شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: به مناسبت سی‌وپنجمین سالگرد شهادت آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر تعدادی از مقالات مرتبط با شخصیت علمی این شهید بزرگوار جهت اطلاع پژوهشگران و مخاطبان فرهیخته تقدیم می‌گردد.
پدیدآورنده: احمدعلی یوسفی؛ نشریه: فقه و حقوق؛ شماره نشریه: ۵
۲٫ کاربرد استقراء در استخراج مکتب اقتصادی اسلام از دیدگاه شهید آیت‌الله صدر
چکیده: این مقاله با طرح خلاصه‌ای از دیدگاه محمدباقر صدر در مبحث استقراء به ارائه متدلوژی ابداعی وی در کشف مکتب اقتصادی اسلام می‌پردازد و معتقد است با جمع‌آوری نصوص قرآنی, روایات, احکام و قوانینی حقوقی به عنوان روبنا و موارد استقراء می‌توان به قوانین عام که ساختار عمقی و زیربنایی اقتصاد اسلامی را تشکیل می‌دهند, رسید. در کتاب الاس المنطقیه الاستقراء مسیر جدیدی با عنوان توالد ذاتی معرفت برای حل مشکل استقراء از طرف شهید صدر ارائه شده که مبتنی بر حساب احتمالات است به این نحو که با افزایش مصادیق و نمونه‌ها مقدار احتمال یک طرف علم اجمالی تا حد یقین افزایش می‌یابد و از این طریق می‌توان قوانین و قواعد عمومی اقتصاد اسلامی را ـ بدون استفاده از قیاس ارسطویی ـ به دست آورد.
پدیدآورنده: سیدضیاءالدین کیاحسینی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵ ۳٫ شیوه شهید صدر در شناخت مکتب اقتصادی اسلام و پاسخ به منتقدان
چکیده: شرح و بررسی شیوه سیدمحمدباقر صدر؛ در کشف مکتب اقتصادی اسلام در ده بخش است. جدایی علم و مکتب؛ تفاوت قایل‌شدن بین مکتب و قانون و روبناشمردن قانون؛ تاکید بر اینکه وظیفه پژوهش‌گر اسلامی، کشف و یافتن مکتب است و نه ایجاد آن؛ تاکید بر کل‌گرایی برای کشف مکتب؛ تاکید بر اینکه افزون بر احکام، مفاهیم نیز در کشف نظریه مکتبی نقش دارند؛ تکیه بر مناطق آزاد فقهی؛ نیاز به اجتهاد پیچیده برای پرداختن به متون دینی و کشف مضمون آن‌ها؛ توجه به خطرهای تهدیدکننده اجتهاد؛ ضرورت آزادی و حق انتخاب (البته در چارچوب اجتهادهای گوناگون) و غفلت‌نکردن از لغزشگاه‌های واقعیت‌های اجرایی، عناوین این بخش‌ها را به خود اختصاص داده است. در پایان، به طرح دو اشکال و پاسخ به آن‌ها درباره فایده و مشروعیت روش شهید صدر، در کشف مکتب پرداخته
شده است.
متن کامل مقاله
۴٫ بررسی روش آیت الله شهید صدر در کشف مکتب اقتصادی اسلام
چکیده: جنبه اعتبار شرعی روش شهید صدر در کشف نظام اقتصادی اسلام را به بررسی می‌نشیند. شهید صدر با استفاده از دو مقدمه: جامعیت قلمرو دین اسلام و انسجام و هماهنگی میان ارزش‌های دینی، به اثبات وجود مکتب اقتصادی اسلام دست می‌یابد. ایشان پس از تبیین ضرورت وجود مکتب اقتصادی اسلام، بهرهگیری از عنصر اجتهاد را برای دستیابی به آن مکتب ضروری دانسته است. از جمله خطراتی که بر اساس دیدگاه شهید صدر فراروی مجتهدان قرار دارد عبارت است از: توجیه واقعیت‌های نادرست با استفاده از نصوص دینی و نادیده گرفتن ظروف و شرایط دلیل شرعی. در ادامه مقاله، سخنان شهید صدر در محورهای مختلفی چون: احکام واقعی و اجتهادی، خطرات فرا روی مجتهد در مسیر اجتهاد، تعدد مکاتب اسلامی و انتخاب مکتب برتر نقد و بررسی می‌شود. به عقیده نگارنده، گرچه شهید صدر در جهت کشف مکتب اقتصادی اسلام تلاش گسترده و فراوانی انجام داد، ولی آرای ایشان در این باب با اشکالاتی مواجه است.
