شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیر حوزه علمیه خراسان در بیانیه‌ای به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب، آورده است: از آنجا که حوزه‌های علمیه خاستگاه اصلی انقلاب مبارک اسلامی بوده است، در بقاء و تکامل آن نیز باید نقش دیرین خود را حفظ نموده و برای نیل نظام اسلامی به مرحله تشکیل دولت اسلامی تمام توان علمی خود را به کار گیرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سید مصباح عاملی مدیر حوزه علمیه خراسان به مناسبت پایان دهه چهارم انقلاب اسلامی بیانیه ای صادر کرده و آورده است: به پاسداشت و شکرانه دوام چهل ساله انقلاب اسلامی تحت عنایات خاص الهی و در یوم الله ۲۲ بهمن‌ماه، حوزه علمیه خراسان به عنوان قطره‌ای از دریای مواج امت انقلابی به سیل راهپیمایان پیوسته و همصدا با ایشان علیه ظلم و استکبار جهانی فریاد خواهد کشید.
الف) مقدمه
چهار دهه از عمر مبارک انقلاب شکوهمند اسلامی گذشت و خداوند متعال همانطور که به بندگان راستین خود وعده داده بود، امت آزاده ما و دلداده امام خویش را در تلاطم حوادث و کینه‌توزی مستکبرین عالم نصرت کرد و نظام مقدس جمهوری اسلامی را در طوفان ترورها و کودتا و جنگ تحمیلی و تحریم‌ها و دسیسه‌های گوناگون ایادی داخلی بدخواهان این نظام محافظت نمود. بی‌شک به سلامت گذشتن از این همه موانع تاریخی و گردنه‌های دشوار که به اذعان اهل سیاست برای هیچ‌یک از دیگر انقلاب‌ها قابل تصور نبوده است، برای ما نیز جز به مدد تأییدات الهی، رهبری پیامبرگونه و داهیانه امام راحل (ره) و خلف بر حقش مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و خون پاک شهدا امکان‌پذیر نمی‌بود. اکنون شجره طیبه انقلاب اسلامی به درخت تناوری بدل شده است که رویش‌های آن حتی توسط دشمنان آن قابل انکار نیست.
ب) رویش‌های انقلاب
روشن‌ترین دلیل بر پیشرفت تاریخ ایران اسلامی حجم کینه‌توزی‌ها و میزان خشم دشمنان خارجی و استکبار جهانی است که از هیچ تلاشی برای متوقف و متلاشی کردن انقلاب اسلامی فروگذار نکرده و با این حال به فضل الهی پیوسته ناکام مانده‌اند. اکنون دشمن با وجود این ناکامی‌ها، پاک کردن این واقعیات از صفحه اذهان را با بزرگنمایی مشکلات، وجهه همت خود قرار داده است. اما گوشه‌ای از این رویش‌ها که ذکر آن مصداق شکر الهی است:
ب-۱) در عرصه سیاست
در عرصه سیاست داخلی، تحکیم اندیشه ولایت فقیه و مردم سالاری دینی و در عرصه سیاست خارجی عزت و استقلال در تصمیم‌سازی، نقش‌آفرینی در مناسبات منطقه‌ای و الهام‌بخشی به حرکت‌های آزادی‌خواهانه مظلومان جهان بر تارک دستاوردهای نظام می‌درخشد.
ب-۲) در عرصه علم و فناوری
افتخارات دانشمندان پرتلاش این مرز و بوم در بسیاری از عرصه‌های علم و فناوری همچون هسته‌ای، پزشکی، نانو، ژنتیک و … در کنار پیشرفت‌های چشمگیر سازمان دفاعی و صنایع نظامی – بویژه موشکی و هوافضا – که حاصل خودباوری به دست آمده از هشت سال دفاع مقدس است، پرده از حرکت شتابان و پیش‌رونده نظام مقدس جمهوری اسلامی برمی‌دارد.
