آیت‌الله سیستانی و مسئله انتخابات

شبکه اجتهاد: بعد از سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳، همزمان با تاسیس دولت موقت عراق، دور جدید مجلس نمایندگان عراق برای تعیین نخست‌وزیر و پایه‌گذاری دولت انتقالی شکل گرفت. در نخستین انتخابات که در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۵ انجام شد، برای ۲۷۵ صندلی مجلس رای‌گیری انجام شد که در این میان اتحادیه میهنی عراق به رهبری ابراهیم جعفری توانست ۴۸ درصد صندلی‌های مجلس را تصاحب کند و ابراهیم جعفری برای یک دوره چندماهه نخست‌وزیر عراق شد. تاسیس این مجلس مقدمه‌ای بود برای تصویب قوانینی در جهت ایجاد مجلس اصلی که در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۵ نمایندگان آن از طریق رای مستقیم مردم انتخاب شدند.

انتخابات پارلمانی ۳۰ ژانویه ۲۰۰۵ و حمایت علنی از ائتلاف عراق متحد

الشرق الأوسط در تاریخ ۲۸ دی ۱۳۸۳ (۱۷ ژانویه ۲۰۰۵) به نقل از سخنگوی رسمی آیت‌الله سیستانی شیخ ناجح العبودی از حمایت رسمی آیت‌الله سیستانی از فهرست عراق متحد خبر داد. شیح ناجح العبودی علت حمایت آیت‌الله سیستانی از این فهرست را «اسلامی بودن آن» و هم‌چنین «وجود شخصیت‌هایی با توان پیشرفت دادن کشور» اعلام کرد.

در انتهای روند انتخابات، ۴۸ درصد آراء از آنِ فهرست عراق متحد شد و ابراهیم جعفری به مدت چند ماه به عنوان نخست‌وزیر برگزیده شد.

انتخابات پارلمانی ۱۵ دسامبر ۲۰۰۵ و حمایت ضمنی از ائتلاف عراق متحد

در این انتخابات آیت‌الله سیستانی به صورت مصداقی از هیچ ائتلافی حمایت نکردند اما همگان را به پرهیز از پراکنده کردن آراء دعوت کردند. برخی جریانات سیاسی ادعا کردند که ائتلاف عراق متحد حمایت آیت‌الله‌سیستانی را از دست داده است اما سیدعمار حکیم در یک برنامه تلویزیونی تصریح کرد که مرجع اعلا هم‌چنان از این فهرست حمایت می‌کنند و اساسا این ائتلاف در انتخابات سابق با اشراف ایشان تشکیل شده بود. (خبرگزاری بحرینی «الوسط»، ۲۰ آذر ۱۳۸۴)

دفتر آیت‌الله سیستانی در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۸۴ استفتائی را از ایشان منتشر کرد. ایشان در پاسخ به استفتاء مردم را دعوت به مشارکتی گسترده کردند و هم‌چنین آن‌ها را از پراکنده کردن آراء پرهیز دادند که به توجه به حمایت سابق ایشان از ائتلاف عراق متحد بعید نیست که به محوریت این ائتلاف اشاره‌ای تلویحی کرده باشند. (تارنمای رسمی آیت‌الله سیستانی – عربی- ۸ ذی القعده ۱۴۲۶)

انتخابات مجالس استانی ۲۰۰۹

عراق کشوری است مستقل با نظام حکومتی مبتنی بر دموکراسی پارلمانی با ساختار فدرال. با قطع نظر از جایگاه مجلس نمایندگان، در سطح استان‌ها، مجالس استانی وجود دارد که در قلمرو استانی خود دارای اختیاراتی هستند. (دیپلماسی ایرانی ۱۴ تیر ۱۳۹۰)

آیت‌الله سیستانی در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۸۷ (۲۱ محرم الحرام ۱۴۳۰)، بیانیه‌ای در خصوص انتخابات مجالس استانی صادر کردند و در این بیانیه تصریح کردند که مرجعیت دینی همواره بر اهمیت انتخابات و نقش اساسی آن در تعیین سرنوشت کشور و حفظ حقوق اقشار مختلف جامعه تأکید داشته است. ایشان در این بیانیه همگان را به حضور در انتخابات تشویق کردند و در عین حال از تجربه‌های انتخاباتی گذشته ابراز نارضایتی کردند. در ضمن این بیانیه ویژگی‌های نامزد مطلوب به صورت کلی بیان شد.