پدیدآورنده: محمدرضا یوسفی؛ نشریه: فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق؛ شماره نشریه: ۱۱,۱۲٫
متن کامل مقاله
۵٫ اقتصاد اسلامی و روش کشف آن از دیدگاه شهید صدرچکیده: بررسی دیدگاه‌های سیدمحمدباقر صدر، پیرامون ماهیت و ساختار اقتصاد اسلامی و روش کشف آن و همچنین گفت‌وگو با یکی از شاگردان وی پیرامون برخی خلاها و ابهامات در این زمینه است. صدر برای اینکه ماهیت و ساختار اقتصاد اسلامی را نشان دهد، به بررسی موضوعاتی پرداخته که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: مذهب اقتصادی، علم اقتصاد، تفاوت‌های مذهب اقتصادی و علم اقتصاد، علم اقتصاد در اسلام، مذهب اقتصادی در اسلام، مبانی اقتصاد اسلامی، منابع دستیابی به مذهب اقتصادی اسلام و گستره این مذهب. از دیدگاه او، آنچه اسلام ارائه می‌دهد، مذهب اقتصادی اسلام است؛ یعنی اقتصاد اسلامی، روشی عادلانه جهت تنظیم زندگی اقتصادی است و هیچ‌گاه در پی اکتشافات علمی در حوزه اقتصاد نیست. اقتصاد اسلامی، تفسیر عینی از واقع نبوده و انقلابی جهت دگرگون‌کردن واقع غیرمطلوب و تحول آن به‌سوی وضعیت مطلوب است.
پدیدآورنده: سیدکاظم حائری؛ نشریه: اقتصاد اسلامی؛ شماره نشریه: ۱
۶٫ توسعه اقتصادی پایدار
۷٫ روش‌شناسی شهید صدر درباره شکل‌گیری اقتصاد اسلامی و تحقیق نهایی درباره آن
چکیده: چگونگی شکل‌گیری اقتصاد اسلامی با تکیه بر آرای شهید صدر و ارائه راهکاری جدید در این زمینه موضوع این مقاله می‌باشد. حل این چالش از نظر شهید صدر، از دو طریق ممکن است: ۱ ـ اصول مکتب اقتصاد اسلامی، با فرض تحقق آن، پی‌آمدهایی در ساحت اقتصاد به دنبال دارد و تحلیل علمی این پی‌آمدها زمینه پیدایی نظریات علمی اقتصاد اسلامی است. ۲ ـ اگر به مکتب اقتصاد اسلامی در روابط اقتصادی جامعه عمل شود، رویدادهای عینی اقتصادی به دنبال دارد و در نتجه آن اقتصاددانان به تحلیل این رویدادهای عینی پرداخته و در نهایت علم اقتصاد شکل می‌گیرد. شهید صدر راه دوم را ترجیح می‌دهد. این مقاله درصدد است بیان کند این ترجیح، متأثر از دیدگاه شهید صدر درباره وظیفه و هدف علم اقتصاد است. در این مقاله، این دیدگاه بررسی و در پایان، راه دیگری برای شکل‌گیری علم اقتصاد اسلامی ارائه می‌شود.
پدیدآورنده: حسن‌آقا نظری؛ نشریه: روش شناسی علوم انسانی؛ شماره نشریه: ۶۱
۸٫ تأثیر ارزش‌های اخلاقی در اقتصاد با تاکید بر نظریه شهید صدر
چکیده: بررسی تأثیر ارزش‌های اخلاقی در اقتصاد است که با تاکید بر نظریه شهید صدر در این‌باره تدوین یافته است. نگارنده تلاش نموده است تا اثبات نماید که توسعه اقتصادی پایدار، بدون تأثیرپذیری از اخلاق دست‌نیافتنی است. علم اقتصاد تا قبل از دوره رنسانس، به عنوان یک تفکر غالب، شامل آموزه‌های ارسطو، کلیسا و سایر ادیان می‌شد. این آموزه‌ها نیز متأثر از علم اخلاق بود و شاهد تاریخی آن، آدام اسمیت اقتصاددان اسکاتلندی و استاد کرسی اخلاق دانشگاه گلاسکو می‌باشد. اما به مرور زمان و به طور رسمی در سال ۱۹۳۲ میلادی، لینونل رابینز، اقتصاددان انگلیسی، برای نخستین بار با تمایز میان ارزش و واقعیت تلاش کرد تا از تأثیر اخلاق بر اقتصاد بکاهد و از این‌رو، اقتصاد هنجاری و اقتصاد اثباتی را مطرح نمود. اما با ایجاد شکاف طبقاتی، بحران‌های اقتصادی، تأسیس و بایگانی‌شدن پی‌درپی مکاتب اقتصادی، عده‌ای مانند آرماتیاسن برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۹۸ میلادی کوشیدند تا اقتصاد را به سرمنزل اصلی خود بازگردانند.
