دیدار پاپ و آیت‌الله سیستانی، حمایت مرجعیت از گفتگو با ادیان بود/ امکان تأسیس قواعد برپایه مشترکات در روابط با ادیان

مشترکات فراوانی میان مسیحیت کاتولیک و اسلام اهل‌بیت(ع) وجود دارد که‌‌ می‌توان بر اساس آن‌ها دست به تأسیس قواعدی برای استمرار تعامل با ادیان زد. با بهره‌مندی از گستره معارف و سیره نبی اکرم اسلام(ص) و اهل‌بیت مکرم ایشان(ع)‌‌ می‌توان راهبردهای جدید تعریف کرد. مبدأ و بنیان روابط ما با ادیان را تعالیم رسول اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) شکل‌‌ می‌دهد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: دیدار پاپ فرانسیس از عراق و حضور در نجف اشرف و ملاقات با مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله سیستانی به یکی از رویدادهای برجسته در حوزه علمیه نجف تبدیل شد و در صدر اخبار منطقه‌‌ای و بین‌المللی نشست. اتفاقی که در مناسبات جهان ادیان و مذاهب بسیار مورد توجه قرار گرفت و بحث‌های فراوانی برانگیخت. حوزه علمیه هزار ساله نجف کارنامه پرامتدادی در تنظیم مناسبت با دیگر ادیان و پیروان آن‌ها دارد و صاحب آثار متنوعی در این حوزه است و کتاب‌های فراوانی را در نقد و بررسی ادیان و مذاهب به کتابخانه جهان اسلام ارائه کرده است. بررسی این دستاوردهای علمی نشان‌‌ می‌دهد حوزه نجف در عین آنکه دارای سنتی انتقادی در نگاه به ادیان و مذاهب بوده است اما این رویکرد هیچ‌گاه به نفرت پراکنی و خشونت ورزی نیانجامیده است و تا زمانی که زمام راهبری این مباحث در دست عالمان و مجتهدان و مرجعیت بوده است به تکفیر و نفی حقوق و حیات دیگر انسان‌ها منتهی نشده است.

ملاقات رهبر مسیحیان کاتولیک جهان با مرجع عالیقدر شیعی در نجف یک نقطه عطف در مناسبات حوزه‌های علمیه با ادیان و مذاهب خواهد بود و بعد از این شاهد افزایش فعالیت‌های علمی و فرهنگی در این رابطه خواهیم بود.

درباره ابعاد این رویداد با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید زید بحرالعلوم که پاپ را در مقام حضرت ابراهیم نبی(ع) همراهی کرد و در مراسم نیایش مشترک نمایندگان ادیان در منطقه اور از طرف جامعه شیعه در کنار پاپ حضور یافت گفتگوی کوتاهی داشتم.

ابتدا علاقه‌مندیم نظر شما را درباره اهمیت و تأثیرات سفر پاپ جویا شویم.

بحرالعلوم: از لطف و پیگیری شما متشکرم. این رویداد و ملاقات را باید تاریخی دانست زیرا میان دو شخصیت برجسته جهانی اتفاق افتاد.

پاپ اعظم رئیس کلیسا و دولت واتیکان و رهبر مسیحیان کاتولیک در جهان است و آیت‌الله العظمی سیستانی مرجع عالی مسلمانان شیعه در دنیا به شمار‌‌ می‌رود؛ و هر کدام از این دو شخصیت، پیروان و مقلدین پرشماری در اطراف و اکناف دنیا دارند که خود را ملتزم به رهبری و ارشادات آنان‌‌ می‌دانند.

زمانی که مواضع و دیدگاه‌ها و واکنش‌های این دو رهبر دینی را در قبال صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز میان انسان‌ها و جوامع بشری بررسی‌‌ می‌کنیم در‌‌ می‌یابیم که آن‌ها به دلیل این رویکرد دارای مقبولیت گسترده‌‌ای در جهان شده‌اند و مرجعیت دینی و معنوی انسان‌های زیادی را بر عهده دارند و دل‌های مؤمنان در گوشه و کنار عالم جذب این افراد شده است.

