شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو هیئت امنای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با تاکید براینکه فقه توانایی تامین یک زندگی سالم، کامل و مفرح را دارد، گفت: قانون اساسی ما بر اساس فقه است و در زمان تدوین از نظرات فقهای بزرگ زمان استفاده شده است اما نتوانستیم وظیفه اداری را از جهت حفظ حقوق شهروندی، حفظ کرامت انسانی و رفتار و اخلاق اداری، براساس فقه و اخلاق و قانون اساسی پایه‌ریزی کنیم.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرضا ایزدپناه، درباره تفاوت فقه کنونی با فقه امام صادق (ع) گفت: فقه امروز ما در عرض مکتب فقهی امام صادق (ع) نیست تا قابل مقایسه باشد ولی می‌توان از جهات کمال و نقص به تفاوت فقه کنونی با فقه امام صادق (ع) پرداخت چون فقه ما در طول فقه امام صادق (ع) قرار دارد به عبارت دیگر، امام صادق (ع) بنیانگذار فقه اهل بیت (ع) است و ما مصرف کننده این فقه هستیم.
رفتار و سیره اهل بیت (ع) شاکله فقه امروز ما را ساخته است
وی با بیان اینکه فقه کنونی تفاوت‌هایی با فقه اهل بیت (ع) دارد، افزود: یکی از تفاوت‌ها این است که گفتار، رفتار و سیره اهل بیت (ع) شاکله فقه امروز ما را ساخته است چون رفتار آنها یکی از منابع گسترده علم فقه ماست ولی منابع فقهی امام صادق (ع) سیره و سخن رسول الله (ص)، قرآن و علوم لدنّی خودشان بوده است که این علم لدنی از امام علی (ع) به ارث رسیده است.
ایزدپناه افزود: اهل بیت (ع) اصول استنباط و اجتهاد و خطوط فقهی خود را به ما تعلیم داده اند تا ما این توانایی را پیدا کنیم که در هر دوره‌ای با بهره برداری از آن اصول، دانش‌های دیگری را در هدایت و بیان رفتار امت اسلامی پیدا کرده و بکار ببندیم.
فقه امام صادق (ع) تغییر ناپذیر است
وی درباره نیازهای فقهی عصر حاضر مبتنی بر فقه امام صادق (ع) گفت: فقه امام صادق (ع) چون بر مدار فطرت و قضایای حقیقیه است، تغییرناپذیر است یعنی «حلال آل محمد حلال و حرام آل محمد حرام الی یوم القیامه».
ایزدپناه بر تطبیق اصول و تعالیم اهل بیت (ع) با مسائل روز و مستحدثه تاکید کرد و افزود: مجتهد آموزه‌های اساسی فقه را جعل نمی‌کند بلکه با استفاده از کتاب و سنت و سیره پیامبر و اهل بیت (ع) مسائل روز را بر فقه امام صادق (ع) تطبیق می‌دهد.
عضو هیئت امنای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه موضوع علم فقه، رفتار انسان است، گفت: رفتار انسان براساس نیازهای اوست که برخاسته از الهیه حاکم بر وجود انسان می‌باشد. چگونگی تامین نیازها در طول زمان تفاوت پیدا می‌کند اما در هرحال خیلی از آنها تغییرپذیر نیست؛ به عنوان مثال انسان زمان حضرت آدم (ع) گرسنه و تشنه می‌شده است، انسان حاضر هم گرسنگی و تشنگی را حس می‌کند یعنی نیازهای مادی انسان تغییر نکرده است، بنابراین مجتهد، حوزه ارتباطات و زندگی مطلوب را براساس فقه امام صادق (ع) و اصولی که اهل بیت (ع) القا کردند، مطابق زمان استخراج می‌کند. لذا دستگاه اجتهاد امروز ما پرتوی از فقه امام صادق (ع) است و در عرض آن نیست.
حوزه‌های علمیه دایره موضوع‌شناسی و بهره‌برداری از قرآن و عقل را گسترش دهند
وی ادامه داد: فقهای شیعه در هرزمانی دانش فقه را با نیازهای جدید تطبیق می‌دادند تا زندگی مردم براساس احکام اسلامی باشد و این فقه در طول زمان تکامل پیدا کرد؛ مثلا فقهای نخستین متن روایات را تبدیل به فتوا می‌کردند یعنی اجتهاد نمی‌کردند. سپس با استفاده از اصولی که اهل بیت (ع) القا کردند، منطق فقه را درست کردند تا امروز که دستگاه اجتهاد را داریم و هیچ کمبودی از نظر منابع نداریم فقط حوزه‌های علمیه باید دایره موضوع شناسی و بهره برداری از منابع بویژه قرآن و عقل را گسترش دهند. چون در فقه امام صادق (ع) قرآن و عقل جایگاه بلندی دارد اما ما در فقه بیشتر سراغ احادیث و روایات رفتیم تا قرآن و سنت رسول خدا (ص) لذا باید بیشتربه قرآن و عقل بها دهیم تا به مسائل روز بهتر پاسخ دهیم.
قرآن را با زندگی و رفتارهای دلخواه خود برش نزنیم
مدیرمسئول «فصلنامه فقه» درباره پاسخگویی فقه به نیازهای روز جامعه گفت: فقه ما که پرتوی از فقه امام صادق (ع) است، براساس تعالیم قرآنی و فطرت انسان و قوانین حاکم بر روح و روان و جامعه تدوین شده است بنابراین نباید قرآن را با زندگی و حکومت و رفتارهای دلخواه خود برش بزنیم. امروز خود را محور قرار داده و می‌گوید احکام خدا باید براساس خواسته‌های من تطبیق پیدا کند درحالیکه اگر اینگونه بود قرآن کتاب هدایت نبود یا بعثت پیامبران معنایی نداشت.