پدیدآورنده: اصغر ابوالحسنیّ؛ نشریه: اخلاق (مرکز مطالعات اسلامی اصفهان)؛ شماره نشریه: ۱۹
۹٫ معیارهای عدالت اقتصادی از منظر اسلام (بررسی انتقادی نظریه شهید صدر)
چکیده: بررسی انتقادی نظریه سیدمحمدباقر صدر پیرامون معیارهای عدالت اقتصادی از منظر اسلام است. نظریه شهید صدر درباره عدالت توزیعی، از شهرت و مقبولیت بیش‌تری در میان نظریات سایر اندیشمندان اسلامی برخوردار بوده است. نگارنده باور دارد که با عنایت به قواعد توزیع درآمد و ثروت در اسلام، معیارهای عدالت باید در سه سطح جداگانه معرفی شود:.۱ مبدأ؛ عدالت در امکانات و فرصت‌های اولیه؛.۲ فرآیند؛ عدالت در رابطه‌ها و فرآیند تولید و توزیع؛.۳ نتیجه؛ عدالت در وضعیت نهایی و نتیجه عملکرد نظام اقتصادی. شهید صدر با اینکه در توزیع به قواعد توزیع در هر سه سطح پرداخته، اما در نظریه عدالت، فقط دو معیار توازن عمومی و تأمین اجتماعی را در جایگاه ارکان عدالت اقتصادی معرفی می‌کند. نگارنده بر این دیدگاه تاکید می‌کند که اولاً این دو معیار، فقط به ارزیابی وضعیت عادلانه در مرحله نتیجه ناظر است و تحقق آن‌ها بدون توجه به تحقق عدالت در مرحله مبدأ و فرآیند، نشان‌گر تحقق عدالت اقتصادی نخواهد بود و ثانیاً عدالت توزیعی در مرحله نتیجه، به‌صورت یک اصل حقوقی و الزام‌آور، با اتکا به معیار واحد تأمین اجتماعی، قابل ارزیابی است. بنابراین معیار توازن در سطوح مصرف جامعه که به‌صورت معیار دوم عدالت اقتصادی مطرح شده را، یا باید بیان دیگری از معیار نخست دانست، یا ناظر به عدالت به‌صورت یک اصل اخلاقی تلقی کرد.
پدیدآورنده: سیدرضا حسینی؛ نشریه: اقتصاد اسلامی؛ شماره نشریه: ۳۲
۱۰٫ نقد و بررسی دیدگاه شهید صدر درباره هویت اقتصاد اسلامی
چکیده: نقد و بررسی دیدگاه سیدمحمدباقر صدر درباره هویت اقتصاد اسلامی است. شهید صدر معتقد بود که اسلام دارای مذهب و نظام اقتصادی است و اقتصاد اسلامی، هویت علمی ندارد. نگارنده با نقد این دیدگاه، نظام اقتصادی اسلام و علم اقتصاد اسلامی و ارتباط این مقولات با یکدیگر را مورد بررسی و اثبات قرار داده و اذعان نموده که اسلام افزون بر مذهب و نظام اقتصادی، دارای علم اقتصاد نیز هست.
۱۱٫ بانکداری بدون ربا از نگاه شهید صدر
چکیده: نقد و بررسی الگوی سیدمحمدباقر صدر در زمینه بانکداری بدون ربا است. اندیشه اصلی شهید صدر در الگوی بانکداری بدون ربا، واسطهگری مالی بانک، میان سپردهگذاران و سرمایهگذاران در قرارداد مضاربه است. در این الگو، بانک وجوه مازاد سپردهگذاران را جذب کرده و سپس آن‌ها را براساس مضاربه در اختیار سرمایهگذاران می‌گذارد. در این الگو، افزون بر سپرده‌های سرمایه‌گذاری، سپرده پس‌انداز و جاری نیز درنظر گرفته شده است که اولی همانند سپرده سرمایه‌گذاری و دومی براساس قرارداد قرض بدون بهره است و بانک افزون بر حفظ و نگهداری آن سپرده‌ها و پرداخت آن‌ها عندالمطالبه به سپردهگذاران، وعده وام متقابل بدون بهره می‌دهد. از دیدگاه نویسنده، این الگو، گرچه میان الگوهای معاصر خود، منطق نظری و قابلیت اجرایی بالایی داشت، اما همانند سایر الگوها، فقط به اندیشه اصلی بانکداری بدون ربا متوجه بوده و به جزییات صنعت بانکداری نپرداخته است. در این الگو، به اهداف، انگیزه‌ها و سلیقه‌های مشتریان بانک چه در جانب سپردهگذاران و چه در جانب گیرندگان تسهیلات، توجهی نشده است؛ بدین جهت، الگوی واحدی برای تمام بانک‌ها با تمام مشتریان ارائه شده و برای پوشش خطرهای اخلاقی، سفارش به امانت‌داری، ترجیح مشتریان خوش‌نام، شفاف‌سازی معاملات، افتتاح حساب جاری برای هر پروژه و ثبت دقیق معاملات شده است. این در حالی است که تفاوت اهداف و سلیقه‌های مشتریان بانک که برخی به دنبال معاملات با سودهای معین و برخی درپی سود انتظاری بالاتر با پذیرش ریسک هستند، اقتضای دقت بیش‌تر در طراحی الگوی بانکداری بدون ربا را دارد.
پدیدآورنده: سیدعباس موسویان؛ نشریه: اقتصاد اسلامی؛ شماره نشریه: ۲۱
۱۲٫ الامام الصدر و المذهب الاقتصادی الاسلامی
چکیده: مروری بر دیدگاه‌های آیه‌الله سید محمد باقر صدر در زمینه مسائل اقتصادی اسلام است. در این مقاله ضمن ارائه کلیاتی در مورد ضرورت اقتصاد و مباحث اقتصادی در نظام اجتماعی اسلام، به بررسی اندیشه‌های اقتصادی شهید سید محمد باقر صدر با تاکید بر مفاد کتاب «اقتصادنا» تألیف خود ایشان پرداخته شده و مکتب اقتصادی خاص وی پرداخته شده و روش‌شناسی ایشان در پرداختن به مباحث اقتصادی اسلام و بحث اجتهادی در این زمینه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نویسنده توجه خاص شهید سید محمد باقر صدر را نسبت به مسائل اجتماعی و اقتصادی اسلام را برجسته کرده و دیدگاه‌های ایشان در مورد کارکردهای حکومت و دولت اسلامی در زمینه مسائل اجتماعی و اقتصادی و همچنین عنصر مصلحت در حکومت را منعکس کرده است.