پیش از این در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۸۳ از ایشان برای معرفی نماینده خود در مجالس استانی دعوت شد که ایشان ضمن برشمردن ویژگی‌های لازم برای نمایندگان این مجلس از معرفی مصداق استنکاف نمودند. (تارنمای رسمی آیت‌الله سیستانی-عربی-۷ ربیع‌الثانی ۱۴۲۵)

تزاحم میان زیارت اربعین و انتخابات استانی

در انتخابات استانی سال ۱۳۸۷ (۲۰۰۹) اتفاقی نادر رخ داد و آن، تزاحم میان زیارت اربعین و مشارکت در انتخابات بود. این تزاحم آن‌قدر مشکل‌ساز بود که اهالی بصره از آیت‌الله سیستانی طی استفتائی تکلیف شرعی خود را از آن مرجع عظیم‌الشأن پرسیدند و ایشان در پاسخ فرمودند:در انتخابات شرکت کنید سپس به زیارت امام حسین علیه‌السلام بروید. از شما مسئلت دعا و زیارت داریم.۱۴۳۰.۱.۲۵(النصوص الصادره عن سماحه السید السیستانی فی المسأله العراقیه ص ۵۲۷)

این فتوا تأثیر قابل توجهی در میان شیعیان عراق گذاشت. خبرگزاری رویترز گزارش داد:

بعضی از زوار گفتند که می‌خواهند در انتخابات شرکت کنند و به همین منظور یا قبل از تکمیل زیارت بازمی‌گردند یا با ماشین به مبدأ خود برمی‌گردند تا بتوانند رأی بدهند.

محمدابراهی در حالی که داخل یکی از خیمه‌ها نشسته بود گفت: تا جایی که می‌توانیم جلو می‌رویم و سپس بازمی‌گردیم. مرجعیت گفته است که باید رأی بدهیم و به همین دلیل رأی می‌دهیم. (رویترز عربی ۲۷ ژانویه ۲۰۰۹)

انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰ و هشدار حقوقی-انتخاباتی

پیش از برگزاری انتخابات سال ۲۰۱۰، طرحی در مجلس نمایندگان عراق مطرح شد که مطابق آن احزاب مختلف بدون مشخص کردن نامزدهای انتخاباتی شرکت کنند و مردم به احزاب و ائتلاف‌ها با فهرست‌های سربسته و محرمانه رأی دهند.

آیت‌الله سیستانی به صراحت با این طرح مخالفت کرد و دفتر آیت‌الله سیستانی نیز اعلام کرد که در صورت مشخص نبودن اسامی این احتمال وجود دارد که ایشان هیچ نقشی را در تشویق نخبگان به مشارکت انتخاباتی بر عهده نگیرند. این تصریحات نگرانی‌هایی را در خصوص تحریم انتخابات توسط آیت‌الله سیستانی برانگیخت. (بی‌بی‌سی عربی)

انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰ م؛ و صدور بیانیه انتخاباتی

آیت‌الله سیستانی در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۸۸ بیانیه انتخاباتی خود را در خصوص انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰ صادر نمود و در آن بر ضرورت مشارکت عموم مردم تأکید کرد و ضمن عدم حمایت مصداقی، ملاک کفایت، امانت‌داری و التزام به مصالح ملت عراق و ارزش‌های اصیل آن رامطرح نمود. (تارنمای رسمی-عربی-۲ ربیع‌الأول ۱۴۳۱)

انتخابات پارلمانی ۲۰۱۴ م.

شبکه جهانی کفیل توصیه‌های مرجعیت در خصوص انتخابات را که برگرفته از خطبه‌های نماینده ایشان در کربلا بود، منتشر کرد. توصیه اول ایشان لزوم مشارکت در انتخابات بود. ایشان تصریح کردند: کسی که می‌گوید مشارکت تأثیری ندارد اشتباه می‌کند. پیشرفت ممکن است اما به اراده پیشرفت نیاز داریم. (مؤسسه المرتضی الثقافی و الإرشاد ۲۰۱۴/۰۴/۲۳)

همچنین نماینده آیت‌الله سیستانی در کربلا حجت‌الاسلام و المسلمین سیداحمد صافی در خطبه‌های نماز جمعه ۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ مواضع آیت‌الله سیستانی را تشریح کرد و همگان را به مشارکت در انتخابات دعوت کرد و اعلام کرد که شوهرها حق ممانعت از مشارکت همسران خود را ندارند. او در سخنان خود تصریح کرد که اگر مردم در انتخابات شرکت نکنند دیگران مشارکت خواهند کرد و سرنوشت کشور را مشخص خواهند نمود و این اشتباهی بزرگ است. ایشان هم‌چنین اعلام کردند که آیت‌الله سیستانی فرد یا گروه خاصی را به صورت مصداقی مشخص نخواهد کرد. (مؤسسه المرتضی الثقافی و الإرشاد ۲۰۱۴.۴.۲۶)

