اصطلاحات اصولی: بل اضرابیه

بل اضرابیه

فهرست مندرجات
۱ – موارد بل اضرابیه
۱.۱ – تصحیح ما قبل
۱.۲ – تاکید
۱.۳ – ابطال ما قبل
۲ – پانویس
۳ – منبع

موارد بل اضرابیه
” بل اضرابیه ” که از ادات حصر و استثنا است، در سه مورد بکار می‌رود.

← تصحیح ما قبل
گاهی ” بل ” در کلام می آید تا دلالت نماید که ” مضرب عنه ” اسم قبل از بل مقصود نبوده بلکه از روی غفلت یا اشتباه آورده شده است؛ برای مثال، شخص به جای این که بگوید:” جائنی زید “، از روی غفلت یا سبق لسان می‌گوید:” جائنی عمرو “، سپس با کلمه ” بل ” آن را تصحیح کرده و می گوید:” بل زید “؛ این قسم، مفید حصر نیست.

← تاکید
گاهی ” بل ” در کلام به منظور تأکید می آید؛ به این بیان که آوردن ” مضرب عنه ” به منظور مقدمه چینی برای آوردن “مضرب الیه ” است، مانند:” محمد نبی بل رسول “؛ این قسم از ” بل ” هم مفید حصر نیست.

← ابطال ما قبل
گاهی ” بل ” برای ردع و ابطال کلمه یا جمله قبل از خود، به کار می رود، مثل آیه :” ام یقولون به جِنّه بل جائهم بالحق “؛ این قسم، مفید حصر است. [۱] [۲] [۳] [۴]

پانویس
۱. ↑ کفایه الاصول، آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، ص۲۱۱.
۲. ↑ اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج۱، ص۱۲۸-۱۲۹.
۳. ↑ انوارالاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۲، ص۷۷-۷۸.
۴. ↑ الموجز فی اصول الفقه، سبحانی، جعفر، ص۱۷۴.
منبع:

فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۷۵، برگرفته از مقاله «بل اضرابیه».