شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: دانش فقه، به جهت جایگاه و کارکردی که در حیات و جامعه انسانی دارد، اگر مهم‌ترین دانش در مجموعه دانش‌های اسلامی نباشد، در زمره مهم‌ترین آن‌ها قرار دارد.
امروزه و در پرتو حکومت و نظام اسلامی، فقه به‌مثابه نرم‌افزار اداره جامعه و حکومت، اهمیت و محوریت ویژه‌ای یافته است. نظام اسلامی در ایران، نظامی با محوریت فقه و کارگزار فقیه عادل، لزوم و ضرورت پرداختن تفصیلی و تخصصی به فقه را مضاعف کرده است.
بدیهی است حضور فقه در عرصه حکومت و اداره، الزاماتی دارد:
اولین الزام در این ساحت، تغییر رویکرد در فقه از فردی نگری و جزئی‌نگری و رویکرد اتمیک، به رویکرد حکومتی، اجتماعی، سیستمی و نظام‌مند است.
دومین الزام در این زمینه، رویکرد تخصصی به فقه در عرصه‌های مختلف است. با توجه به نیازها روزافزون و نو به نو حکومت و جامعه، امروز نمی‌توان از تخصص افراد و فقها در عرصه‌های مختلف فقهی سخن گفت. عصر حاضر، عصر تخصص گرایی و تمرکز بر حوزه و موضوعی خاص و تلاش برای نظریه‌پردازی و پاسخگویی تخصصی است.
آنچه نظام اسلامی از حوزه‌های علمیه انتظار و مطالبه دارد، اولاً تولید محتوای فقهی در عرصه‌های مختلف نظامات اجتماعی و ثانیاً تربیت فقیهان و کارشناسان فقهی در عرصه‌های مختلف تخصصی است.
امروز طلبهای می‌تواند در بستر جامعه و حکومت پاسخ‌گوی نیازهای فقهی باشد که توانسته باشد در حوزه‌ای خاص به‌صورت متمرکز و متمحض، دانش‌اندوزی کرده و به مرحله نظریه‌پردازی، پژوهش و پاسخگویی رسیده باشد. امروز با انباشت اطلاعات کلی، مختلف و متکثر، نمی‌توان کنشگری علمی-فقهی متناسب با نیاز روز جامعه و نظام اسلامی داشت.
بنابراین بر حوزه و متولیان حوزه لازم است که بستر و زمینه رشته‌ها و گرایش‌های تخصصی فقه، متناسب با نیازهای جامعه و نظام اسلامی را فراهم آورند و در ساحات مختلف نظامات اجتماعی از قبیل: اقتصاد، سیاست، فرهنگ، حقوق، تربیت و… در دو ساحت افتاء و اقامه و حکمرانی بسترسازی لازم برای تولید محتوا و تربیت نیرو را فراهم آورند.
خصوصاً حوزه علمیه خراسان در این زمینه نیاز به تلاش و جهد و جهد بیشتری دارد. حوزه خراسان، حوزه‌ای چست و چابک و دارای انگیزه فراوان با اساتید و طلاب مستعد است که بسیار بهتر و راحت‌تر از دیگر حوزه‌های علمیه شیعی، می‌تواند در این جهت گام بردارد و به‌عنوان الگویی تمام عیار در زمینه «حوزه تراز انقلاب اسلامی» به منصه ظهور برسد.
مرکز تخصصی آخوند خراسانی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، باتوجه به این مهم و متکی بر منابع علمی و انسانی مورد توجه، تلاش کرده است در حوزه علمیه خراسان در این زمینه کنشگری مناسب علمی، آموزشی، پژوهشی و تبلیغی داشته باشد و به‌صورت مستمر در پیشنهاد و طراحی رشته‌های مختلف تخصصی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی، از جمله فقه‌های تخصصی و مضاف پیشگامی فعالانه‌ای داشته است.
همچنین برگزاری برنامه‌های مختلف علمی در قالب همایش، نشست، کرسی، جلسات هم‌اندیشی با اساتید و نخبگان حوزه‌های مختلف علوم اسلامی و نیز فعال‌سازی گروه‌ها و رشته‌های مختلف علمی از قبیل گروه فلسفه و کلام، گروه اخلاق و تربیت، گروه فرهنگ و ارتباطات، گروه علم و معارف قرآن و حدیث و تربیت ده‌ها و صدها دانش‌پژوه و طلبه در این رشته‌های تخصصی از نشانه‌های جَهد و جُهد پایا و پویای علمی این مرکز در حوزه علمیه خراسان بوده است.