پدیدآورنده: محمدعلی تسخیری؛ نشریه: رساله التقریب؛ شماره نشریه: ۹۱
۱۳٫ شهید صدر و اقتصاد
چکیده: این نوشتار به بررسی امهات اندیشه‌های شهید صدر در حوزه اقتصاد اسلامی اختصاص دارد. نویسندگان، در انجام این پژوهش، به مباحثی نظیر روش‌شناسی رویکردهای شهید صدر به عرصه اقتصاد، نگاه شهید صدر به کارکردهای دولت اسلامی و معنای مالکیت در اسلام از منظر شهید صدر پرداخته‌اند.
پدیدآورنده: عبدالمجید مبلغی؛ نشریه: خردنامه همشهری؛ شماره نشریه: ۹۶
۱۴٫ الاقتصاد الاسلامی فی فکر الشهید الصدر
چکیده: مروری بر اندیشه‌های اقتصادی آیه‌الله شهید سید محمد باقر صدر است. در این مقاله به بررسی مبانی فکری سید محمد باقر صدر در زمینه اقتصاد، رشد اقتصادی، عدالت، تولید و توزیع، ارزش کار و سرمایه و برخی دیگر از ارکان اقتصادی پرداخته شده است. در همین زمینه نویسنده به بحث در مورد رابطه بین دین و اقتصاد از منظر سید محمد باقر صدر و چگونگی حل مشکلات اقتصادی پرداخته و دیدگاه‌های ایشان در زمینه منابع تولید، چگونگی توزیع عادلانه ثروت و امکانات در میان گروه‌های هدف، مبانی فقهی احیای زمین و آبادانی آن، نظریات ایشان در باب ملکیت، تولید ثروت، نحوه استفاده از طبیعت و منابع طبیعی، وظایف دولت در زمینه ایجاد رونق اقتصادی و آسیب‌شناسی این قبیل از مسائل در جامعه اسلامی اشاراتی نموده است.
پدیدآورنده: مجید مرادی؛ نشریه: نصوص معاصره؛ شماره نشریه: ۲۶
۱۵٫ تعامل علم اقتصاد و مکتب اقتصاد اسلامی
چکیده: تبیین ارتباط و تعامل میان علم اقتصاد و مکتب اقتصادی اسلام است. برای رسیدن به این هدف، معرفت‌های علمی و مکتبی تعریف و تشریح شده و تفاوت‌های آن‌ها و روشی که در شناخت به‌کار می‌برن، روشن گردیده است. بدین جهت، روش شناخت در علم اقتصاد در بخش اول این مقاله توضیح داده شده و در بخش بعد، مکتب اقتصادی اسلام از زبان سیدمحمدباقر صدر بازگو گردیده است. عدالت اقتصادی که به گفته صدر، هدف مکتب اسلام است، معرفی شده و با تعریفی که مرتضی مطهری برای عدالت اجتماعی در اسلام ارائه داده، تطبیق گردیده است. در ادامه نیز، ارتباط راه‌حل‌های عادلانه حاصل‌شده از این تعاریف، با راه‌حل‌های کارآمد به‌دست‌آمده از تحلیل‌های علمی نیز، مقایسه شده و نشان داده می‌شود که در شرایط بازارهای اسلامی، اگر توزیع اولیه منابع، عادلانه صورت گرفته باشد، مقدار و قیمتی که در این بازار برای کالاها و عوامل تولید تعیین می‌شود، کارآمد و عادلانه خواهد بود. در قسمت دیگر مقاله، کمک‌هایی که علم اقتصاد از مکتب اقتصادی اسلام برای یافتن راه‌حل‌های کارآمد می‌گیرد، تشریح خواهد شد و در قسمت بعد، کمک‌هایی که مکتب از علم اقتصاد برای حل مشکلات اقتصادی از قبیل فقر، بیکاری، تورم، حفظ محیط زیست و غیره می‌گیرد تا مردم را به راه سعادت و کمال ارشاد نماید، تبیین می‌گردد. یکی از نتایج حاصل از این بررسی، روش انجام تحقیقات تجربی در چارچوب مکتب اقتصادی اسلام و همچنین اطمینان از نتیجه‌بخش‌بودن یافته‌های آن است.
