آیا کلام ابن غضائری در جرح و تعدیل روات حدیث قابل اعتماد است؟

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی در درس خارج اصول فقه خود مورخ  ۹۷/۱۰/۲۸ درباره اعتماد به کلام ابن غضائری در جرح و تعدیل روات حدیث می‌گوید: برخی معتقدند اینکه معمولاً کلام دیگران بر تضعیف ابن غضائری مقدم می‌شود به این دلیل است که ایشان از حالت متعارف خارج است و به دلیل سوء ظن، بسیار جرّاح بوده‌اند.

برخی دیگر همچون آقابزرگ و آقای خویی که تابع ایشان شده‌اند، قائل به این هستند که ثابت نیست که این کتاب موجود متعلق به ابن غضایری باشد؛ زیرا چنان که مرحوم شیخ طوسی نقل کرده است، کتاب‌های ایشان را تلف کرده بودند اما اینکه ایشان جرّاح باشند ثابت نیست.

لکن به نظر می‌رسد این کلام آقا بزرگ مبنی بر عدم ثبوت کتاب صحیح نیست؛ اما این مسئله قابل مناقشه است که ابن غضائری، مولف این کتاب (طبق نقل مجمع الرجال) عمدتا متن‌شناسی می‌کند؛ یعنی ایشان بیشتر در صدد این امر هستند که آیا حدیث مذکور مطابق اصول است یا مجعول است؟ چنین نیست که ایشان از مشایخ خود ثقه بودن یا ثقه نبودن راوی را سوال کرده باشد؛ بلکه ایشان با شمّ حدیث‌شناسی خود در صدد این امر بر آمده‌اند که آیا این حدیث ممکن است از امام معصوم(ع) صادر شده باشد یا روایت جعل است و در نتیجه مؤلف آن هم اعتبار ندارد؟

در باب شهادات گفته‌اند شهادت باید عن حسّ یا قریب به حسّ باشد اما این گونه متن شناسی ایشان بعید از حسّ است. از این رو کلام ابن غضائری ره اعتبار ندارد.

لکن باید به این نکته توجه داشت که صاحب این کتاب در امور دیگری، همچون تعیین لقب اشخاص، نسبت اشخاص با افراد دیگر، تعیین زمان راویان و… بسیار دقیق النظر و خبره این فنّ بوده‌اند و از این جهت مقدم بر نجاشی هستند؛ بنابراین حتی اگر ما ندانیم که مولف این کتاب ابن غضائری است، اما این نکات روشن می‌سازد که نویسنده آن بسیار خبره بوده است و باید به کلام او اخذ شود.

همچنین آیت‌الله شبیری زنجانی در کتاب جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص ۳۵۵ می‌گوید: ابن غضائری علاوه بر کتاب «الضعفاء»، کتاب «الثقات» نیز داشته، ولی چون به دست ما نرسیده و فقط جرح‌های او به دست ما رسیده، به جرّاح بودن معروف شده است. نسبت او با سایر رجالیون در جرح و تعدیل، عامّین من وجه است؛ یعنی در برخی موارد که دیگران تعدیل کرده‌اند، جرح کرده و در مواردی هم بر خلاف دیگران، تعدیل کرده است.