اصطلاحات اصولی: بیان فعلی

بیان فعلی

فهرست مندرجات
۱ – تعریف
۱.۱ – مثال
۲ – مستند
۳ – طرق شناخت بیان فعلی
۳.۱ – قصد فاعل
۳.۲ – تصریح فاعل
۳.۳ – دلیل عقلی
۴ – پانویس
۵ – منبع

تعریف
بیان فعلی یامبین فعلی]، به عمل فاعلی گفته می شود که بیان‌کننده مجملی می‌باشد.

← مثال
مانند آن که به مجرد نزول آیه ” و اقیموا الصلوه ” پیامبر اکرم (ص) به عملی که در بردارنده قیام، قعود، رکوع و سجود باشد، مبادرت ورزید؛ این عمل نزد حاضران در مجلس نزول وحی که به اقامه نماز آشنایی نداشتند مبین فعلی برای آیه بود؛ همان گونه که حج رسول خدا (ص) مبین فعلی برای آیه ” و لله علی الناس حج البیت مَن استطاع الیه سبیلاً بود.

مستند
در کتاب ” معالم الدین ” آمده است:” و الفعل من الرسول (ص)کصلاته فانها بیان لقوله تعالی:” و اقیموا الصلاه ” و کحجه فانه بیان لقوله تعالی:” و لله علی الناس حجّ البیت “. [۱]

طرق شناخت بیان فعلی[ویرایش] بیان فعلی از سه راه شناخته می شود.

← قصد فاعل
دانسته شود که قصد فاعل بیان مجمل است. [۲]

← تصریح فاعل
خود فاعل تصریح کند که فعل او برای بیان مجمل است. [۳] برای مثال، پیامبر(ص) فرمود:” صلّوا کما رأیتمونی أصلّی “، یا درباره مناسک حج فرمود:” خذوا عنّی مناسککم “.

← دلیل عقلی
به دلیل عقلی فهمیده شود که فعل فاعل برای بیان مجمل است. [۴] مثل این که در وقت حاجت، مجملی بیان شود و سپس فاعل، فعلی را که برای بیان بودن صلاحیت دارد، انجام دهد و فعل دیگری در آن زمان انجام نشود؛ در این صورت، عقل حکم می کند آن فعل، بیان برای مجمل است، زیرا در غیر این صورت، تأخیر بیان از وقت حاجت لازم می آید. [۵] [۶] [۷] [۸] [۹]

پانویس
۱. ↑ معالم الدین وملاذالمجتهدین، صاحب معالم، حسن بن زین الدین، ص۱۵۷.
۲. ↑ معارج الاصول، محقق حلی، جعفر بن حسن، ص۱۰۹.
۳. ↑ معارج الاصول، محقق حلی، جعفر بن حسن، ص۱۰۹.
۴. ↑ معارج الاصول، محقق حلی، جعفر بن حسن، ص۱۰۹.
۵. ↑ قوانین الاصول، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، ج۱، ص۳۴۰ و ۳۴۱.
۶. ↑ تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۴۰.
۷. ↑ اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۱، ص۳۲۸.
۸. ↑ فرهنگ معارف اسلامی، سجادی، جعفر، ج۴، ص۱۲۰.
۹. ↑ الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه، اصفهانی، محمدحسین، ص۲۲۶.
منبع:

فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۷۶، برگرفته از مقاله «بیان فعلی».