شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله جوادی آملی با تأکید بر اینکه «احیای عقل» زیربنای حیات علمی و تمدنی حوزه‌های شیعه است، حوزه را زنده و اثرگذار دانست اگر اصول دین همچون فروع آن، بر مدار عقل استوار گردد؛ ایشان عقل را نه تنها حجت درونی، بلکه قطب فرهنگی ملت‌ها و رمز تداوم حوزه‌های هزار ساله مانند قم و نجف معرفی کرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، همایش بین‌المللی یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم که در سالن همایش‌های ج مدرسه علمیه امام کاظم(علیه السلام) برگزار شد. آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در این همایش با اشاره به نقش محوری قرآن و همچنین عقل در تبیین و تأسیس حوزه‌های علمی شیعه، بر ضرورت تداوم راه علما و توسعه علوم عقلی و فقهی در حوزه‌ها تأکید کرد.
ایشان در ابتدای سخنان خود، ضمن خوش‌آمدگویی به علما، نخبگان و فرهیختگان داخلی و بین‌المللی، به ویژه بزرگان نجف اشرف، بیان داشت: بزرگان نجف در طول ۱۰ قرن، کوثر علم و حکمت را به جامعه انسانی تحویل داده است.
آیت‌الله جوادی همچنین از علما و مراجع بزرگوار، از تلاش‌های گذشتگان در احیای حوزه علمیه قم به‌ویژه آیت‌الله العظمی حائری، آیت‌الله بروجردی، امام خمینی، آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله اراکی و دیگر بزرگان حوزه تقدیر کرد و بیان داشت: این بزرگان با دستی پر از مباحث قرآنی و معارف اهل‌بیت(ع)، حوزه‌ای ریشه‌دار و تأثیرگذار را پایه‌گذاری کردند.
معظم له با اشاره به اینکه حوزه علمیه باید برخاسته از عقل باشد، افزود: در دهه کرامت، یادآوری پاسخ حضرت امام رضا(ع) به ابن‌سکیت که فرمود “حجت خدا عقل است”، نشان می‌دهد محور اصلی تأسیس حوزه عقل است. همان‌گونه که کلینی نیز در مقدمه کتاب کافی، عقل را قطب فرهنگی یک ملت معرفی کرده است«إِذْ کَانَ الْعَقْلُ هُوَ الْقُطْبَ الَّذِی عَلَیهِ الْمَدَارُ».
ایشان بیان داشت: ما باید در حوزه‌ها عقل را احیا کنیم. حرف تازه از عقل برمی‌خیزد. عقل اگر مثل نقل باشد و نقل اگر مثل عقل باشد، اگر علوم عقلی باشد، اگر اصول دین مثل فروع دین در حوزه باشد، آن‌گاه است که حوزه زنده می‌ماند، ما هم باید این مسیر را ادامه دهیم.
این استاد برجسته و مفسر قرآن کریم با تأکید بر اینکه «نه قرآن معادل دارد و نه اهل‌بیت علیهم السلام»، افزود: قرآن کتابی است بی‌همتا و اهل‌بیت مفسران آن‌اند. اگر قرآن منزلت و درجاتی دارد، قله آن درجات و معرفت، علی و اولاد علی است؛ اگر بهشت درجاتی دارد، اعلا درجه اش برای علی و اولاد علی است، اگر قرب الی الله و عروج درجاتی دارد، قله آن قرب و درجات در وجود علی و اولاد علی است، پس قرآن می شود کتاب، و اهل بیت می شوند مفسر، نه قرآن معادل دارد و نه علی و اولاد علی علیهم السلام.
آیت‌الله جوادی آملی ضمن اشاره به تلاش‌های علمی آیت‌الله حائری در احیای علوم مختلف دینی در دوره‌ای بحرانی، گفت: آیت‌الله حائری با وجود فضای اختناق عصر قاجار و آغاز سلطه پهلوی، حوزه‌ای با نشاط علمی ساخت و شاگردانی تربیت کرد که همگی در اطراف معارف اهل‌بیت گرد آمدند.
