شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مراسم رونمایی از کتاب «فلسفه علم اصول» تألیف آیت‌الله صادق آملی لاریجانی با حضور شخصیت‌های مطرح حوزوی در سالن همایش‌های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی رونمایی شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله صادق آملی لاریجانی ظهر پنجشنبه در آئین رونمایی از کتاب فلسفه علم اصول در سالن همایش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم با ذکر این مطلب که علم اصول از مهم‌ترین علوم حوزوی است، گفت: وظیفه این علم در واقع آن است که بتواند اصول استنباط احکام فقهی را بیان کند.
او افزود: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های علم اصول، عقلی بودن این علم است؛ علمی نیز که به واسطه عقلی بودن ایجاد می‌شود، نیازمند پالایش و توجه بیشتر به شناخت مبانی است.
علم اصول فعلی نیازمند پالایش است
رئیس قوه قضاییه خاطرنشان کرد: علم اصول فعلی نیازمند پالایش در مبانی و شاخ و برگها و ابواب مختلفه است؛ برخی به اشتباه سخنانی در خصوص این علم بیان میکنند، ولی آنچه باید در این زمینه بیان کنیم، این است که علم اصول ما علمی زنده و پویاست.
او گفت: این گستردگی یک نعمت به شمار می‌رود که باید قدر این نعمت را به درستی بدانیم؛ این علمی که امروز در قالب علم اصول به ما رسیده، در واقع نشات گرفته از تلاش وافر علمی بزرگانی است که در گذشته برای توسعه این علم تلاش کردهاند.
آیت‌الله آملی لاریجانی افزود: علم اصول ما ویژگی‌های خاصی دارد از جمله این که در هیچ جایی به اندازه علم اصول ما در خصوص الزام و رابطه الزامها بحث علمی صورت نگرفته است.
نویسنده کتاب فلسفه اصول فقه بیان کرد: خوشبختانه در حوزه‌های علمیه ما بستر لازم برای فعالیت علمی وجود دارد و طلاب جوان و اساتید باید از این بسترها، به خوبی استفاده کنند.
او گفت: غفلت بزرگ در این عرصه آن است که از این ذخیره علمی عظیم چشم پوشی کنیم؛ مساله فلسفه علم اصول از مسایلی است که در گذشته روی آن فعالیت علمی انجام داده‌ایم و ماحصل این مباحت، در این کتاب بیان شده است.
آیت‌الله آملی لاریجانی اظهارکرد: تاکنون ۷۸ تا ۸۸ مجموعهای از مباحث علم اصول تنظیم شده؛ پس از برگزاری این جلسات علمی و تدوین این مجموعهها همکاران علمی بنده زحمات بسیاری در این زمینه انجام دادند که این تلاشهای علمی بارها اصلاح و تصحیح شد.
او با ذکر این مطلب که با توجه به اهمیت این بحث و اهمیت ایجاد شاکله دقیق علم اصول تلاش علمی فوقالعادهای برای پیشبرد این مباحث انجام شده، گفت: نکته مهم این است که این مباحث در جلسات تخصصی ارایه و نقد و تصحیح و سپس به جهان ارایه شود.
هنوز در عرصه علوم عقلی از دنیا عقب افتاده‌ایم
رئیس قوه قضاییه با ذکر این مطلب که متأسفانه هنوز در عرصه علوم عقلی از دنیا عقب افتاده‌ایم، تصریح کرد: در این عرصه باید همچون علمای سلف عمل کنیم و در قوت علمی آنان را پیش روی خود ببنیم و از آن الگو بهره ببریم.
او خاطرنشان کرد: این مسیر باید توسط گروهی دیگر پی گرفته شود و زوایای دیگر علوم تحقیق و بسط پیدا کند؛ در حقیقت در این عرصه باید فعالیت محققانه صورت گیرد و پس از نقد و تنظیم و تصحیح به دنیا عرضه شود.
آیت‌الله آملی لاریجانی خاطرنشان کرد: گسترش مباحث پیرامون مبادی اصولی و فقهی که به عنوان مثال از چه اصولی برای استنباط در فقه باید استفاده کرد، از مسایل مهم است که باید در جلسات متعدد مورد بحث واقع شود.
رئیس قوه قضائیه، علم اصول را یک علم پرفایده دانست و گفت: اصول ما اصول پر فایدهای است، زیرا کمتر موردی است که فایده نداشته باشد و کسانی که قواعد اصولی را بی فایده میدانند در واقع شناخت صحیحی روی این اصول ندارند.
او گفت: به همین خاطر است که باید به مساله فلسفه علم اصول بپردازیم زیرا آن عرضه دانش به عالم بیرون حوزه است و کسانی که در عرصه زبان شناسی و فلسفه زبان فعالیت دارند، میتوانند از این اصول استفاده کنند.
فلسفه علم اصول می‌تواند به مرجعی در حوزه علم اصول تبدیل شود
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی نیز در این مراسم، با بیان اینکه مجموعه کتاب علم اصول در ۳۳ جلد نوشته شده است، اظهار کرد: تاکنون پنج جلد این کتاب به پایان رسیده است و دیگر جلد‌ها نیز در دستور کار قرار دارد.
او با اشاره به اینکه فلسفه علم ناظر بر حوزه دانشی است، اضافه کرد: این فلسفه دانش درجه دوم بوده که نیازمند پرسش‌های فلسفی است؛ تألیف کتاب فلسفه علم اصول توسط آیت‌الله صادق آملی لاریجانی از سال ۶۶ با محوریت کتاب شهید صدر آغاز شده و با مشارکت اساتید برجسته طی دوره‌ای ۲۱ ساله به طول انجامیده است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: مدخل و مبانی علم اصول که عالمان اصولی ناچار بحث در این حوزه‌ها هستند در مجموعه کتاب علم اصول تبیین شده است.