پدیدآورنده: سید کاظم صدر؛ نشریه: پژوهش‌های اقتصادی؛ شماره نشریه: ۵-۶
۱۶٫ نظری بر عقاید شهید آیت‌الله صدر و مروری بر تطابق قانون بانکداری بدون ربا و عملکرد بانک‌ها
چکیده: در این مقاله با استفاده از آراء محمدباقر صدر و دیگر متخصصان اقتصاد اسلامی, قانون بانکداری بدون ربا و عملکرد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مورد بررسی قرار گرفته است. شهید صدر و مطهری و دیگر شخصیت‌ها از اینکه به واسطه توره و دیگر پدیده‌ها مبلغی افزون اخذ شود مخالف هستند و پول را سرمایه بالقوه می‌دانند نه بالفعل. در بانکداری اسلامی باید سهم از سود مشخص شود نه نرخ سود و یا نرخ کارمزد و چون سود یک عامل درون‌زاست از قبل قابل تشخیص نیست. نویسنده بر پایه این تحلیل به نقد برخی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری پرداخته که برای سپرده‌های ویژه, نرخ سود متفاوت تعیین می‌کنند.
پدیدآورنده: بیژن لطیف؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۱۷٫ نقد و بررسی امکان تحقق علم اقتصاد اسلامی در دیدگاه شهید آیت‌الله صدر
چکیده: در این مقاله از امکان و عدم امکان علم اقتصاد اسلامی بر اساس آراء محمدباقر صدر بحث شده است. شهیدصدر ضمن تفکیک میان مکتب و علم اقتاد آنچه را در قرآن مجید و سنت معصومین قابل اثبات می‌دانست مکتب و نظام اقتصادی بود نه علم اقتصاد. نویسنده معتقد است شهید صدر به طور نسبی دیدگاه تجربه‌گرایان و پوزیتویست‌ها را پذیرفته و آزمون تجربی را برای تحقق علم ضروری دانسته امام می‌توان بدون تکیه بر این گرایش فکری به امکان علم اقتصاد اسلامی قائل شد بعد آموزه‌های قرآنی و روایی مختلفی که جنبه علمی دارد تحلیل شده و تفکیک علم اقتصاد از گزاره‌های مکتب اقتصادی اسلام را نقد کرده است.
پدیدآورنده: محمدنقی نظرپور؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۱۸٫ بهرهبرداری از منابع طبیعی در نگاه شهید صدر
چکیده: در این مقاله شیوه‌های بهرهبرداری از منابع طبیعی که بر اساس شکل‌های مختلفی از حقوق دارایی استوار است بررسی شده و پیامدهای زیست‌محیطی و مشکلات آن و نیز رویکرد نظام اقتصادی اسلام بر پایه آراء شهید صدر تحلیل گردیده است. شهید صدر توجه ویژه و خاصی به مباحات عامه و احیا و حیازت و نیز مالکیت منابعی که از این طریق به دست می‌آیند دارد و تحلیلی از توزیع این منابع و استفاده بخش خصوصی در آثار اقتصادی خود ارائه داده که این نظریه و تحلیل با محیط زیست, عدالت بین نسلی و توسعه پایدار مرتبط است.
پدیدآورنده: سعید فراهانی‌فرد؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۱۹٫ نقد و بررسی دیدگاه شهید صدر درباره هویت اقتصاد اسلامی
چکیده: نقدی است بر آراء شهید صدر در کتاب اقتصادنا در طرح نظام اقتصادی اسلام. محمدباقر صدر با تبیین مشخصات نظام اقتصادی اسلام معتقد است اسلام گرچه نظام و ساختاری اقتصادی دارد اما علم اقتصاد که دارای متدلوژی و قواعد خاصی نیست در اسلام نیست. در این مقاله بعد از بیان تفاوت مذهب اقتصادی, نظام اقتصادی اسلام و علم اقتصاد اسلامی و ارتباط‌ها و تفاوت‌های این کلمات به نقد دیدگاه وی پرداخته شده و اثبات گردیده که تلقی صدر از مذهب و نظام اقتصادی و علم اقتصاد نیازمند اصلاح و تکمیل است و اسلام علاوه بر نظام اقتصادی دارای علم اقتصاد نیز هست.
پدیدآورنده: سیدحسین میرمعزی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۰٫ بررسی دیدگاه شهید صدر در مورد رشد اقتصادی عادلانه
چکیده: در این مقاله ارزش‌ها و مفاهیمی که جهت هماهنگی رشد و عدالت در ساختار و نظام اقتصادی اسلام به کار گرفته می‌شوند از نظر شهید صدر و بر پایه کتاب اقتصادنا و دیگر آثار وی بررسی شده است. نویسنده بعد از طرح پرسش‌ها و تحلیل‌های پیرامون ارتباط متقابل رشد و توسعه و فقر و عدالت و رفاه اقتصادی به ارزیابی دیدگاه شهید صدر پرداخته و به این نتیجه رسیده که می‌توان با استفاده از عقلانیت نهفته در مکتب اقتصادی اسلام که در آثار شهید صدر منعکس شده, در سه سطح باورها, ارزش‌ها و رفتارها راهبرد رشد عادلانه و موافق فقرا را طراحی کرد. این مقاله گامی است در جهت تهیه مواد لازم برای تجهیز رشد عادلانه اسلامی و محقق کردن عدالت اجتماعی در کنار رشد اقتصادی.
