها در آن دوره از باب نظارت و ولایت در امور حسبه بر حاکمیت نظارت می‌کنند؛ سپس آن اصل طرازی که در قانون اساسی مشروطه مطرح می‌شود را در مباحث مفصلی بررسی می‌نماید.
