شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مجمع فقه اسلامی سودان، مؤسسه‌ای علمی _ پژوهشی و وابسته به نهاد ریاست جمهوری این کشور است که نهادینه‌کردن موازین و اصول شریعت اسلامی و پیشرفت و توسعه این کشور براساس ارزش‌های اسلام را از اولویت‌های خود قرار داده است.
شبکه اجتهاد: سودان، به عربی به معنای سرزمین مردمان سیاه و نام کشوری در شمال آفریقا به پایتختی خارطوم است. حدود ۷۰ درصد مردم سودان از دین اسلام پیروی می‌کنند و پیروان ادیان بومی حدود ۲۵ درصد و مسیحیان حدود ۵ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. تا سال ۲۰۰۵ میلادی تنها زبان رسمی این کشور عربی بود، اما از سال ۲۰۰۵ زبان انگلیسی نیز به عنوان زیان رسمی این کشور شناخته شد.
پایگاه خبری «islam4africa.net» با انتشار مقاله‌ای با عنوان «مجمع الفقه الإسلامی السودانی… المرجعیه أم الاستشاریه» (مجمع فقه اسلامی سودان؛ مرجعیت یا مشاوره‌ای) به بررسی ساختار، وظابف و عملکرد این مجمع فقه اسلامی پرداخته که گزیده‌ای از ترجمه فارسی این مقاله تقدیم می‌شود.
مجمع فقهی سودان
مجمع فقه اسلامی سودان، یک مؤسسه علمی و پژوهشی وابسته به ریاست جمهوری این کشور است که در سال ۱۹۹۸ میلادی بر اساس قوانین و احکام فقه اسلامی تأسیس و جایگزین شورای فتواهای دینی شد. این مجمع به مثابه مرکز صدور فتوا برای دولت، جامعه و افراد به شمار می‌رود.
نخستین مؤسسه صدور فتوا در سودان در چارچوب دستگاه قضایی و با نظارت قاضی القضات معروف به مفتی تشکیل شد تا این که در سال ۱۹۸۲ عمر حسن بشیر، رئیس‌جمهور سودان دستور تأسیس شورای فتوای شرعی را صادر کرد و این شورا تا سال ۱۹۹۸ میلادی به فعالیت خود ادامه دارد، اما پس از آن مجلس ملی سودان(پارلمان) قانون تأسیس مجمع فقه اسلامی را تصویب کرد که این مجمع پس از تاییداز سوی رئیس‌جمهور کار خود را آغاز کرد.
این مجمع متشکل از رئیس مجمع و جانشین آن، دبیرکل و اعضایی است که از سوی رئیس جمهوربرای مدت چهار سال تعیین می‌شوند.
بخش اجرایی مجمع نیز از معاونت امور علمی، معاونت امور مالی و انسانی و واحدهای اداری مختلف تشکیل شده که وظایف خود را در هفت اداره علمی انجام می‌دهند. این هفت اداره علمی عبارتند از اداره اصول و رویکردها، اداره فقه خانواده، اداره امور حقوقی و قضایی، اداره امور مالی و اقتصادی، اداره علوم طبیعی و کاربردی، اداره امور اجتماعی و فرهنگی و اداره امور فتواهای عمومی.
اهداف مجمع
هدف از تشکیل مجمع متوجه ساختن امت به شریعت اسلام و تشویق آنها برای پیشرفت و توسعه کشور بر اساس ارزش‌ها و احکام دینی و همچنین پرکردن شکاف عمیق فقهی است که در غیاب دولت اسلامی و تعطیلی احکام دین ایجاد شده است.
احیای فریضه اجتهاد، وارد ساختن آموزه‌های دینی در متن زندگی معاصر، توجه به پژوهش در ارتباط با فقه اسلامی، اهتمام به پدیده‌های مختلف در زمینه علوم کاربردی، نظری و صدور احکام مناسب با آنها از دیگر اهداف این مجمع به شمار می‌رود.
وظایف
مجمع فقه اسلامی در سودان، تأکید بر اصول و روش‌های موضوعی و علمی برای صدور فتوا و اجرای تحقیقات و پژوهش‌ها در این زمینه، بیان احکام شرعی در مسائل جدید و نوظهور، تشویق به انجام پژوهش علمی در مسائل مختلف، همکاری با مراکز متخصص در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و مجامع فقهی در داخل و خارج از کشور، هماهنگی با نهادهای ناظر شرعی و مؤسسات و مراکز مالی و همکاری با آنها در زمینه پژوهش و یکسان‌سازی فتوا و همکاری در تصویب قوانین با دیگر مراکز قانونگذار از جمله مأموریت‌های خود می‌داند.
همچنین برگزاری و سازماندهی همایش‌ها، نشست‌ها و سمینارها در داخل و خارج از سودان، انتشار نشریات و صدور فتاوی، تصمیمات و توصیه‌ها، تأسیس کتابخانه فقهی و مشارکت در مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای مرتبط از دیگر وظایف مجمع فقه اسلامی به شمار می‌رود.
وظایف واحدهای علمی
از وظایف اداره اصول و رویکردهای این مجمع می‌توان به تبیین اصول کلی به منظور تحقق مقاصد عامه شریعت، تحقیق در ارتباط با مبانی سیاست‌ها، احکام و شرح و تفسیر آنها، پژوهش در ارتباط با مبانی شیوه‌های آموزشی، رسانه‌ای، اقتصادی و سیاسی بر اساس اهداف دینی اشاره کرد.
تحقیق در ارتباط با سازماندهی امور خانواده بر اساس دین اسلام و اجرایی کردن پژوهش‌های علمی مربتط با آن از دیگر وظایف اداره امور خانواده است.