پدیدآورنده: ناصر جهانیان؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۱٫ تطبیق نظریه شهید صدر درباره عدالت توزیعی در ایران
چکیده: در این نوشتار به بررسی آثار و پیامدهای پذیرش ایده عدالت توزیعی در اقتصاد ایران پرداخته شده و از آراء شهید صدر بهرهگیری شده تا راهکار و نحوه تحقق آن ارائه شود. سپس از مفهوم سطح زندگی و اندازهگیری آن بحث شده است. شهید صدر معیار توازن اجتماعی را توازن در سطح زندگی و نه درآمد و ثروت می‌داند. نویسنده پیامدهای چنین دیدگاهی را بررسی کرده و از معیارهای مختلف برای تعیین سطح زندگی و اندازهگیری فقر بحث شده و ارتباط عدالت و رشد اقتصادی ارزیابی گردیده است.
پدیدآورنده: محمدتقی گیلک‌حکیم‌آبادی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۲٫ شکل‌گیری تئوری اقتصاد هنجاری (پردازش یک دغدغه آیت‌الله صدر)
چکیده: تحلیلی است از زمینه‌های تئوریک اندیشه شهید محمدباقر صدر در طرح نظام اقتصادی اسلام و ارائه نوعی متدلوژی که آمیزهای از اثبات‌گرایی, ابزارگرایی و رفتارگرایی است. مقاله حاضر این رویکرد شهید صدر را نقد می‌کند و معتقد است می‌توان برای به دست دادن مشخصات مکتب اقتصادی اسلام می‌توان تئوری بدیلی ارائه کرد. یکی از نتایج این نوشتار این است که تئوری علمی در عرصه اقتصاد منحصر به رویکرد رفتارگرایی و اثبات‌گرایی نیست و امکان تولید تئوری علمی هنجاری نیز وجود دارد. این تئوری می‌تواند اخلاق و اقتصاد و دین و اقتصاد را به هم پیوند دهد.
پدیدآورنده: یدالله دادگر؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۳٫ روش‌شناسی علم اقتصاد و دیدگاه‌های شهید صدر
چکیده: مطالب این مقاله با تکیه بر نظریات شهید صدر در کتاب اقتصادنا و دیگر آثار وی به بررسی ویژگی‌های روش‌شناسی علم اقتصاد می‌پردازد. روش‌شناسی اقتصاد در واقع کاربرد فلسفه علم در اقتصاد است و شیوهای است که اقتصاددانان مسائل اصلی و پایهای اقتصاد را به واسطه آن تبیین می‌کنند. ابتدا مفاهیم علم, قفلسفه, روش و روش‌شناسی توضیح داده شده آنگاه از اهمیت این مبحث سخن رفته است. در بررسی روش‌شناسی عمده اقتصاد از روش قیاس‌گرایی, استقرارگرایی, ابزارگرایی, اثبات‌گرایی و لاکاتوشی بحث شده و روش‌شناسی موردنظر شهید صدر بر اساس سه اصل مالکیت مختلط, آزادی اقتصاد در کادر عدود و عدالت اجتماعی توضیح داده شده و دیدگاه وی راجع به این اصول و اقتصاد اسلامی بررسی گردیده است.
پدیدآورنده: صادق بختیاری؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۴٫ بانکداری بدون ربا از نگاه شهید صدر
چکیده: این مقاله درصدد است الگو و نظریه پیشنهادی محمدباقر صدر در طرح نظام اقتصادی و بانکی بدون ربا را بررسی و نقد نیازهای اصلاحی و تکمیلی آن را بیان نماید. ایده اصلی شهید صدر در واسطهگری مالی بانک میان سپردهگذاران و سرمایهگذاران در قرارداد مضاربه است و بانک وجوه مازاد سپردهگذاران را جذب کرده و در اختیار سرمایهگذار قرار می‌دهد و می‌تواند مزد ثابتی برای کار وساطت خود دریافت نماید و یا چون شخص ثالث اصل سپرده‌ها را تضمین و در سود سرمایهگذاران شریک شود. در ادامه این تحلیل ضعف‌ها و مشکلات این الگو در صنعت بانکداری بررسی و پیشنهادهایی برای بهبود آن ارائه گردیده است.
پدیدآورنده: سیدعباس موسویان؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۵٫ شهید صدر و روش تفسیر موضوعی ـ علمی قرآن کریم با رویکرد اقتصاد اسلامی
چکیده: تحلیلی است از دیدگاه محمدباقر صدر در تفسیر قرآن تحولی که این دیدگاه در ارتقاء تفسیر موضوعی ایجاد کرده است. نخست روش‌ها و اسلوب‌های تفسیر و اهمیت تفسیر موضوع از نظر شهید صدر بیان شده و مشخص گردیده دیدگاه وی قابلیتی دارد که می‌توان آن را ارتقاء داد و روش مطالعاتی تبیین آیات وحیانی را به دست آورد. سپس روش تفسیری شهید صدر بر موضوعات اقتصادی مانند نظریه مالکیت مختلط, مالکیت خصوصی, مالکیت عمومی, مالکیت دولتی, تقسیم کار و استخدام عمومی تطبیق شده و مزایای تفسیر موضوعی در کشف اقتصاد اسلامی بررسی گردیده است.
