شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان گفت: دولت اسلامی زمانی محقق می‌شود که حکمرانی دینی در تمام سطوح مدیریتی کشور پیاده‌سازی شود، حکمرانی دینی نیازمند کارگزارانی است که به اصول شرعی پایبند باشند و مدیریت را بر اساس حلال و حرام دینی انجام دهند.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی ظهر یکشنبه در مراسم اختتامیه مدرسه زمستانه «فقه حکمرانی» در مشهد به تبیین جایگاه حکمرانی دینی در ساختار نظام اسلامی و چالش‌های پیش‌روی تحقق کامل دولت اسلامی پرداخت و اظهار کرد: بدون تحقق حکمرانی دینی و حضور کارگزاران متعهد به اصول شرعی، گام سوم انقلاب اسلامی، یعنی تشکیل دولت اسلامی، همچنان ناتمام خواهد ماند.
خدمت‌گذاری به روز، شرط اساسی در مسیر ولایت
وی افزود: آنچه در مسیر خدمت‌گذاری به امام زمان (عج) اهمیت دارد، تطبیق عمل و عملکرد ما با نیازهای روز جامعه است، ما باید به درد امروز امام زمان (عج) بخوریم، در درگاه مقدس ایشان، تنها دانش و فضل فردی کافی نیست، بلکه آنچه مطلوب است، خدمت‌گذاری به‌روز و مطابق با شرایط زمان است.
استاد عالی حوزه علمیه خراسان ادامه داد: درک مسائل پیچیده علمی و تسلط بر قواعد نظری، بدون تعهد به خدمت‌رسانی در چارچوب ولایتمداری، ارزشی ندارد، وظیفه ما این است که نیازهای زمانه را بشناسیم و با استفاده از دانش دینی، در جهت تحقق زمینه سازی ظهور امام زمان (عج) حرکت کنیم.
مقایسه حکمرانی دینی و لیبرال‌دموکراسی
وی در ادامه به مقایسه حکمرانی دینی با نظام‌های لیبرال‌دموکراسی پرداخت و گفت: حکمرانی دینی مفهومی است که در سال‌های اخیر در حوزه علوم سیاسی مورد توجه قرار گرفته است، اقتضای لیبرالیسم این است که نظام‌های دموکراتیک بر اساس آزادی‌های بی‌قید و شرط شکل گیرند و نباید به هیچ محدودیتی مقید باشند.
استاد خارج فقه حوزه علمیه مشهد عنوان کرد: از ابتدای پیدایش اندیشه مدرنیته و جریان لیبرال‌دموکراسی، مسئله‌ای به نام حکمرانی مطرح نبوده است، زیرا محدود کردن حکمرانی با اصول دموکراسی سازگار نیست، در این نظام‌ها، خواست و اراده مردم در تمامی شئون باید آزادانه اعمال شود؛ این در حالی است که اسلام از همان آغاز، حکمرانی را به رسمیت شناخته و اصول و کیفیت آن را در قرآن و روایات تبیین کرده است، در اسلام، حاکمیت الله به عنوان اصل بنیادین حکمرانی مطرح است و حکومت باید بر مبنای این اصل و با رعایت عدالت و ارزش‌های دینی اداره شود.
تاریخ اسلام و مسئله حکمرانی
وی به بررسی تاریخ اسلام و نقش حکمرانی در شکل‌گیری اختلافات تاریخی پرداخت و گفت: اختلافاتی که پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) در میان مسلمانان به وجود آمد، ریشه در مسائل حکمرانی داشت، انحراف از خط ولایت و امامت به دلیل بی‌توجهی به اصول حکمرانی دینی بود، واقعه ثقیفه بنی ساعده نمونه‌ای از این انحرافات است.
عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: در دوره خلافت سوم، مردم به دلیل نارضایتی از کیفیت حکمرانی، دست به شورش زدند که در نهایت منجر به قتل خلیفه شد، این حوادث نشان می‌دهد که کیفیت حکمرانی همواره مسئله‌ای اساسی در تاریخ اسلام بوده است. عدم تن دادن به یک حکمرانی عادلانه دینی، نتیجه‌ای جز سلطه ستمگران بر سرنوشت امت اسلام در طول تاریخ نداشته است.
چهار گام انقلاب اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان به تبیین چهار مرحله انقلاب اسلامی بر اساس بیانات مقام معظم رهبری پرداخت و افزود: رهبر معظم برای انقلاب و نظام اسلامی چهار مرحله تعریف کرده‌اند: نخست انقلاب اسلامی، دوم تشکیل نظام اسلامی، سوم تشکیل دولت اسلامی و در نهایت تحقق تمدن اسلامی که مرحله اول انقلاب اسلامی، به معنای براندازی حکومت‌های طاغوتی است که با رهبری امام خمینی (ره) و فداکاری مردم به بهترین وجه محقق شد، مرحله دوم، تشکیل نظام اسلامی است که با تأسیس نظام ولایی و انطباق آن با مبانی دینی و کلامی شیعه صورت گرفت.
