پنجمین جلد «اصول فقه نوین» به‌ زیور طبع آراسته شد

اثر حاضر جلد پنجم از مجموعه کتاب «اصول فقه نوین» تالیف استاد محسن اراکی می‌‌باشد. پژوهشی است در بازپردازی مسائل علم اصول که در واقع، متن درس خارج اصول معظم‌له بوده که پس از تحقیق و تدریس و تنقیح مباحث آن، در قالب پژوهشی مکتوب، عرضه شده است.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، «کتاب اصول فقه نوین (مجلد پنجم)» به قلم استاد محسن اراکی عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه از سوی انتشارات مجمع الفکر الاسلامی به زیور طبع آراسته شده است.

در این مجلد ادامه قواعد خاصه دلالت وضعی لفظی (بخش مربوط به مفردات) بیان می‌‌شود و در ادامه به قواعد خاصه دلالت وضعی لفظی ناظر به هیئات جمل بیان می‌‌‌گردد و در آن قواعد دلالت هیئات جمل ناقصه و قواعد دلالت هیئات جمل تامه بررسی و در پایان قواعد دلالت دلیل غیر لفظی (دلالت فعل، دلالت حال و دلالت عقل) مطرح می‌‌شود.

در مباحث «دلیل عقل» به مقدمۀ اول یعنی صغرای استدلال پرداخته می‌شود و مقدمۀ دوم یعنی کبرای استدلال نیز در مباحث «اثبات دلیلیت دلیل» یا همان مباحث «حجت»، در مجلدات بعدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

در توضیح عنوان بحث یعنی «دلیل عقل» باید گفت: مراد از «دلیل»، سببی است که با علم به تحقق آن علم به حکم شرعی حاصل گردد و به عبارت دیگر: مراد از «دلیل»، دلیلی است که حکم شرعی را اثبات کند؛ و مراد از «عقل» نیز بدیهیات عقلی و نتایج منطقی برآمده از آنهاست.

معرفی مچلدات اصول فقه نوین

اصول فقه نوین (مجلد اول)

دراین کتاب ابتدا به جایگاه علم اصول و تعریف علم اصول و سپس به موضوع علم اصول پرداخته شده است و در ادامه نگارنده به دیگر مباحث کلیدی علم اصول به طور مفصل پرداخته است. ویژگی‌‌‌های این کتاب را می‌‌‌‌توان به چهار شاخصه تقسیم نمود:

شاخصه اول: پایبندی و تعهد به روش علمی و اصالت فکری و پاسداری از میراث گرانبهای اعاظم اصولی.

شاخصه دوم: پرداختن به بعضی از مسائل جدید در حوزه منطق دلالت و استنباط که با توجه به پرسش‌های نوظهور رخ نموده و طرح آنها در علم اصول ضرورت دارد؛ نظیر قواعد فهم متن، فرضیه تعدد قرائت‌ها، جایگاه عقل در عرصه فهم و استنباط احکام شرعی و قواعد استنباط فقه نظام، یا فقه اجتماعی و دیگر قضایای جدید که اصلی ترین وظیفه علم اصول است.

شاخصه سوم: ساماندهی منطقی قضایای علم اصول به گونه‌‌‌ای که بتواند از یک سو پیوند منطقی قضایای علم اصول را با یکدیگر تبیین کند و از سوی دیگر انسجام کلی قواعد و قضایای این علم را در یک سامانه ساختاری واحد و با چیدمانی معقول که جایگاه منطقی هر یک از مباحث علم اصول معلوم و مشخص گردد.

شاخصه چهارم: تبیین قانونمند قضایای علم اصول تا بدین وسیله، ضمن پرهیز از ابهام در نتایج نظری و عملی مباحث و جداسازی نتایج مباحث از یکدیگر، جایگاه و زمینه به کارگیری قواعد اصولی روشن تر شود.