از جمله گروههای علمی فعال و مؤثر مرکز تخصصی آخوند خراسانی، «گروه فقه و مبانی اجتهاد» است. این گروه از سال ۱۳۸۲ با محوریت اساتید شاخص و سرآمد حوزه علمیه خراسان و با حضور و مشورت برخی از اعاظم حوزه علمیه فعالیت خود را آغاز نموده است.
هدف گروه فقه و مبانی اجتهاد، طراحی و اجرای رشته‌های تخصصی فقه در موضوعات مختلف مورد نیاز جامعه و نظام اسلامی، در راستای تربیت فقیهان و فقهپژوهانی است که بتوانند در ساحات مختلف اجتهاد و نظریه‌پردازی، تحقیق و پژوهش، تدریس و آموزش در سطوح مختلف علمی حوزوی و رشته‌های مرتبط دانشگاهی و نیز تصدی مناصب مختلف و متناسب با رشته و تخصصشان در جایگاه‌های مختلف حوزوی و سازمان‌های دولتی، توانایی نقشآفرینی و کنشگری داشته باشد.
از جمله رشته‌های تخصصی فقهی دارای مصوبه در حوزه خراسان می‌توان به رشته فقه مقارن (اختصاصی برادران) و فقه خانواده (اختصاصی خواهران) اشاره کرد که در مرکز تخصصی آخوند خراسانی و مرکز طوبی در حال اجرا است. همچنین رشته‌های دیگری از قبیل فقه نظام ساز، فقه و حقوق و تربیت مدرسی فقه و اصول دارای مصوبه از شورای عالی و مرکز مدیریت هستند که امکان و ظرفیت اجرا در مرکز آخوند خراسانی و گروه فقه و مبانی اجتهاد را دارند و مرکز با جدیت دنبال اخذ مجوز اجرایی رشته‌ها میباشد و در صورت موافقت شورای عالی و مدیریت محترم حوزه خراسان، اجرایی و عملیاتی خواهد شد.
همچنین گروه فقه و مبانی اجتهاد به دنبال طراحی و اجرای رشته‌های جدید فقهی در حوزه‌های مختلف و مورد نیاز نظام و جامعه اسلامی است. رشته فقه و تعلم و تربیت، رشته فقه سیاسی، رشته فقه حکمرانی از جمله رشتههایی است که در دستور کارگروه قرار دارد. به‌عنوان مثال طراحی رشته فقه و تعلیم و تربیت اتمام یافته و مدتی است که در نوبت اخذ مصوبه از شورای گسترش و مرکز مدیریت است. همچنین طراحی رشته فقه سیاسی به همت اساتید شاخص حوزه علمیه مشهد در این زمینه به اتمام رسیده و فرآیند آخر مجوز را طی می‌کند. رشته فقه حکمرانی نیز در دست طراحی است.
مرکز تخصصی آخوند خراسانی و گروه فقه و مبانی اجتهاد، با توجه به اهداف و مأموریت‌های خود، تمام تلاش و همت خود در مسیر طراحی و اجرای رشته‌های تخصصی فقهی، تولید محتوای تخصصی و تربیت نیروی متخصص و متمحض در رشته‌های فقهی را به کار بسته و با جلب حمایت‌ها و مساعدتهای علمی اساتید تراز حوزه علمیه خراسان، تلاش می‌کند گفتمان فقه‌های تخصصی را در حوزه علمیه خراسان بسط و گسترش دهد و در این مسیر دست یاری و همدلی به‌سوی تمامی مسئولان و متولیان امر و نیز جملگی اساتید و پژوهشگران حوزه فقه و اصول دراز می‌کند. امید که بتوانیم در مسیر تحقق مأموریت بنیادین حوزه‌های علمیه، یعنی «تحقق حاکمیت دینی» گامی هرچند کوچک، برداریم.
نویسنده: حجت‌الاسلام عباسعلی مشکانی سبزواری، مدیر گروه فقه و مبانی اجتهاد مرکز تخصصی آخوند خراسانی
