شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
کتاب «خمس، سهمی برای شکوفایی» نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین نعیم‌آبادی (نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه بندرعباس) از سوی انتشارات سروش نعیما منتشر شد. این کتاب از سه فصل «خمس در آیات و روایات، فلسفه و آثار خمس و احکام خمس» تشکیل می‌شود که هر بخش شامل گفتارهایی است که در ذیل تقدیم خوانندگان می‌شود.
به گزارش شبکه اجتهاد، فصل اول این کتاب شامل سه گفتار «صریح‌ترین آیه درباره خمس، آیاتی دیگر درباره خمس و خمس در روایات» است که مهم‌ترین بخش‌ها در این سه گفتار عبارتند از معنای غنیمت، اهل سنت و معنای غنیمت، مطففین و خمس، ساده‌ترین راه ورود به جهنم، برکات خمس در کلام امام موسی بن جعفر(علیه‌السلام) و دشمنی با امام عصر(عجل‌الله تعالی فرجه).
فصل دوم کتاب یاد شده از سه گفتار «فلسفه خمس، آثار خمس و آثار نپرداختن خمس» تشکیل شده است و اهم بخش‌های آن عبارت از مدیریت سرمایه وثروت در جامعه، زدودن فقر، تأمین آبروی اهل بیت(علیهم‌السلام)، وفای به عهد الهی، خمس برای ائمه(علیهم‌السلام) و ائمه(علیهم‌السلام) برای خمس و خدا عذر کسی که خمس نمی‌دهد را نمی‌پذیرد است.
در فصل آخر کتاب خمس، سهمی برای شکوفایی مباحث احکام خمس همانند خمس را به چه کسی بسپاریم؟، نیاز سادات، شرط پرداختن خمس، تعیین سال خمسی، مال حلال مخلوط به حرام، موارد خمس، اضافه درآمد سالانه(مازاد بر مَؤونه)، چگونه مال حلال مخلوط به حرام را پاک کنیم؟ و دستگردان یا پرداخت اقساطی خمس مورد بررسی قرار گرفته است.
در بخشی از مقدمه این کتاب می‌خوانیم: خمس یکی از فریضه‌های بزرگ الهی و از فروع دین اسلام است که نقش مؤثری در تهذیب روحی فرد از یک‌سو و پشتیبانی امور دینی از سوی دیگر دارد.
اصل این تکلیف الهی مورد پذیرش عموم مسلمین است و ادای آن بر هر شخص دینداری، با لحاظ کردن شرایطی، واجب است. حکم وجوب خمس صراحتاً در قرآن آمده است. علاوه بر قرآن، اوصیای الهی نیز حکم آن را در بیانات خود آورده‌اند. توجه قرآن به خمس نشان‌دهنده الهی بودن آن و همچنین یکی از راهبردهایی است که قرآن برای بهتر زیستن انسان بیان کرده است.
فرد مکلف با پرداخت خمس انبوه بیماری‌های روحی همچون بخل، طمع و مال‌دوستی را از خود دور کرده و قلب خویش را آماده پذیرش معارف وحیانی می‌کند. او با این عمل عبادی و مالی، خود را نسبت به سرنوشت دین و جامعه مسئول می‌داند و بدین طریق، سهم خود را در جهت ترویج آموزه‌های اهل بیت(علیهم‌السلام) ادا می‌کند و موجب رشد و توسعه علم و فرهنگ در جامعه می‌شود.
چنین رفتاری هنگامی که به قصد قربت انجام می‌شود، فرد را عمیقاً با مباحث معنوی درگیر می‌کند و اورا شادمان ازینکه تکلیف خویش را نسبت به خدای خویش و اهل‌بیت پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) انجام داده استه به سوی حیاتی نورانی رهنمون می‌شود.
خمس علاوه بر اینکه بر افراد تأثیر عمیق می‌گذارد، نقش بسیار سازنده‌ای در ابعاد اجتماعی دارد. تعلق خمس به خدا، رسول و ذوی‌القربی از یک‌سو و همچنین یتیم، مسکین و درراه‌مانده از سوی دیگر، جهت‌گیری حکیمانه‌ای را نشان می‌دهد که با آن می‌توان اهداف عالی دینی را در جامعه سازمان‌دهی کرد.
خمس شکاف طبقاتی را ترمیم می‌کند، از اقشار آسیب‌پذیر جامعه حمایت و پشتیبانی کرده و از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی در جامعه پیشگیری می‌کند. به دیگر سخن، چنین شیوه‌ای راه حل مطمئنی است که می‌تواند از افزایش بزهکاری‌ها در جامعه جلوگیری کند.