پس از برگزاری انتخابات و مشارکت ۶۰ درصدی مردم عراق، آیت‌الله سیستانی مراتب تشکر خود را از ملت از طریق نماینده خود در شهر کربلا ابراز داشت. (مؤسسه المرتضی الثقافی و الإرشاد ۲۰۱۴.۵.۳)

کناره‌گیری دولت نوری المالکی

به گزارش دویچه‌وله: نماینده آیت‌الله سیدعلی سیستانی، از طرف ایشان در نماز روز جمعه (۲۵ ژوئیه/۳ مرداد) از رهبران سیاسی این کشور خواست به هر قیمتی به پست‌های خود نچسبند و به خاطر منافع ملی کشور فداکاری شخصی کنند. به‌نظر می‌رسد مخاطب اصلی این پیام نوری مالکی، نخست‌وزیر شیعه عراق است. نوری مالکی که در هشت سال گذشته پست نخست وزیری را بر عهده داشت، اصرار دارد که برای سومین بار ریاست دولت را در دست گیرد. این رفتار مالکی باعث شده به تدریج حمایت بسیاری از چهره‌ها و گروه‌های شیعی هم‌پیمان خود را نیز از دست دهد. (۴ مرداد ۱۳۹۳)

گفتنی است به گزارش پایگاه خبری العربی الجدید، آیت‌الله سیستانی از سال ۲۰۱۰ هیچ شخصیت سیاسی را، به جز حیدرالعبادی به حضور نپذیرفت. العبادی ۴ سال پس از تصدی نخست‌وزیری در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که آیت‌الله سیستانی در سال ۲۰۱۴ طی نامه‌ای کنار گذاشتن نوری المالکی و پذیرش مسئولیت توسط وی را خواستار شده بودند. (۱ فروردین ۱۳۹۸)

هم‌چنین دفتر آیت‌الله سیستانی روز چهارشنبه ۲۲ مرداد ۱۳۹۳ نامه دست نویس این مرجع تقلید شیعیان به آقای مالکی را که یک ماه پیش به صورت خصوصی نوشته شده، منتشر کرد. در این نامه آیت‌الله سیستانی به آقای مالکی گفته که نخست وزیر جدید باید کسی باشد که مقبولیت فراگیر ملی داشته باشد و بتواند با رهبران سایر گروه‌های سیاسی و مذهبی کار کند.

نامه‌ آیت‌الله سیستانی در روزی منتشر شده که آقای مالکی گفته است تا زمانی که دادگاه فدرال حکم ندهد از سمتش کناره نخواهد گرفت. (رادیو فردا، ۲۲ مرداد ۱۳۹۳/ایسنا ۵ مهر ۱۳۹۳)

دویچه‌وله در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۹۳ بار دیگر ادعا کرد آیت‌الله سیستانی خواستار کناره‌گیری نوری المالکی شده است.

انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸

دفتر آیت‌الله سیستانی در آستانه انتخابات ۲۰۱۸ م. بیانیه‌ای تفصیلی در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۷ صادر کرد و با تشریح تاریخ ۱۵ ساله برگزاری انتخابات آزاد در عراق و نقش آیت‌الله سیستانی در آن، تنها راه پیشرفت کشور را تغییر از راه انتخابات دانست و اضافه کرد صرف برگزاری انتخابات کشور را به نتیجه مطلوب می‌رساند و در کنار آن، شرایط دیگری نیز لازم است.

ایشان در این بیانیه شرکت در انتخابات را حق شهروندی دانستند و تنها وجه الزام مشارکت را مشاهده مقتضیات مصلحت کشور دانستند و تصریح کردند که اگر مردم از انتخابات کناره بگیرند افرادی که از مصالح کشور دور هستند تصمیم خواهند گرفت.

ایشان در بند سوم بیانیه انتخاباتی خود تصریح کردند که از هیچ شخص یا گروهی حمایت نخواهند کرد و ملاک نامزد اصلح را درج کردند.

مخالفت قاطع با انتخاب نخست‌وزیری از میان مسئولین دولت‌های سابق-۱۹ شهریور ۱۳۹۷(۲۰۱۸ م.)