ب-۳) در عرصه امنیت و دفاع
در طی چهار دهه گذشته، انقلاب اسلامی توانسته است در مناسبات منطقه ای جایگاه تثبیت کننده و متوازنی را برای کشور رقم بزند و در جغرافیای پیرامونی که مدل های تنش زا از قبیل طراحی جنگ های منطقه ای و پرورش گروه های افراطی از قبیل القاعده و النصره و داعش توسط طراحان منطقه ای و بین المللی، کشورهای همسایه را در تامین امنیت خود دچار زحمت و مشکل و یا ناتوانی کرده است ،ایران اسلامی ضمن یاری رساندن به همسایگان در تامین امنیت ، توانسته است تراز بالای امنیت داخلی و برون مرزی را بدست آورده ، تمام تهدیدهای جدی سرزمینی را به فراتر از سرزمین اصلی عقب براند.
و باید متذکر شدبه اذعان نهاد های بین المللی آنچه در این چهل ساله پس از انقلاب بدان نائل شدیم، جهان غرب با طی مسیری چندصدساله پس از دوره نوزایی به دست آورده است.
ج) آسیب‌شناسی روند چهل‌ساله
در عین حال، هیچ‌یک از این افتخارات موجب نمی‌شود چشمان تیزبین دوستداران انقلاب و ملت رقم‌زننده آن، بر تشخیص آسیب‌ها و چالش‌هایی که حرکت تکاملی آن را کند کرده است فرو نهد. مردم شریف ایران و مسؤولان خدوم به فضل الهی پشت سر رهبری بزرگوار در هر چالشی، تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده و با اتخاذ تدابیر مناسب در درون نظام ، دشمنان خارجی و داخلی را نومید می‌گردانند.
ج-۱) سیاست داخلی
در عرصه سیاست داخلی، الگوی حکمرانی سیاسی و مردم سالاری دینی – در عین پیشگامی نسبت به عموم حکومت های منطقه ای، برای به تحقق رساندن نتیجه انتخاب ملت که همان حاکمیت اصلح است و عدم تکرار برخی تجربه‌های پیشین، نیازمند تکامل در شیوه‌ها است که از مجرای انتخاب میان الگوهای ریاستی و پارلمانی و یا حتی در انداختن طرحی نو می‌گذرد که به نوبه خود مستلزم نظریه‌پردازی عمیق در این حیطه است.
ج-۲) سیاست خارجی
در عرصه سیاست خارجی علیرغم اینکه پیوسته در معرض تهدید و تحریم بوده‌ایم، تلاشی برای انتخاب هوشمندانه شرکای راهبردی در حوزه اقتصاد و سیاست نکرده‌ایم و متأسفانه دل بستن به اروپای غربی و غفلت از همسایگان و ائتلاف‌های منطقه‌ای بسیاری از فرصت‌های تجاری و امنیتی را از کف ما ربوده و تهدیدات فراوانی برایمان به بار آورده است. عدم تلاش برای کاهش وابستگی به دلار، تشکیل اتحادیه‌های پولی چندجانبه و تنوع بخشیدن به سبد ذخایر ارزی در دولت‌های متوالی اشتباهی آشکار بوده است. در جهانی که سیاست ابزار اقتصاد است، دیپلماسی اقتصادی در دستگاه سیاست خارجی ما مقوله‌ای به فراموشی سپرده شده است.
ج-۳) اقتصاد
در عرصه اقتصاد که هم‌اکنون به پاشنه آشیل نظام اسلامی بدل گشته است، در عین توسعه بسیار خوب زیرساخت‌های اقتصادی نتوانسته‌ایم به عملکرد خوبی در جنبه عدالت دست یابیم. دولت‌محوری اقتصاد، بی‌انضباطی در خصوصی‌سازی و عدم مردمی‌سازی واقعی اقتصاد در کنار بی‌انضباطی پولی و بانکی، گسترش لجام‌گسیخته نقدینگی و رفتار شبه‌ربوی نظام بانکی را می‌توان دو ابرمفسده سیستم اقتصادی کشور دانست که بسیاری از فرصت‌های رشد و پیشرفت اقتصادی توأم با عدالت جامعه را در خلال این سال‌ها به تهدید تبدیل کرده‌اند. تورم‌های بالا، افزایش شکاف طبقاتی، رژیم‌های ارزی دستوری رانت‌خیز و واردات‌افزا، نااطمینانی برای تولید، دیوانسالاری پیچیده و دست‌وپاگیر در مسیر تولید و سرمایه‌گذاری‌های خارجی، افزایش بیکاری، به زمین خوردن تولید ملی و غیره از ثمرات آن دو مفسده‌اند، و نه معلول تحریم‌های خارجی.