پدیدآورنده: علی اصغر هادوی‌نیا؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۶٫ تعریف و روش‌شناسی اقتصاد اسلامی با ارجاع به آراء امام صدر
چکیده: نگاهی تحلیلی به مبانی فکری محمدباقر صدر در تبیین اقتصاد اسلامی است. این مقاله شامل سه بخش است. بخش اول به تعریف اقتصاد اسلامی و مقایسه تعاریف گوناگون و توضیح پیرامون موضوع اقتصاد اسلامی اختصاص دارد. در بخش دوم شباهت‌ها و تفاوت‌های روش‌شناسی اقتصاد اسلامی با دیگر نظام‌های اقتصادی بیان گردیده است. در بخش سوم ارتباط اقتصاد اسلامی با دیگر معارف بشری مانند علوم اسلامی, علوم اجتماعی و ریاضیات و فقه و حدیث و تفسیر با تمرکز بر کتاب اقتصادنای شهید صدر تحلیل گردیده است.
پدیدآورنده: منذر قحف؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۷٫ تحلیل مبانی حقوق کار و مزد از منظر اسلام
چکیده: روابط کار و مزد و مبانی حقوقی آن‌ها با مراجعه به منابع اسلامی و آراء متفکرانی مانند مطهری و محمدباقر صدر در این مقاله تحلیل شده است. کار منشأ اصلی حقوق طبیعی و سبب مالکیت منابع طبیعی است وفوعی مسئولیت است که اگر مالک از عهده آن برنیاید مال از تصرف او خارج می‌گردد نویسنده به تبیین این نکته نیز پرداخته که تدوین قواعد مالکیت و مزد, قراردادهای کار و توزیع درآمد میان کار و سرمایه باید بر اساس مصالح جامعه و جهت تحقیق وحدت, تعادل و توازن اجتماع باشد و در تحلیل این آموزه به معارف و آموزه‌های اقتصادی اسلام استناد نموده است.
پدیدآورنده: محمدزمان رستمی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۲۸٫ زکات و نقش آن در فقرزدایی از جامعه از دیدگاه شهید سیدمحمدباقر صدر
پدیدآورنده: محمد ابراهیم‌نژاد؛ نشریه: فرهنگ جهاد؛ شماره نشریه: ۳۸,۳۹
۲۹٫ عنوان: نظریات المادیه المتشائمه تتراجع امام الحلول العملیه للاسلام
پدیدآورنده: مسلم ناجی؛ نشریه: الوحده؛ شماره نشریه: ۲۲۵
۳۰٫ روش بررسی مسائل اقتصادی
پدیدآورنده: ابوالقاسم یعقوبی؛ نشریه: فصلنامه حوزه؛ شماره نشریه: ۷۹,۸۰
۳۱٫ لمحه عامه عن اقتصاد المجتمع الاسلامی
نشریه: الحوار السیاسی؛ شماره نشریه: ۳۵
۳۲٫ تحلیلی بر علمی نبودن اقتصاد اسلامی از نظر آیت الله صدر
پدیدآورنده: یدالله دادگر؛ نشریه: نامه مفید؛ شماره نشریه: ۱۳
۳۳٫ مدخل للفکر الاقتصادی عند الشهید الصدر
پدیدآورنده: محمد حسینی؛ نشریه: قضایا اسلامیه؛ شماره نشریه: ۳
۳۴٫ قراءه فی کتاب تجدید الفقه الاسلامی، محمد باقر الصدر بین النجف و شیعه العالم
پدیدآورنده: امیر محمود؛ نشریه: الوحده؛ شماره نشریه: ۲۴۶
۳۵٫ اقتصاد اسلامی و روش کشف آن از دیدگاه شهید صدر
پدیدآورنده: سیدکاظم حائری؛ نشریه: اقتصاد اسلامی؛ شماره نشریه: ۱
۳۶٫ ارتقای راهکارهای اساسی اقتصاد اسلامی شهید صدر
پدیدآورنده: عمر زبیر؛ نشریه: اندیشه صادق؛ شماره نشریه: ۱۳,۱۴
۳۷٫ مقارنه اجمالیه بین قانون العملیات المصرفیه اللاربویه فی اطروحه الشهید الصدر و القانون الاسلامی للعملیات المصرفیه
پدیدآورنده: محمدعلی تسخیری؛ نشریه: التوحید؛ شماره نشریه: ۳۶
۳۸٫ مرجع اقتصاد اسلامی، تاملی بر اقتصاد اسلامی در اندیشه شهید محمدباقر صدر
پدیدآورنده: مجید مرادی؛ نشریه: پگاه حوزه؛ شماره نشریه: ۲۰۵
۳۹٫ التنمیه الاقتصادیه بین التامیم و الخصخصه، قراءه معاصره فی فکر الشهید الصدر
پدیدآورنده: کمال بصری؛ نشریه: الفکر الجدید؛ شماره نشریه: ۱۷
۴۰٫ فقه البورصه: دراسه فی الاجتهاد الاسلامی
پدیدآورنده: سیدحسین میرمعزی؛ نشریه: الاجتهاد و التجدید؛ شماره نشریه: ۱۳
۴۱٫ نظریات شهید صدر در مورد اقتصاد اسلامی
پدیدآورنده: مهدی نیک‌بین؛ نشریه: رهنامه پژوهش؛ شماره نشریه: ۶
۴۲٫ اقتصادنا نیاز به متمم دارد
