تازه های نشر فقهی و اصولی

معرفی کتاب بدایع البحوث فی علم الاصول: یبحث عن اهم القواعد اللفظیه باسلوب بدیع و منهج دراسی جدید

معرفی کوتاه:پژوهشی فقهی در مورد منابع درآمدی حکومت اسلامی در عصر غیبت با محوریت ولایت فقیه است. در ابتدای این نوشتار تعریفی از حکومت و حکومت اسلامی صورت گرفته و پس از آن منابع مالی حکومت اسلامی و نحوه اخذ و خرج کردن آن توسط فقها و ولی فقیه اعم از خمس، زکات، جزیه، انفال، موقوفات عامه، اراضی مفتوح عنوه و غنایم بدون جنگ، مورد بحث و بررسی فقهی قرار گرفته است. نویسنده نحوه هزینه کردن این قبیل از اموال عمومی در حکومت اسلامی در عصر غیبت را با استناد به آیات و روایات و ادله شرعی بررسی نموده و اختیارات و وظایف ولی فقیه را در این زمینه با استفاده از این ادله تبیین کرده است. وی دیدگاه فقهای امامیه را در این زمینه منعکس کرده و مفهوم و مصادیق منابع مالی نام برده شده را نیز در فقه بررسی کرده است.

معرفی کوتاه:جریان فمینیسم و یا جریان دفاع از حقوق زنان که سال‌ها پیش در غرب تولد یافت، اینک تحولاتی شگرف را در نقش‌ها و جایگاه‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان رقم زده است. تغییرات جنسیتی نسل حاضر چالش‌ها و معضلات و بحران‌هایی شدید را در جهان غرب پدیدار ساخته است. در پژوهش حاضر ضمن بیان اندیشه‌های فمینستی، مورد پذیرش بودن آن در فقه مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه علما و فقهای اسلامی در مورد فمینیسم و مبانی آن‌ها بیان شده است.

معرفی کوتاه:نوشتار پیش رو به بررسی یکی از روش‌های نوین پزشکی در حوزه تولید مثل انسانی، تحت عنوان استفاده از رحم جایگزین اختصاص دارد. در این پژوهش ضمن ارائه آرای فقیهان اسلامی و ادله آن‌ها در زمینه حکم تکلیفی حرمت و حلیت جایگزینی رحم، به استناد اصل اباحه، نظریه حلیت مورد پذیرش قرار گرفته و در زمینه احکام وضعی، بر رابطه محرمیت طفل موصوف با صاحب رحم و خویشاوندان او بر اساس نظام محرمیت تأکید شده است.

معرفی کوتاه:بررسی برخی از موارد کاربرد علم اجمالی در فقه شیعه با استناد به دیدگاه‌های فقهی امام خمینی در کتاب "تحریر الوسیله" است. در ابتدای این اثر به بحث در مورد مفهوم علم اجمالی و نقش آن در تنجز تکلیف در صورت شک در آن پرداخته شده و پس از آن نحوه استفاده از آن در برخی از فروع فقهی مانند شک در اجزای نماز مورد بحث و بررسی فقهی قرار گرفته است. نویسنده با تمسک به برخی از روایات مرتبط با علم اجمالی در صورت شک در تکلیف، به مواردی از صحت و بطلان نماز با استفاده از علم اجمالی و سایر قواعد فقهی مانند قاعده تجاوز و فراغ اشاره نموده و برخی از فروعات مربوط به علم اجمالی را از دیدگاه فقهای معاصر شیعه مانند: امام خمینی، آیهالله سید ابوالقاسم خویی و آقا ضیاء عراقی بررسی نموده است.

معرفی کوتاه:پژوهشی در مورد تطبیق قواعد مختلف فقهی و بیان کارکردهای این قواعد در تبیین احکام شرعی است. در این اثر به بحث در مورد قواعد فقهی مربوط به حدود شرعی پرداخته شده و ادله مربوط به هر یک از آن‌ها با استناد به آیات قرآن، روایات معصومین(ع) و برخی دیگر از دلایل عقلی مربوط به آن‌ها مورد شرح و بررسی قرار گرفته است. نویسنده در همین راستا به تبیین قواعد فقهی مربوط به حد مرتد، اقامه حدود و تعزیرات در جامعه اسلامی و نیز کشورهای غیر اسلامی، اجرای حد در مورد فرد شارب الخمر، سارق و نیز احکام حقوقی وضع شده در مورد آن‌ها پرداخته و ضوابط اجرای حدود در موارد مذکور را از منظر فقهای امامیه بررسی نموده است. وی مجازات زندان، شلاق، قتل و تبعید را در مورد این قبیل از افرادی که مرتکب کبائر خاصی شده‌اند، از لحاظ فقهی و حقوقی بررسی نموده و دلایل اجرای حد و چگونگی اجرای آن را در عصر حضور امام و غیبت او بیان کرده است.