ج-۴) فرهنگ
در عرصه فرهنگ نیز دستگاه‌های فرهنگی ما چنانکه باید نتوانسته‌اند در هجمه رسانه‌ای دشمن همراهی و اطمینان مردم را به دست آورند به طوری‌که دشمن توانسته است دستاوردهای نظام را شکست جلوه داده و با پررنگ‌کردن نقاط ضعف، احساس یأس و نومیدی را در بخش‌های زیادی از جامعه تزریق کند. رسانه ملی با ساختار متمرکز خود فاقد پویایی لازم در شیوه‌ها برای ایفای نقش مطلوب همگام با تحولات نظام اسلامی در عرصه‌های داخلی و بین المللی است.
ج-۵) نظام قضایی
در عرصه قضاء نیز با آنچه شایسته انقلاب اسلامی است فاصله فراوانی داریم، حجم بالای پرونده‌های قضایی حاکی از ایرادهایی در طراحی یکپارچه فرایند تقنین ، اجرا و نظارت موثر می باشد که نه جرم انگاری و نه جرم زدایی نتوانسته این حجم از پرونده ها را به سامان نماید و رضایت نسبی و تسهیل در دسترسی به قضاوت عادلانه را تضمین نماید.
ج-۶) باقی ماندن اهداف دهه چهارم انقلاب، دهه عدالت و پیشرفت
مجموعه این آسیب‌ها مانع از نیل کشور عزیزمان به اهداف پیشرفت و عدالتی که در ابتدای دهه چهارم انقلاب توسط مقام معظم رهبری مطرح گردید شده است. پیشرفت توأم با عدالت که انتخاب هوشمندانه ایشان در مقابل پارادایم توسعه غربی است، هم‌اکنون در قالب مطالبه الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت از جامعه دانشگاهی و حوزوی کشور به عنوان اصلی‌ترین دستور کار انقلاب اسلامی پیش روی ماست. بدون طراحی این الگو، ما نخواهیم توانست مدعی دولت اسلامی باشیم.
د) دولت اسلامی و مؤلفه‌های کلان آن
اندیشه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت همان اندیشه دولت اسلامی است، دولتی که ساختارها، نهادها، قوانین و سیاست‌گذاری آن مجموعه یکپارچه‌ای را تشکیل داده که برآمده و سازگار با اندیشه دینی باشد و بتواند اهداف عالی جامعه اسلامی را محقق کند.
د-۱) در عرصه سیاست
دولت اسلامی دولتی است که کرامت انسانی ، مردم محوری و مردم داری را سرلوحه خود قرار داده و قانونگرایی ، شایسته سالاری ، شفافیت ، قاطعیت ، نظارت و عدالت محوری را پیگیری می کند و علاوه بر دفاع ملی و تامین اقتدار ملی ، استکبار ستیزی ، صلح طلبی ، مظلوم یاوری را نیز در این عرصه نهادینه می نماید.
د-۲) در عرصه اقتصاد
در عرصه عدالت دولت اسلامی در درجه اول ضامن امنیت و مال شهروندان خود بوده و نهادهای اقتصادی آن نه تنها مانعی برای کسب و کار و تولید و سرمایه‌گذاری نباشند بلکه مشوق و تسهیل‌گر آنها نیز باشد. اقتصاد دولت اسلامی اقتصادی است توأم با عدالت در ساحت‌های مختلف عدالت توزیعی، عدالت بین نسلی و بهره‌مندی از مواهب طبیعی. مردمی بودن، دانش‌بنیانی و سازگاری با محیط زیست از دیگر ارکان نظام اقتصادی در دولت اسلامی است که شرط مقاوم بودن آن را نیز تأمین می‌کند.