پدیدآورنده: فاضل مالکی؛ نشریه: گفتمان الگو؛ شماره نشریه: ۲
۴۳٫ جنبش نرم‌افزاری نسل اول و دوم انقلاب شکاف گفتمانی دارند
پدیدآورنده: عادل پیغامی؛ نشریه: گفتمان الگو؛ شماره نشریه: ۱
۴۴٫ اقتصاد اسلامی باید رفتار غیرمسلمانان را هم تبیین کند؛ نقد نظریه شهید صدر در باره علم اقتصاد اسلامی
پدیدآورنده: سیدحسین میرمعزی؛ نشریه: گفتمان الگو؛ شماره نشریه: ۱
۴۵٫ روش کشف مکتب و سه پرسش از شهید صدر
پدیدآورنده: علی الهی‌خراسانی؛ نشریه: گفتمان الگو؛ شماره نشریه: ۱
۴۶٫ روش‌شناسی فقه نظریات اقتصادی از منظر شهید صدر
پدیدآورنده: حسن آقانظری؛ نشریه: معرفت اقتصاد اسلامی؛ شماره نشریه: ۸
۴۷٫ تبیین اسراف و تبذیر در مصداق و ملاک و تفاوت آن دو با عدم کارآیی و بهینهیابی اقتصادی در دیدگاه‌های متفاوت
پدیدآورنده: مجتبی باقری؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۴۸٫ نقد مقاله نقد و بررسی الگوی پیشنهادی شهید صدر از بانکداری بدون ربا
پدیدآورنده: رحیم دلالی اصفهانی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۴۹٫ سهم عوامل تولید طبق نظریه عدالت شهید صدر
پدیدآورنده: سید کاظم صدر؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۰٫ نقد مقاله شکل‌گیری تئوری اقتصاد هنجاری
پدیدآورنده: محمدرضا یوسفی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۱٫ نقد مقاله روش ابتکاری شهید صدر در کشف مکتب اقتصادی راه برون رفت از مشکلات اجرائی
پدیدآورنده: حسن‌آقا نظری؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۲٫ روش ابتکاری شهید صدر در کشف مکتب اقتصادی, راه برون‌رفت از مشکلات اجرای اقتصاد اسلامی
پدیدآورنده: مجید رضایی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۳٫ تاملی در دکترین صدر در ارتقاء اعتبار بانک
پدیدآورنده: حسین حشمتی مولایی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۴٫ بررسی و نقد اندیشه‌های شهید صدر درباره پول و ماهیت آن
دیگر پدیدآورندگان: به کوشش: محمداسماعیل توسلی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۵٫ نقد مقاله کاربرد استقراء در استخراج مکتب اقتصادی اسلام
پدیدآورنده: ناصر الهی؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۶٫ نقد مقاله سهم عوامل تولید طبق نظریه عدالت شهید صدر
پدیدآورنده: عباس عرب مازار؛ عنوان مجموعه: مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
۵۷٫ مقایسه اجمالی قانون عملیات بانکی بدون ربا در طرح شهید صدر و قانون اسلامی عملیات بانکی
پدیدآورنده: محمدعلی تسخیری؛ عنوان مجموعه: نظام اقتصاد اسلامی
۵۸٫ دیدگاه‌های شاگردان شهید صدر درباره نظریه استاد
پدیدآورنده: محمدعلی تسخیری؛ عنوان مجموعه: ماهیت و ساختار اقتصاد اسلامی (مجموعه مقالات و گفتگوها) دیگر پدیدآورندگان: میزگرد و مصاحبه شونده: سیدکاظم حائری
۵۹٫ مجموعه همایش بین‌المللی بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۵
پدیدآورنده: مرکز مطالعات اقتصادی دانشگاه مفید؛ دیگر پدیدآورندگان: ویراستار: فائزه گنجعلی؛ ناشر: دانشگاه مفید؛ تعداد جلد: ۱
۶۰٫ ماهیت و ساختار اقتصاد اسلامی (مجموعه مقالات و گفتگوها)
چکیده: چالش‌ها، ابهام‌ها و دیدگاه‌های مختلف پیرامون ساختار اقتصاد اسلامی و نبز مبانی فلسفی و کلامی علم اقتصاد در این مجموعه بررسی و تحلیل شده است
پدیدآورنده: گروهی از نویسندگان؛ دیگر پدیدآورندگان: به کوشش: علیرضا لشکری – به کوشش: سعید فراهانی – به کوشش: احمدعلی یوسفی؛ ناشر: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ تعداد جلد: ۱؛ محل نشر: ایران ـ تهران؛ سال نشر: ۱۳۷۹؛ نوبت چاپ: ۱؛ تعداد صفحه: ۳۲۷؛ تیراژ: ۲۰۰۰؛ زبان: فارسی؛ قطع: وزیری؛ جنس جلد: شومیز