معرفی کوتاه:پژوهشی در مورد تطبیق قواعد مختلف فقهی و بیان کارکردهای این قواعد در تبیین احکام شرعی است. در این اثر به بحث ابعاد مختلف دو قاعده فقهی به نام‌های قواعد میسور و نفی سبیل و تطبیق آن بر مسائل مختلف فقهی پرداخته شده و موارد استعمال این دو قاعده در فقه شیعه امامیه بررسی شده است. نویسنده نخست کلیاتی از قواعد فقهی و مفهوم آن‌ها ارایه نموده و مشهورترین قواعد فقهی را به صورت اجمالی معرفی نموده است. آن گاه به شرح مفاد قاعده میسور پرداخته و ادله شرعی و مستندات فقهی و روایی این قاعده را استخراج نموده است. در ادامه وی به موارد کاربرد قاعده میسور اشاره کرده و استعمال این قاعده توسط فقهای امامیه را در مورد مسائلی مانند: خصال کفاره روزه، احکام میت، وضو، غسل، طهارت و نجاست، نماز و ... بیان کرده است. در ادامه به تبیین قاعده نفی سبیل پرداخته و ضمن بیان ادله و مستندات شرعی این قاعده به بیان موارد کاربرد آن در مربوط به حکومت، حج، جهاد، وقف، وصیت، ارث، ازدواج و ... را بررسی نموده است. در بخش دیگری از این نوشتار نویسنده به مقایسه دیدگاه‌های فقهی شیعه امامیه با فقهای فقه چهارگانه اهل سنت در مورد این دو قاعده فقهی پرداخته است.

یکی از ابزارهای تنبیه زن ناشزه که وظایف شرعی و عرفی خود را انجام نمی دهد، مطرح شده است. سوال آنست که آیا از معنای حقیقی «ضرب» به معنای «زدن و تنبیه بدنی» که نظر مشهور فقهاست، استفاده کنیم یا از یکی از معانی مجازی آن یعنی «اعراض»؟

اثبات یا نفی این رابطه آثار متعددی دارد. نگارندگان کوشیده اند با بررسی ادله مختلفی که ممکن است در اثبات حرمت استدلال شوند به این مسئله پاسخ گویند. دستاورد این پژوهش پس از بررسی استدلال های مختلف، این است که هیچ یک از این ادله برای اثبات مدعا کافی نیست.

معرفی کوتاه:نویسنده در این اثر به دنبال پاسخ‌گویی به مسائلی چون شناخت مصادیق عدالت در استنباط احکام معاملات، تمسک به عنوان عدالت جهت کشف حکم شرعی یا محک زدن فتوا و ... است. بر این اساس ابتدا مطالب مربوط به عدل، انصاف، قسط، حق و ... را همراه با استنادات فقهای معظم بررسی کرده و سپس، درباره مطالعه ادله نقلی آیات و روایات، مطالعه دلیل عقل، بنای عقلا و عرف و استفاده از نتایج به‌دست آمده از پژوهش جهت نقد آرا بحث کرده است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر، مؤلف به تبیین موضوع عده از دیدگاه‌های مختلف مذهب‌ها با رجوع به کتاب و سنت و احکام عقلی و نقلی پرداخته است. یکی از اهداف نگارش این کتاب، انجام پژوهشی مفید در راستای نزدیک کردن مذهب‌های اسلامی به هم به وجود آوردن نوعی وحدت بین جوامع فقهی است که این مهم سبب تفاهم بیشتر برای رسیدن به واقعیت اسلام و دوری از بدگمانی و افترا به آن می‌شود. در بیان مطالب این کتاب سعی بر آن بوده که دیدگاه‌های مختلف در مذهب‌های پنج‌گانه و نیز امامیه در اختیار خواننده قرار گیرد.

معرفی کوتاه:اثر پیش رو جلد نخست از کتاب «رهیافت فقهی در حقوق بین‌الملل» و حاوی مباحث کلی در حوزه حقوق بین‌الملل عمومی اسلام است. فصل نخست کتاب به طرح کلیاتی چون واژه‌شناسی فقه، حقوق و حقوق بین‌الملل و دیگر مفاهیم و واژگان مرتبط، ضرورت حقوق بین‌الملل و دلایل ترجیح دیدگاه مثبتان بر نافیان، موضوع حقوق بین‌الملل، پیشینه حقوق بین‌الملل در گذشته تاریخ، نقش بنیادین ادیان و به ویژه اسلام در ارائه الگویی از نظام حقوق و روابط بین‌الملل اختصاص دارد. در فصل دوم مبانی مکتب حقوق بین‌الملل اسلامی تدوین بررسی شده است. در فصل سوم منابع حقوق بین‌الملل به تفصیل تحلیل شده است. روابط بین‌الملل در نظم کنونی، طرح مهم‌ترین بنیان‌های حاکم بر روابط بین‌الملل و ...، مباحث دیگر مطرح شده در کتاب است.