علم‌الهدی ادامه داد: اما مرحله سوم، یعنی تشکیل دولت اسلامی، هنوز به طور کامل محقق نشده است، اگرچه در طول ۴۶ سال گذشته دولت‌هایی تشکیل شده‌اند که متشکل از مسلمانان بوده‌اند، اما این به معنای تحقق دولت اسلامی واقعی نیست. مرحله چهارم که تحقق تمدن اسلامی است، تنها زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که دولت اسلامی به معنای واقعی آن شکل بگیرد.
چرا دولت اسلامی محقق نشده است؟
وی در پاسخ به این پرسش که چرا دولت اسلامی هنوز تشکیل نشده است، ابراز کرد: دولت اسلامی زمانی محقق می‌شود که حکمرانی دینی در تمام سطوح مدیریتی کشور پیاده‌سازی شود، حکمرانی دینی نیازمند کارگزارانی است که به اصول شرعی پایبند باشند و مدیریت را بر اساس حلال و حرام دینی انجام دهند.
امام جمعه مشهد مقدس تأکید کرد: اگرچه دولت‌هایی که پس از انقلاب اسلامی روی کار آمده‌اند، خیانت آشکاری نداشته‌اند و از نفوذ بیگانگان در امان بوده‌اند، اما این به معنای تحقق دولت اسلامی نیست، دولت اسلامی باید بر پایه اصول حکمرانی دینی و با حضور کارگزارانی متعهد و دیندار اداره شود.
الزامات حکمرانی دینی و ویژگی‌های کارگزار دینی
علم‌الهدی با اشاره به الزامات حکمرانی دینی و ویژگی‌های کارگزار دینی تصریح کرد: در حکمرانی دینی، دو عنصر اساسی وجود دارد: نخست، نفس کارگزار که باید دینی باشد و تمامی شرایط کارگزاری در فقه اسلامی را دارا باشد؛ دوم، کیفیت ارتباط کارگزار با جامعه که باید بر اساس عدالت و اصول دینی تنظیم شود؛ اگر بتوانیم در عرصه فقه، میدان حکمرانی دینی را به جایگاهی برای فعالیت‌های فقهی و استنباطات دینی تبدیل کنیم، آنگاه می‌توانیم طرح حکمرانی دینی را کامل کنیم، اما متأسفانه پس از ۴۶ سال از پیروزی انقلاب اسلامی، هنوز گام‌های ابتدایی در این مسیر برداشته نشده است.
نقش حوزه‌های علمیه در تحقق حکمرانی دینی
نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی با تأکید بر نقش حوزه‌های علمیه در تحقق حکمرانی دینی گفت: پیشرفت در مسیر تشکیل دولت اسلامی بدون فعالیت‌های فکری و فداکاری‌های حوزه علمیه امکان‌پذیر نیست، این مسئولیت بر عهده درس‌های خارج فقه و پژوهش‌های عمیق فقهی است که باید پاسخگوی نیازهای اجتماعی و سیاسی روز باشند؛ ما نمی‌خواهیم فقه جدیدی بیاوریم، بلکه باید از ثروت فقهی شیعه که بیش از ۱۲۰۰ سال قدمت دارد، بهره ببریم و با تکیه بر مبانی فقهی گذشته، به استنباط احکام حکمرانی دینی بپردازیم.
هفت ویژگی کلیدی کارگزار دینی
وی در پایان سخنان خود به هفت ویژگی ضروری برای کارگزار دینی اشاره کرد و گفت: در اجرای حکمرانی دینی، کارگزاران باید دارای ویژگی‌های مدبرانه بودن، متشرعانه بودن، مجتمعانه بودن، مجاهدانه بودن، مخلصانه بودن، مشفقانه بودن و متوکلانه بودن باشد، این ویژگی‌ها به کارگزاران دینی کمک می‌کند تا بتوانند وظایف خود را به بهترین شکل انجام دهند و در مسیر تحقق دولت اسلامی گام بردارند.
علم‌الهدی سخنان خود را با این نکته به پایان رساند که تحقق تمدن اسلامی به عنوان گام نهایی انقلاب اسلامی، منوط به تشکیل دولت اسلامی و پیاده‌سازی کامل حکمرانی دینی است و تاکید کرد که این مسیر نیازمند تلاش مشترک علما، حوزه‌های علمیه، و جوانان متعهد است که با شناخت صحیح از زمانه، بتوانند زمینه را برای ظهور امام زمان (عج) فراهم کنند.