بدیهی است چنین روشی موافق با عقل و حکمت در اداره جامعه است و همچنین هزینه‌های مالی و انسانی را به صورت چشمگیری کاهش می‌دهد. پس گزاف نخواهد بود اگر بگوییم هرچه میزان رداخت خمس از سوی مکلفان بیشتر باشد، سلامتی آن جامعه نیز افزایش خواهد یافت.
تحقیقات نشان داده است، در جوامعی که غالب مردم به انجام تکالیف دینی اهمیت می‌دهند، خمس و زکات را می‌پردازند و نماز و روزه را به پا می‌دارند، آمار جرم و جنایت و حتی زندانیان، بسیار کمتر از سایر جوامعی است که مردمش به انجام تکالیف دینی کم‌توجه هستند.
کارآمدی و گستره این تکلیف واجب دینی، صرفاً به زمینه‌های فوق محدود نمی‌شود؛ بلکه تأثیر آن در ابعاد فرهنگی به قدری گسترده است که می‌توان گفت، امروزه بخش قابل توجهی از میراث فرهنگ دینی – در قالب بناهای شکوهمند تاریخی از قبیل ساخت مساجد، حوزه‌های علمیه و سایر بناهای تاریخی یا تدوین و تألیف کتاب‌های مفصل و مهم علمی، احداث کتابخانه های علمی و یک کلام ترویج فرهنگ غنی شیعی- از این عمل عبادی و مالی حاصل شده است.
بر این اساس می‌توان گفت، خمس ابعاد مختلف جامعه را شکوفا می‌کند. این مسئله زمانی خود را بیشتر نمایان می‌سازد که جامعه از ضعف حاکمیت نیز رنج ببرد؛ یا قدرتی حاکم باشد که مخالف دین و ارزش‌های وحیانی است و یا حداقل چندان اعتقادی به تأثیر و نقش دین در تحولات سیاسی اجتماعی و نهایتاً شکوفایی جامعه نداشته باشد.
علاوه بر آن نیز خمس چهره زشت فقر را از جامعه می‌زداید، امید به زندگی را در افراد ناتوان و مسکین و کسانی که هیچ پناه و پشتیبانی ندارند، افزایش می‌دهد و همچنین منبع محکمی برای حفظ و تکریم ارزش‌های اسلامی و انسانی و صیانت از اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و سنت رسول خدا(صلی‌اله علیه و آله) خواهد بود.
روشن است که نتیجه این عمل عبادی و مالی در شکفتن جوانه‌های امید و همچنین شکوفایی اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، خصوصاً در زمان حاکمیت دین، نقش بسیار مؤثری خواهد داشت. ازاین‌رو، عنوان کتاب حاضر را «خمس، سهمی برای شکوفایی» گذاشتیم که این عنوان اعتقاد نگارنده را، در اثرگذاری خمس در شکوفایی ابعاد مختلف جامعه، نشان می‌دهد.
مسئله‌ای که در این نوشتار تلاش می‌کنیم به آن پاسخ دهیم، بررسی جایگاه خمس در دین اسلام است.به بیان دیگر می‌خواهیم بدانیم که چرا خمس واجب است و چه جایگاهی در قرآن دارد؟ ائمه اطهار(علیهم‌السلام) به چه بیانی این واجب الهی را تبیین فرمودند؟ و در آینه کلام ایشان، خمس چه تأثیری بر فرد و اجتماع دارد؟
باتوجه به اینکه خمس بر مکلفان واجب است، افزایش آگاهی آحاد جامعه، نسبت به این حکم شرعی نیز، لازم و ضروری است. در نیتجه، برای اینکه جامعه از منافع ادای واجب خمس بهره‌مند شود، ضرورت تألیف چنین کتابی آشکار می‌شود.
در عنوان «خدا عذر کسی که خمس نمی‌دهد نمی‌پذیرد» آمده است: ابابصیر می‌گوید از امام باقر(علیه‌السلام) شنیدم که فرمودند: «مَنِ اشترَی شَیئاً مِنَ‌الخُمُسِ لَم یعذرهُ اللهُ اشتَرَی ما لا یَحِلُّ لَهُ؛ هرکس چیزی را با خمس خریداری کند، خداوند عذر او را نمی‌پذیرد؛ زیرا چیزی را خریده است که بر او حلال نیست.
با توجه به احادیثی که نقل کردیم، معلوم شد، چنانچه شخصی با پول خمس، لباسی خریداری کند، علاوه بر اینکه پوشیدن آن، به دلیل تصرف در مال دیگری بدون رضایت او، حرام است، نماز با این لباس هم باطل است.
بنابرگزارش رسا، کتاب «خمس، سهمی برای شکوفایی» نوشته غلامعلی نعیم آبادی با شمارگان ۵۰۰۰ نسخه و قیمت ۹۵۰۰ تومان در ۱۷۹ صفحه از سوی انتشارات سروش نعیما منتشر شده است.