اصول فقه نوین (مجلد دوم)

این کتاب در بردارندۀ بخش دوم از قواعد خاصۀ دلالت دلیل وضعی لفظی(قواعد خاصۀ دلالت لفظی) است. در بخشی از این کتاب می‌‌خوانیم: همان‌گونه که در گذشته ذکر شد، قواعد و قوانین دلالت و فهم بر دو دسته‌اند.

۱) قواعد عام دلالت: مقصود قواعد و قوانینى است که به لفظ معینى بستگى ندارند، نظیر قواعد و قوانینى که در گذشته دربارۀ آنها بحث کردیم و آنها را به دو دستۀ قواعد دلالت ناشى از وضع و قواعد دلالت ناشى از استعمال تقسیم نمودیم؛

۲) قواعد خاصۀ دلالت: مقصود قواعد و قوانینى است که به لفظ خاصى بستگى دارند. نظیر دلالت صیغۀ امر یا صیغۀ نهى یا اداه عموم و امثال آنها.

در تبیین قواعد خاصۀ دلالت، در دو مرحله باید بحث نمود:

۱) دلالت در مرحلۀ مدلول تصورى: این دسته از دلالت‌ها، در مفردات، افزون بر تبادر، با به‌کارگیرى شیوۀ استقراء یا برهان عقلى به‌دست مى‌آید و در مرکبات، علاوه بر تبادر و استقراء و برهان، با به‌کارگیرى شیوۀ تحلیل قابل دسترسی است و در این مرحله میان مباحث اصولى و فلسفۀ تحلیلى، مباحث مشترکى قابل طرح است؛

۲) دلالت در مرحلۀ مدلول تصدیقى: این دسته نیز با استفاده از برهان عقلى، یا اصول عقلایى به دست آمده از طریق وجدان یا استقراء، قابل اثبات است.

از آنچه گفتیم معلوم شد قواعد دلالت خاص بر دو دسته‌اند: قواعد دلالت خاص تصورى؛ و قواعد دلالت خاص تصدیقى. و نیز معلوم شد که براى دستیابى به قواعد دلالت خاص تصورى، مى‌توان از روش برهان عقلى و استقراء در مفردات و از برهان و استقراء و تحلیل در مرکبات بهره‌ جست.

همچنین براى دستیابى به قواعد خاص دلالت تصدیقى مى‌توان از روش برهان عقلى و نیز اصول متعارفه عقلایى بهره گرفت.

پس از این مقدمه، اکنون نوبت آن است که به تبیین قواعد دلالت خاصۀ لفظى بپردازیم. در قواعد دلالت خاصۀ لفظى، گاه دربارۀ مواد بحث مى‌کنیم و گاه دربارۀ هیئات؛ لذا مباحث مربوط به قواعد دلالت خاصۀ لفظى به دو بخش کلى تقسیم مى‌شوند: بخش مربوط به مواد و بخش مربوط به هیئات.

اصول فقه نوین (مجلد سوم)

مولف در این جلد از کتاب به قسمت دوم قواعد خاصۀ دلالت وضعی لفظی که قواعد خاضۀ دلالت در هیئات است پرداخته است.

در مجلد سوم بخشی از جهات مربوط به دلالت هیئت امر مورد بحث قرار گرفته است، از جمله: جهت اول: چگونگی دلالت هیئت امر بر طلب؛ جهت دوم: منشأ دلالت امر بر وجوب؛ جهت سوم: دلالت جمل خبریه بر انشاء امری؛ جهت چهارم: دلالت هیئت امر بر نوع وجوب.

اصول فقه نوین (مجلد چهارم)

در این مجلد استاد اراکی دربارۀ جهت پنجم (مباحث دلالت امر بر کیفیت واجب) به بحث ‌پرداخته‌ و در ادامۀ مطالب نگارنده به تبیین و توضیح مباحث ذیل می‌پردازد: قواعد دلالت هیئات مفردات؛ قواعد دلالت هیئات جمل؛ قواعد دلالت دلیل غیر لفظی.

لازم‌ به ذکر است، علاقه‌مندان برای تهیه آثار فوق می‌توانند به وبسایت انتشارات ناب ماندگار به آدرس: nashrenaab.ir مارجعه نمایند.