د-۳) در عرصه فرهنگ
نقطه کانونی سیاست‌های فرهنگی دولت اسلامی و خلاصه تلاش‌های آن در این عرصه، در تحقق سبک زندگی اسلامی در جامعه اسلامی تجلی می‌یابد. فرهنگ تلاش و کار جهادی برای آبادانی کشور اسلامی با اتکای بر خودباوری ملی و عدم چشم دوختن به دست بیگانگان، همانگونه که در دوران دفاع مقدس باعث سربلندی این مرزوبوم گشت، باید سرلوحه تلاش‌های فرهنگی باشد. در این راستا نظام آموزش و پرورش اسلامی به عنوان قلب تپنده این کالبد باید به گونه‌ای طراحی و پیاده‌سازی شود که پرورش‌دهنده و تعالی‌بخش نسل‌هایی از انسان‌های دین‌مدار، متفکر، خلاق و عدالت‌خواه باشد؛ نسلی که در پی حل مسائل جامعه خود و وفادار به احیای تمدن اسلامی است. از دیگر مأموریت‌های دولت اسلامی در عرصه فرهنگ بسترسازی و پیاده‌سازی زیست‌بوم اسلامی در عرصه رسانه و فضای مجازی است که در این دوران عرصه هماوردی قدرت‌ها و سلاح جنگ نرم است. بدون برنامه‌ریزی صحیح و بلندنگر در این حوزه، بی‌شک زیان‌های بزرگی به جامعه اسلامی وارد خواهد شد که جبران ان در کوتاه مدت میسر نخواهد بود.
و) نقش حوزه‌های علمیه در مسیر ایجاد دولت اسلامی
از آنجا که حوزه‌های علمیه خاستگاه اصلی انقلاب مبارک اسلامی بوده است، در بقاء و تکامل آن نیز باید نقش دیرین خود را حفظ نموده و برای نیل نظام اسلامی به مرحله تشکیل دولت اسلامی تمام توان علمی خود را به کار گیرد. در این راستا، حوزه‌های علمیه رسالت‌های ذیل را نصب العین خود و به عنوان میثاق خود با انقلاب اسلامی ، رهبری بزرگوارو مردم عزیز تلقی می‌نماید:
و-۱) نظریه‌پرداز دولت اسلامی
حوزه تراز انقلاب اسلامی حوزه‌ای است که بتواند در جایگاه مغز متفکر و نظریه‌پرداز دولت اسلامی و ارائه‌دهنده الگوی اسلامی پیشرفت ایفای نقش کند. برای نیل به این آرمان تحولی، حوزه بر خود لازم می‌داند که قلمرو آموزش و پژوهش خود را به ساحت علوم انسانی گستردانده و با استفاده از میراث گرانبهای پیشینیان و تجربیات متخصصان همسو و فراتر از آن با شکل‌دهی نهضت ترجمه – برای تکمیل عنصر موضوع‌شناسی در اجتهاد – مرزهای این علوم را درنوردیده و به قلمرو نظریه‌پردازی در آنها و ارائه الگوهای ناب اسلام در عرصه‌های مختلف حکمرانی و حکومت‌داری بپردازد. اینها همه در چارچوب فقه جواهری و دلدادگی تام به آموزه‌های اهل البیت علیهم السلام دست یافتنی است. توسعه موضوع‌شناسی در حوزه تراز انقلاب، لاجرم مستلزم تخصص‌گرایی در مأموریت‌های مقدس آن بوده و تجزی در عرصه فقاهت را نیز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. آموزش و خصوصاً پژوهش، در چنین فضایی است که بانشاط گشته و رونق می‌یابد. در این راستا حوزه تمدن‌ساز برای نیل به جایگاه تاریخی بایسته خود، باید بسترهای مراوده و تعامل و تضارب فکری با سایر مراکز علمی کشور و جهان از سایر مذاهب و ادیان و مکاتب فکری را فراهم کند و طلاب خود را برای تبلیغ و نظریه‌پردازی اجتهادی در چنین مجال بین المللی تجهیز و تربیت کند.