وی با بیان اینکه احکام حلال و حرام در مکتب امام صادق (ع) براساس فطرت بشری است، گفت: فقها در استنباط و اجتهاد خود هم خطا می‌کنند و هم ممکن است توان شناخت موضوع یا توان تطبیق را نداشته باشند.
عده‌ای اصول هستی و انسان را نشناختند
معاون اسبق فرهنگی و اجتماعی قوه قضائیه به فعالیت اجتماعی زنان به عنوان یکی از مسائل پربحث جامعه اشاره کرد و گفت: در باب فعالیت اجتماعی زنان نه از اول انقلاب مشکلی داشتیم و نه الان مشکلی داریم؛ اما حرفی که امروز می‌زنند این است که می‌گویند «گناهی که ما انجام می‌دهیم را شما بگوئید گناه نیست» یعنی حکم را براساس خواسته‌های اینها تغییر دهیم. به عنوان مثال، حجاب یک حکم قرآنی دینی عقلی فطری و براساس ساختار هستی انسان است که واجب شده است. حجاب یک پوشش و لباس خاصی نیست بلکه ملاک آن بیان شده است. حجاب مانع تکامل علمی و فعالیت‌های اجتماعی و ورزشی بانوان نبوده است. مسئله این است که عده‌ای امروز مکتب و اصول هستی و بلکه انسان را نشناختند.
ایزدپناه بیان کرد: اگر کسی قائل به معاد نباشد، بیشتر احکام اسلامی مزاحم و غیرقابل تفسیر برای اوست. باید به این باور برسیم که دنیا پلی است که به وسیله آن، آخرت خود را می‌سازیم.
وی گفت: در مکتب امام صادق (ع)، انسان و موجودی که متولد می‌شود فانی نمی‌شود بلکه رحم او تغییر می‌کند. مثل اینکه از آن رحم به دنیا آمده و از این رحم دنیا هم به عالم برزخ می‌رود و بعد از عالم برزخ هم آماده عالم قیامت کبری می‌شویم.
فقه توانایی تامین یک زندگی سالم، کامل و مفرح را دارد
عضو هیئت امنای دفتر تبلیغات اسلامی در خصوص نگاه فقه به حقوق شهروندی گفت: قانون حقوق شهروندی را در زمانی که معاونت قوه قضائیه را در زمان آیت‌الله شاهرودی برعهده داشتم، خود ما تدوین کردیم و تمام مواد آن براساس موازین فقه شیعه و فقه اهل بیت (ع) است. مقصود از شهروند، فردی از جامعه است یعنی تمام اقشار را در بر می‌گیرد. به عنوان مثال، حقوق متهم به بهترین وجه در قوانین و آئین نامه‌های فقهی ما دیده شده است؛ یعنی فقه می‌تواند زندگی کسی که می‌خواهد زندگی شهری سالم و کامل و مفرحی داشته باشد را تامین کند. چون فقه ما پویاست و دستگاه اجتهاد در شیعه است، این فقه می‌تواند حکم درستی برای رفتار و اعمال انسان ارائه کند.
در مکتب امام صادق (ع)، احتیاط وجود ندارد
ایزدپناه درباره تاثیر «احتیاط» در معنویت گفت: در مکتب امام صادق (ع)، احتیاط نداریم. احتیاط در جایی پدید می‌آید که مصداق روشن نیست و حکم به انجام هردو فعل می‌کنند تا انسان از ثواب آن عمل خیر محروم نشود اما الان که ۸ مرجع برجسته داریم، مکلف در انجام تکلیف سردرگم نمی‌شود چون می‌تواند در موارد احتیاط به مرجع تقلید دیگری مراجعه کرد لذا فکر می‌کنم اگر دقیق شویم، این حرف که احتیاط‌های فراوان و دست و پاگیر هست منطبق بر واقعیت نباشد. درعین حال بن بست نیست و همیشه راه برون رفتی وجود دارد.
مدیرمسئول «فصلنامه فقه» در مورد به رسمیت شناخته شدن حقوق مخالفان و منتقدان در جامعه گفت: ما قانون اساسی خوبی داریم که در آن حقوق همه اعم از مخالف و مذهبی و غیرمذهبی‌ها را تامین می‌کند اما چون جنگ پیش آمد و ادارات و نظامات باید شکل می‌گرفت، هرچه از راس به پائین می‌آئیم با مسائلی مواجه شدیم.
نتوانستیم حقوق شهروندی و کرامت انسانی را براساس فقه و اخلاق پایه‌ریزی کنیم
ایزدپناه تصریح کرد: قانون اساسی ما بر اساس فقه است و در زمان تدوین از نظرات فقهای بزرگ زمان استفاده شده است اما نتوانستیم وظیفه اداری را از جهت حفظ حقوق شهروندی، حفظ کرامت انسانی و رفتار و اخلاق اداری، براساس فقه و اخلاق و قانون اساسی پایه‌ریزی کنیم.
عضو هیئت امنای دفتر تبلیغات اسلامی در مورد نسبت فقه و اخلاق در خاتمه به «شفقنا» گفت: موضوع اخلاق ارزش‌ها و خصائل انسان است اما موضوع فقه، فعل مکلف از جهت حرام و حلال و مباح و مکروه و مستحب است. فقه کمک می‌کند ارزش‌ها در وجود ما نهادینه شود و لذا نسبت عموم و خصوص من وجه بین اخلاق (خوب و بد) و فقه (حرام و حلال) برقرار است. در اخلاق، عقل عملی خوب و بد را می‌تواند تشخیص بدهد ولی در فقه، عقل عملی نمی‌تواند منشا جعل و بیان احکام باشد.
