حوزه‌ی پسا انقلاب و بلوغ علمی و شخصیتی

شبکه اجتهاد: در روزهایی که شهر قم شاهد برگزاری برنامه‌های جشن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بود، دو استاد برجسته حوزه علمیه استاد ابوالقاسم علیدوست و استاد علیرضا اسلامیان در سالن فقاهت مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، یکی از جدی‌ترین مناظرات پیرامون مسائل فقهی را برگزار کردند. مناظره‌ای که نشان می‌داد دو نظر کاملا متفاوت و متعارض بر سر یک میز به بحث و گفت‌وگو نشسته‌اند و قاطعانه از مبانی و نظرات خود دفاع می‌کنند.

این در حالی است که حوزه علمیه قم، قریب به نیم قرن پیش براساس ارائه‌ی نظری در قالب کتاب شهید جاوید شاهد سخت‌ترین عرصه‌های تقابل قرار گرفت، تا جائی که ساواک این فرصت را برای بهره‌بردن از اختلاف افکنی بسیار مغتنم دانست و کار به قتل مرحوم شمس‌آبادی هم رسید.در ماجرای معروف «کتاب جاوید» نظری ارائه شده بود که می‌توانست منشأ بحث‌های علمی بسیار مفیدی قرار گیرد، اما فضای حوزه در آن زمان شرایط و آمادگی و بلوغ بحث و مناظره‌ی علمی و هدفمند را نداشت. عملا نهاد حوزه‌ی سنتی – علیرغم امتیازاتی که داشت- عاجز از فراهم نمودن شرایط مناظره‌های علمی بود و حتی مرکز فعال فرهنگی مانند «دارالتبلیغ» نیز توانمندی میزبانی رویدادهای علمی اینچنینی را نداشت. تنها ابزار بحث و تبادل نظر در حوزه علمیه قم، نگارش مقاله یا کتاب در پاسخ به طرف مقابل بود که این امکان، حداقل‌ترین روش ممکن در تبادل نظر علمی محسوب می‌شود.

اما پس از پیروی انقلاب اسلامی و شکل‌گیری نهاد قوی حوزوی و مراکز پرتعداد علمی و فقهی، شاهد برگزاری صدها مناظره و کرسی ارائه نظر و نقد آن هستیم. اینک در سایه‌ی انقلاب اسلامی کرسی‌های ارائه نظر و اندیشه و هم‌چنین نشست‌های علمی پرتعداد که گاه در قالب مناظره علمی برگزار می‌شود، بلوغ خاصی به حوزویان داده است و فراتر از موضوعات فقهی، علوم انسانی نیز مورد توجه کرسی‌ها و مناظرات قرار گرفته‌است.

این مناظرات به قدری گسترده و امری عادی شده است که نه‌تنها از سوی مراکز رسمی و فقهی بلکه از سوی موسسات کاملا شخصی و حتی برخی رسانه‌های طلبگی نیز برگزار می‌شود و مورد توجه مخاطبان بسیار گسترده‌ای هم قرار می‌گیرد.ناگفته پیداست که کرسی‌های نظریه‌پردازی و صدها و هزاران نشست علمی برگزار شده نیازمند بررسی و آسیب‌شناسی دقیق دارد اما نتایج بسیار پربار و غیرقابل مقایسه آن با رویدادهای علمی حوزه علمیه‌ی پیش از انقلاب به هیج عنوان قابل انکار نیست.

البته در این بین و در اوج شکوفائی علمی و تبادل و نقد نظرات علمی، گاه شاهد اقدامات و مواجهه‌های یک‌سویه و تکفیرگونه در قبال نظرات مطرح شده هستیم که متاسفانه باید گفت این اقدام ناسپاسی درباره نعمتی است که برکت انقلاب اسلامی نصیب حوزه‌های علمیه شده است. حوزه‌ی پسا انقلاب، حوزه‌‌ای است که در سایه‌ی تضارب و نقد آراء و اندیشه‌های گوناگون به رشد شخصیتی و علمی جهت بحث و بررسی هرگونه نظر و رأی رسیده‌است./ مباحثات