و-۲) ملجأ و مرجع مردم
روحانیت شیعه در طول تاریخ ملجأ، پناهگاه و مشکل‌گشای توده‌های مردم بوده و اهمیت این نقش خود را هیچگاه کمتر از رسالت‌های علمی خود ندانسته است. انقلاب عزیز اسلامی خود نماد بارز این خصلت حوزه‌های علمیه بود و تداوم نظام اسلامی نیز رهین تحفظ و نگهبانی از این ویژگی است. بدنه عمومی روحانیت باید از تجمل‌گرایی و رفاه‌زدگی‌ای که در لایه کوچکی از روحانیون نفوذ کرده و جایگاه دیرین عالمان دین در نزد مردم را در معرض تهدید قرار داده است به مقابله برخیزد، و چهره واقعی زهد و ساده‌زیستی و مردمداری روحانیت را در اذهان اصلاح نماید.
و-۳) مرکز رصد عدالت و پیشرفت جامعه اسلامی
حوزه‌های علمیه تراز انقلاب اسلامی، نه تنها مغز متفکر و نظریه‌پرداز و مقنن آنند، بلکه وظیفه دارند بر دولتمردان که به واقع وکلای ملت و خادم و اجیر آنانند و دستگاه‌های ذیربط ایشان را در انجام مأموریت‌های محوله و اجرای تدابیر و سیاست‌های الگوی پیشرفت نظارت کرده و پیشرفت امور را رصد و پایش کنند. چنانچه بخشی از دولت و حاکمیت در انجام وظایف خود تقصیر یا قصوری داشته باشد، این رسالت روحانیت است که طلیعه‌دار نقد و مطالبه‌گری از سوی ملت باشد، این مأموریت خطیر روحانیت در حکومت اسلامی نه تنها تعطیل نگشته بلکه ضرورت آن دوچندان می‌گردد تا مبادا عده‌ای با تکیه زدن به اریکه قدرت در نظامی که با خون شهدا و مجاهدت‌های فراوان برقرار گشته است به دنبال مطامع خود به بهای زیرپا گذاشتن حقوق ملت افتند.
و-۴) هویت مستقل غیروابسته به دولت
حوزه‌های علمیه زمانی از عهده این آرمان‌ها و مأموریت‌ها برخواهند آمد که استقلال ، حریت و آزادگی تاریخی خود را حفظ کنند و با آزادگی تام نقش نظریه‌پردازی، قانون‌گذاری و پایش‌گری برای حکومت را ایفا کنند.
و-۵) تکلیف‌گرایی در حوزه اجتماع و سیاست
و نکته پایانی اینکه رفتار حوزه‌های علمیه در طول تاریخ دائر مدار تکلیف الهی و شرعی بوده است. تکلیف‌گرایی حوزه در دوره حکومت اسلامی اهمیت و ظرافت فزاینده‌ای می‌یابد. حوزه‌های علمیه اگرچه به تعبیر امام راحل (ره) حفظ نظام اسلامی را اوجب واجبات و بزرگترین تکلیف می‌دانند اما این تکلیف‌گرایی را به هیچ وجه به معنای تأیید بی‌چون و چرای یکایک رفتارهای صاحب‌منصبان و دولتمردان، و توجیه آنها با تمسک به مصلحت و اضطرار و لزوم حفظ نظام و عدم انتقاد سازنده و اعتراض دلسوزانه نمی‌بینند. بزرگترین تکلیف روحانیت شیعه امر به معروف و نهی از منکر بوده و این تکلیف بزرگ به نوبه خود مستلزم تخصیص سرمایه‌های فکری و علمی به حل مسائل نظام و ارائه راهکارهای ایجابی – و نه فقط سلبی – برای اصلاح امور است.
اکنون به پاسداشت و شکرانه دوام چهل ساله انقلاب اسلامی تحت عنایات خاص الهی و در یوم الله ۲۲ بهمن‌ماه، حوزه علمیه خراسان به عنوان قطره‌ای از دریای مواج امت انقلابی به سیل راهپیمایان پیوسته و همصدا با ایشان علیه ظلم و استکبار جهانی فریاد خواهد کشید.