دفتر آیت‌الله سیستانی در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۳۹۷ در واکنش به انتشار برخی اخبار مبنی بر مخالفت ایشان با نخست‌وزیری برخی شخصیت‌های سیاسی اعلام کرد:

این خبر دقیق نیست چراکه انتخابت نخست‌وزیر طبق قانون اساسی از شؤون گروهی است که اکثریت کرسی‌های مجلس را در اختیار داشته باشد و هیچ‌کس نمی‌تواند این انتخاب را رد کند اما در عین حال ایشان به صورت مستقیم و غیرمستقیم به طرف‌های تصمیم‌گیر فرموده‌اند که اگر نخست‌وزیر از بین شخصیت‌های سیاسی که در دولت‌های سابق بوده‌اند انتخاب شود مورد تأیید ایشان نخواهد بود چراکه بیش‌تر مردم امیدی به این شخصیت‌ها ندارند؛ بنابراین اگر فردی از غیر این افراد انتخاب شود امکان ارتباط با آیت‌الله سیستانی و دریافت نصایح ایشان را خواهد داشت و الا مرجعیت دینی کما فی السابق ارتباط خود با مسئولین حکومتی را تحریم خواهد کرد و صدای محرومین و مدافع حقوق آنان باقی خواهد ماند. (تارنمای رسمی آیت‌الله سیستانی)

استفعای عادل عبدالمهدی

انتخابات پارلمانی در عراق در سال ۲۰۱۸ برگزار شد. نتایج اعلام شده این انتخابات با ادعای تقلب روبرو شد و اعتراضات را برانگیخت. حرکت‌های اعتراضی پس از انتخابات با نارضایتی شهروندان از اوضاع نابسامان اقتصادی، بیکاری و تورم همراه شد و با اوج گرفتن تظاهرات نخست‌وزیر پیشین، عادل عبدالمهدی مجبور به کناره‌گیری شد. (دویچه‌وله ۲۰۲۰.۹.۱۳)

پیش از این، نماینده آیت‌الله سیستانی در کربلا، طی خطبه‌ای مجلس نمایندگان عراق را به سلب پشتیبانی از دولت عادل عبدالمهدی دعوت کرد. عبدالمهدی نیز در پی این خطبه استعفای خود را اعلام کرد. (ایندیپندنت عربی-۲۹ نوامبر ۲۰۱۹/بی.بی.سی فارسی ۸ آذر ۱۳۹۸) بر اساس سند منتشر شده از استعفای عبدالمهدی، اجابت دعوت مرجعیت دلیل اول او بود. (العالم ۱ دسامبر ۲۰۱۹)

حمایت از برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام در سال ۲۰۲۱

آیت‌الله سیستانی پس از دیدار با نماینده ویژه سازمان ملل اعلام کرد از برگزاری زودهنگام انتخابات در عراق پشتیبانی می‌کند. پیش از این مصطفی کاظمی اعلام کرده بود انتخابات پارلمانی عراق یک سال زودتر و ششم ژوئن سال آینده (میانه خرداد ۱۴۰۰) برگزار می‌شود. گفته می‌شود انتخابات زودهنگام یکی از خواسته‌های معترضان عراقی بود. (دویچه‌وله ۲۰۲۰.۹.۱۳)

جمع‌بندی

بازخوانی سیره سیاسی علمای معاصر نشانگر اجماعی بودن اصل دخالت در امر سیاست و نیز اتفاق نظر بر اصل انتخابات و مشارکت سیاسی مردم است. امری که گاه و بی‌گاه از سوی سکولارهای حوزوی و سکولارهای غربگرای عرفی و رسانه‌های معاند، مورد خدشه قرار می‌گیرد.

دعوت ملت برای حضور در انتخابات و مشارکت سیاسی حداکثری و پرشور، امری است مورد اتفاق در میان علمای معاصر که قابل تردید نیست. حاشیه‌پردازی، تحریف، دروغ، تمرکز بر بعضی اختلاف‌نظرهای جزئی (که از ملزومات طبیعی امر سیاسی است)، حربه‌های نخ‌نمایی است که دشمنان دانا و بعض دوستان نادان بدان تمسک می‌کنند برای فاصله‌گذاری بین بزرگان تشیع و القای انگاره‌های غلط در مورد آنان.

بازنشر محکمات اندیشه و سیره سیاسی اعاظم شیعه در دوران معاصر و تمرکز بر اشتراکات فکری و سیاسی، در تشویق آحاد مردم متدین و مسلمان به مشارکت سیاسی، نقشی بی‌بدیل خواهد داشت. برگرفته از کانال روزنه