گفتمان و بیان آیت‌الله سیستانی و پاپ فرانسیس با بیان عقل سازگار است و رویکرد عقلانی این دو با ارزش‌های والای اخلاقی و انسانی هماهنگی فراوانی دارد و نمادی و نمونه‌‌ای از اخلاق پسندیده انسانی است. در واقع الگویی از اخلاق و انسانیت را در دنیا عرضه خواهد کرد که توجه زیادی را به خود معطوف‌‌ می‌نماید و‌‌ می‌تواند در حل مشکلات و کاهش آلام بشری ورود کند، لذا این سفر به دلیل برجسته شدن این ارزش‌ها و نقش دین در دنیا بسیار حائز اهمیت است.

آیا این دیدار مقدمه‌‌ای برای ارتباط میان جهان مسیحیت کاتولیک با اسلام شیعی است؟

بحرالعلوم: این دیدار و ملاقات مهم نه یک مقدمه که خود استمرار و پشتیبانی از ارتباط جهان تشیع با مسیحیت کاتولیک و بلکه جهان مسیحی بود. چون ارتباط و تماس و گفتگو و تبادل میان مرجعیت و واتیکان پیش از این هم به صورت‌های مختلف بوده و هست و خواهد بود.

نمایندگان و وکلاء و شاگردان مرجعیت همراه در تماس‌های علمی با واتیکان و مراکز مسیحی بوده‌اند و عتبات مقدسه تاکنون برنامه‌های مشترکی را در داخل و خارج از عراق با مؤسسات و چهره‌های برجسته واتیکان و مسیحیان برگزار کرده‌اند.

مشترکات فراوانی میان مسیحیت کاتولیک و اسلام اهل‌بیت(ع) وجود دارد که‌‌ می‌توان بر اساس آن‌ها دست به تأسیس قواعدی برای استمرار تعامل با ادیان زد. با بهره‌مندی از گستره معارف و سیره نبی اکرم اسلام(ص) و اهل‌بیت مکرم ایشان(ع)‌‌ می‌توان راهبردهای جدید تعریف کرد. مبدأ و بنیان روابط ما با ادیان را تعالیم رسول اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) شکل‌‌ می‌دهد.

دلیل کاهش قدرت رهبران دینی در منطقه و جهان اسلام در ادوار اخیر برای تأثیرگذاری بر صلح و روابط حسنه میان پیروان ادیان و مذاهب چیست؟

بحرالعلوم: واقعیت این است که تلاش‌های مخرب زیادی برای جلوگیری از ارتقاء و محوریت جایگاه شخصیت‌های دینی ملتزم به عقلانیت و اعتدال صورت می‌گیرد تا دسترسی مردم به آن‌ها قطع و قدرت‌یابی آنان محدود گردد لذا‌‌ می‌بینیم که چه اقدامات و برنامه‌ریزی‌ها و تبلیغات گسترده‌‌ای برای تخریب و حذف و به حاشیه راندن بیان و گفتمان عقلانیت اسلامی و جایگزین کردن افراط‌گرایی و خشونت و تکفیر بجای آن انجام‌‌ می‌گیرد.

گرچه با این همه به نظر من امکان شناخت و تفکیک میان این دو گفتمان برای جوامع وجود دارد و انسان‌ها در صورت استفاده از علم صحیح و به‌کارگیری عقل‌‌ می‌توانند میان افکار دست به انتخاب درست بزنند.

برنامه‌های زیادی در گفتگو با ادیان برگزار‌‌ می‌شود، در پایان بفرمایید پیشنهاد شما برای ضمانت یک گفتگوی پایدار و مؤثر میان ادیان چیست؟

بحرالعلوم: پیوسته نگه‌داشتن ارتباطات و گفتگو و تبادل مستمر و غیرمقطعی میان رهبران و افراد مؤثر‌‌ می‌تواند این مهم را تضمین کند. همچنین نباید اجازه حضور و رشد افکار تفرقه‌افکن و کینه‌توز و نفرت پراکن را داد.

گفتگو: بهمن دهستانی، پژوهشگر مسائل جهان اسلام