احیای مسئله کوشش جمعی در فقه خانواده، اسنتباط احکام مربوط به امور خانواده، پیاده ساختن متون دینی در واقعیت زندگی معاصر، جهت‌دهی به اقدامات مرتبط با خانواده، زنان و رعایت حقوق کودکان، صدور فتوا در امور و جنبه‌های مختلف زندگی خانوادگی از جمله ازدواج، طلاق، نسب، ارث و مقابله با پیامدها و تاثیرات جهانی‌سازی بر کیان خانواده و روابط افراد و حقوق آنها و بیان احکام صحیح در این باره از دیگر ویژگی‌های اداره خانواده محسوب می‌شود.
اداره امور حقوقی از دیگر زیرمجموعه‌های مجمع فقه اسلامی سودان است که ارائه مشاوره در مسائل مختلف حقوقی که به آن ارجاع داده می‌شود و یا با اهمیت تشخیص داده شود و تلاش برای حل آنها و همچنین مشارکت در بررسی روابط حکومت با دیگر کشورها وسازمان‌ها و موسسات بین‌المللی و مشارکت در صدور فتوا در مسائل حقوقی را بر عهده دارد.
مشارکت در حل مسائل و مشکلات مربوط به اداره اقتصاد بر اساس شریعت اسلامی برعهده اداره امور اقتصادی این مجمع است.
مشارکت در حل مشکلات و مسائل مربوط به معاملات مالی اسلامی برای افراد و گروه‌ها در سطوح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، مشارکت در بررسی‌های معاملات بانکی، اقتصادی و مالی بر اساس اصول اسلامی، مشارکت در ارائه راه‌حل‌های جایگزین برای شرکت‌ها و موسسات و هیئت‌های داخلی، منطقه‌ای و جهانی از دیدگاه اسلامی از دیگر وظایف این اداره به شمار می‌رود.
اداره علوم طبیعی و کاربردی از دیگر زیرمجموعه‌های مجمع فقه اسلامی سودان است که اصالت‌بخشی به این علوم و مبرا ساخت آن از نگرش‌های الحادی و فلسفه‌های مادی و نظریات شخصی از وظایف این اداره است. پررنگ کردن میراث اسلامی در این دسته از علوم، تبیین نقش دانشمندان مسلمان در پیشرفت علوم طبیعی، بیان اهمیت ارتباط مسائل اجتماعی در رشد علوم طبیعی و کاربردی، بررسی مسائل ناشی از توسعه علوم طبیعی و کاربردی، ارتباط میان مسائل دینی و فهم کشف‌های علمی در راستای خدمت به انسان، شرح مسائل فقهی ایجاد شده از ورود علم به متن زندگی، مشارکت در پژوهش‌های علمی، احیای جریان اسلامی دعوت کننده به تحقیق در علوم طبیعی وفلسفی و کاربردی برای بیان فقه اسلامی در مسائل علمی از جمله وظابف این اداره است.
از دیگر بخش‌های این مجمع، اداره امور فرهنگی و اجتماعی است که در راستای کمک به نهادینه‌کردن ارزش‌ها، عادات و رفتارها در جامعه مسلمان و حمایت از آن در برابر نواقصی که ممکن است در جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی آن وجود داشته باشد، فعالیت می‌کند.
بررسی عادات بد اجتماعی، مشارکت در تزکیه جامعه، تاکید بر تمدن امت مسلمان، بررسی علل درگیری‌های نژادی و منطقه‌ای، تلاش برای کم‌رنگ ساختن و از بین بردن آنها، بررسی عادات اجتماعی و تلاش برای تقویت عادات خوب و مبارزه با رسوم بد، تلاش برای ریشه‌دار ساختن شأنیت اجتماعی به روش علمی، مشارکت در جهت‌دهی به جنبش‌های اجتماعی با همه اشکال آن از جمله خانواده کودک عشیره و قبیله و … به اداره فرهنگ و جامعه مربوط می‌شود.
و در آخر بخش فتواهای عمومی است که در پژوهش و تقریر احکام شرعی در مسائلی که به هیچ یک از دیگر ادارات مجمع اختصاص ندارد، خلاصه می‌شود و پاسخ به مسائل فقهی جدید، بیان چگونگی وارد ساختن متون فقهی به زندگی روزمره، صدور فتواهای مورد نیاز دستگاههای مختلف دولتی برای اسلامی کردن عملکرد خود از جمله وظایف این بخش است.
کارشناسان و ناظران بر این باورند که مجمع فقه اسلامی سودان، تلاش‌های زیادی برای تحقق اهداف موردنظر خود انجام داده که برای تحقق این اهداف از ۶ واحد علمی خود بهره برده است و در زمینه صدور فتوا در حوزه‌های مختلف و در پاسخ به استفتائاتی که برای این مجمع ارسال می‌شود، ناتوان نشده است.
ابراهیم کاروری، دبیرکل انجمن علمای سودان و عضو مجمع فقه اسلامی سودان با تأکید بر ضرروت لازم‌الاجرا بودن مصوبات مجمع برای حکومت و بازنگری در نحوه عملکرد آن، معتقد است که این مجمع به مثابه ناظر فقهی بر عملکرد دولت باشد، چرا که موقعیت و منزلت این مجمع به‌گونه‌ای است که یک مشاور فقهی در همه موارد در نظر گرفته شده و مشاوره‌های این مجمع در مسائلی که از سوی دولت به آن محول می‌شود باید الزام‌آور باشد. ایکنا