ایشان در ادامه خاطرنشان ساخت: حوزه باید چشمه‌سار جوشان علم باشد، نه مخزن محفوظات؛ و این، مسئولیتی است که علمای امروز برای استمرار حوزه‌ای هزار ساله همچون نجف و قم باید آن را به دوش بکشند.
ایشان با استناد به فرمایشات امام صادق علیه‌السلام تأکید کرد صرف محفوظات حوزوی کفایت نمی‌کند؛ «استخر شدن» با محفوظات مشکلی از یک باغ را حل می‌کند، اما «چشمه شدن» نیاز کشور و امت را پاسخ می‌دهد.
آیت‌الله جوادی با اشاره به آیات نورانی قرآن کریم، بر این نکته تأکید کرد که قرآن، کتابی زنده و پویا است و سخن آن تاریخ‌مصرف‌دار نیست؛ اگر کسی اهل غواصی باشد، از دریای بیکران قرآن می‌تواند گوهرهای نایاب استخراج کند، قرآن هر روز حرف تازه دارد، اما این گوهر را باید یافت.
معظم له سپس با ذکر نمونه‌هایی از بزرگان حوزه مانند محقق خونساری، مرحوم آقای بروجردی، و ابن رشد، به اهمیت علوم عقلی در حفظ و پیشرفت حوزه‌ها اشاره کرد و افزود: اگر علوم عقلی در حوزه‌ها باشد، اگر اصول دین مانند فروع دین در حوزه‌ها باشد، هرگز سرنوشت قم و مشهد و نجف، مثل اندلسِ دیروز و اسپانیای امروز نخواهد شد؛ جایی که روزگاری مرکز حوزه و تمدن اسلامی بود و امروز نشانی از آن ندارد.
ایشان افزود: اگر حوزه عقل‌محور باشد، شبهات فلسفی و کلامی با تکیه بر عقل پاسخ داده می‌شود.
آیت‌الله جوادی آملی در ادامه با اشاره به آیه ﴿ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَهَ عَلَى السَّمَاوَاتِ ﴾، به جایگاه والای انسان در پذیرش امانت الهی پرداختند و بیان داشتند: این امانت همان خلافت، ولایت، نبوت و امامت است. انسانی که این بار را بر دوش کشید، باید بداند راه رشد و کمال او، تعقل و اجتهاد و فهم عمیق و اصیل از دین است؛ نه صرف تکرار محفوظات.
ایشان تصریح کرد: اگر خداوند خلافت را به کسی سپرد، او خلیفه است؛ اگر نبوت را داد، او پیامبر است؛ و اگر امانت را به کسی داد، او می‌شود امین‌الله؛ این امانت، مقام است، مثل امارت، مثل نبوت. بر همین اساس، «امین‌الله» کسی است که دین خدا را بی‌کم‌وکاست حفظ کند؛ نه چیزی بر آن بیفزاید و نه چیزی از آن بکاهد. این فراز از زیارت جامعه کبیره و دعای «وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ یَحْتَمِلُ عِلْمَکُمْ»، نشان می‌دهد که ما آمده‌ایم تا ظرف علوم اهل‌بیت شویم. آن‌که توفیق یابد از این علم بهره ببرد و خود را به مقامی برساند که لایق امانت‌داری الهی باشد، انسان می‌تواند امین‌الله شود؛ و اگر کسی امین الله شد خداوند نیز حوزه را به او می سپارد، مثل شیخ عبدالکریم حائری یا دیگر بزرگان دین که حوزه را با اخلاص و امانت‌داری اداره کردند.
آیت‌الله جوادی آملی در پایان سخنان خود، از حضور علما، مراجع، اساتید و فرزندان مراجع عراق و سایر کشورها در این مراسم قدردانی کردند و برای همه آنان، به‌ویژه اساتید و مؤسسین حوزه، دعای خیر نمود و بیان داشت: امیدوارم حشر همه این بزرگان با علی و اولاد علی علیهم‌السلام باشد.