او با تاکید بر اینکه تاکنون در رویکرد علم اصول تفکیک‌های لازم انجام نشده است، عنوان کرد: غرب به ماهیت قضیه شرطیه در مباحث فلسفه منطق و منطق الزامات پرداخته است اما آیت‌الله صادق آملی لاریجانی با تألیف خود علم و فلسفه اصول را تفکیک کرده که سبب نزدیکی به مرزهای دانش می‌شود.
کتاب فلسفه علم اصول مشکل برخی از انحرافات علم اصول را رفع می‌کند
واعظی از جایگاه نظریه‌های اعتباری در فلسفه علم اصول یاد کرد و ادامه داد: کتاب فلسفه علم اصول مشکل برخی از انحرافات علم اصول را رفع می‌کند و امیدواریم در آینده با گسترش موضوع‌های تخصصی به تفکیک‌های بیشتری در این حوزه برسیم.
وی با بیان اینکه نفع فلسفه علم اصول عام است، گفت: تفکیک در فلسفه علم اصول و رسیدن به آموزه‌های جدید در دیگر عرصه‌های فلسفه سیاسی، حقوق و عدالت‌پژوهی تأثیرگذار خواهد بود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه مجموعه دستاوردهای علمی نظریه‌های اعتباری با کتاب فلسفه علم اصول قابل مقایسه نیست، مطرح کرد: در تألیف این کتاب روح انصاف علمی، نگاه‌های عارفانه و عالمانه به خوبی قابل مشاهده بوده زیرا از نظریه کارشناسان صاحب‌نظر در این حوزه استفاده شده است.
وی ساده‌نویسی را یکی از ویژگی‌های کتاب فلسفه علم اصول برشمرد و اضافه کرد: تکمیل ۱۳ جلد مقدماتی کتاب فلسفه علم اصول می‌تواند این کتاب را به مرجعی در حوزه علم اصول تبدیل کند.
واعظی یادآور شد: باید یک متن درسی مشخصی در مجموعه فلسفه علم اصول برای دانش درجه دوم در مورد علم اصول اختصاص داده شود تا این متن در مدارس حوزوی مورد استفاده قرار گیرد.
دانش اصول باید فقه را در مواجهه با مسائل پیچیده جامعه پشتیبانی کند
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی نیز در سخنانی در این مراسم افزود: کتاب مذکور اثری غنی، دقیق و برخوردار از استدلال‌های محکم، قوی و همراه با ارائه دیدگاه‌های مختلف است و تألیف چنین آثاری از افتخارات حوزه‌های علمیه است.
او ادامه داد: مناسب است چکیده کتاب فلسفه علم اصول به عنوان منبع درسی در حوزه‌های علمیه انجام بگیرد.
منتخب مردم در مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: آنچه که تا به حال بوده تنها یک نگاه پیش درآمدی و ارایه سرفصل‌های کلی از علم اصول بوده است، ولی ورود در خود فلسفه اصول به صورت استدلالی و تبدیل آن به ساختار و کتاب برای اولین بار اتفاق افتاده است.
حوزه علمیه قم پیشتاز طرح فلسفه علم اصول است
او گفت: حوزه علمیه قم پیشتاز طرح فلسفه علم اصول است که در یک روند تکاملی و تصاعدی انتقال به خارج از کشور پیدا کرده است و مورد استفاده متفکران عالم اسلام قرار گرفته است.
حجت‌الاسلام مبلغی بیان داشت: ما امروز با تألیف این کتاب متقن فلسفه علم اصول، شاهد هستیم که از آن کوشش نخستین و توصیف گرایانه پیش درآمدی، گامی به جلوتر گذاشته است و کتابی در خور توجه و عمیق به جامعه علمی و محققان عرضه می‌شود.
استاد حوزه علمیه قم گفت: در ارتباط با دانش علم اصول، سه حوزه مطالعاتی از بیرون برای آن می‌توان در نظر گرفت که عبارتند: تاریخ علم اصول، متدولوژی استفاده از قواعد اصولی در استنباط (که یک مبحث فلسفه فقهی است) و سومین حوزه فلسفه اصول است. تاریخ علم اصول به صورت کامل و دقیق هنوز تحلیل و تحریر نشده است.
او گفت: تاریخ علم اصول، افق‌های گسترده‌ای را فراروی محققان باز و زمینه افزایش ابداع‌ها و ابتکارات در این عرصه را فراهم می‌آورد.
حجت‌الاسلام مبلغی اظهار داشت: اگر تاریخ اندیشه‌ای علم اصول تدوین گردد، روند ابداع و ابتکار و نظم بخشیدن به اصول و ساختار آن، سرعت بیشتری پیدا خواهد کرد.
او ادامه داد: تاریخ تحلیلی علم اصول، منبعی برای پاسخ گویی به شبهه عدم مشروعیت علم اصول است؛ که اخباریان به آن دامن می‌زدند.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ادامه داد: آلیت علم اصول از مباحث دیگری است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. سؤال این است، آیا علم اصول توانسته، نقش آلی بودن خود را نسبت به فقه به درستی ایفاء کند؟ یا باید در مسیر خانه تکانی، تنقیح و بازسازی برای ایفای این نقش قرار گیرد و از این رهگذر بتواند ابزاری در خدمت به فقه به ویژه در مواجه با مسائل پیچیده امروز، قرار گیرد./شفقنا