معرفی کوتاه:بیت‌المال به عنوان یکی از نهادهای مهم اقتصادی اسلام، نقش مهمی در اقتصاد بخش عمومی اسلامی برعهده دارد و درک اهداف، وظایف و ویژگی‌های این نهاد، زمینه سازمان‌دهی هرچه بهتر نظام اقتصادی کشور در چارچوبی اسلامی را فراهم می‌نماید. در این راستا، پژوهش حاضر تلاش می‌کند تا با اتخاذ دیدگاهی کل‌نگر به نظام مالیاتی اسلام، الگوی مدیریت منابع بیت‌المال در اسلام را مورد ارزیابی قرار دهد.

معرفی کوتاه:کتاب حاضر، پژوهشی است که مؤلف در آن تلاش می‌کند به بررسی حکم شرعی و قانونی سقط‌جنین از منظر فقه، حقوق و اخلاق بپردازد. بخش اول کتاب به مفهوم کاهش جنین و بررسی آن از دیدگاه اخلاق پزشکی اشاره دارد که به جهت بین‌رشته‌ای و نوظهور بودن مسئله، ابتدا مفهوم شناسی موضوع و سپس به طرح مکاتب و نظرات مختلفی که در باب کاهش جنین وجود دارد، پرداخته شده است. در بخش دوم کتاب به بررسی مشروعیت کاهش جنین در فقه و حقوق پرداخته شده است، با این هدف که با کنکاش در منابع حقوقی و فقهی، حکم موضوع مذکور روشن شود.

معرفی کوتاه:مقایسه‌ای بین نظریات فقهی فقهای شیعه امامیه و دیدگاه فقه اهل‌سنت حنفی در مورد کنترل موالید و کاهش جمعیت است. در این نوشتار ابتدا به بیان مفهوم لغوی و جمعیت و تحدید نسل پرداخته شده و توصیفی از سیاست‌های کنترل جمعیت و سابقه این سیاست‌ها اعم از سیاست‌های بین‌المللی، مواضع، اهداف و راهبردهای مربوط به آن ارایه شده است. آن گاه نویسنده از منظری فقهی به بررسی حکم شرعی روش‌های مختلف کنترل موالید و جلوگیری از حاملگی پرداخته شده و دیدگاه فقه شیعه امامیه و فقه حنفی در مورد حرمت یا جواز تحدید نسل منعکس شده است. نویسنده در همین راستا به تبیین ادله موافقان و مخالفان دیدگاه کنترل جمعیت و استناد آنان به آیات، روایات، اجماع و دلیل عقلی پرداخته و قواعد اصولی و فقهی مورد استناد آنان را در این زمینه به صورت اجمالی بیان کرده است.

معرفی کوتاه:کتاب حاضر، کتابی فقهی – استدلالی درحکم تراشیدن ریش، به قلم شهید صدر است. زبان کتاب عربی است. ابتدا در مقدمه مفصلی نسب شهید محمد صدر، ولادت، صفات، سجایا، قول علمای مختلف درباره شهید صدر، افکار اجتماعی ایشان و ... مطرح شده است. این اثر از روی جزوه دست‌نویسی که از شهید صدر با همین عنوان به جا مانده، منتشر شده است. در صفحاتی از کتاب تصویر نسخه خطی شهید صدر چاپ شده است. نویسنده ابتدا دلایل قرآنی بر حرمت تراشیدن ریش را عنوان می‌کند، سپس دلایلی که دال بر حرمت تراشیدن ریش در سنت شریف پیامبر (ص) است، مطرح می‌شود. در نهایت نیز ادله لبیدر حرمت تراشیدن ریش گفته شده است.

معرفی کوتاه:فضیلت بودن عفاف و به تبع آن پوشش مناسب بانوان، یکی از مسائلی است که در طول تاریخ، بارها مورد خدشه و نقد افرادی قرار گرفته که در پی تحولات آزادی‌خواهانه، حجاب را نوعی بردگی در سایه دین تلقی کرده‌اند و با انتقاد از آموزه‌های دینی، حجاب را دخالت در امور شخصی افراد برشمرده‌اند. کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر(ص)» تلاشی است با شیوه‌ای جدید تا به جای نقد و مقابله با تعالیم دین اسلام، آن‌ها را وارونه جلوه دهد و مطلوب دین اسلام از حجاب را به شکلی دیگر به تصویر بکشد. در کتاب حاضر تلاش شده تا با نقد صحیح، آن‌چه در کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر(ص) مطرح شده، خواننده را بر آن دارد تا با مراجعه به منابع متقن و بی‌غرض، علاوه بر فهم درست از جایگاه حجاب در اسلام، به بی‌اساس بودن این شبهات پاسخ دهد.

بسیاری از محدودیت ها و مبانی حقوق جنگ یا حقوق بشردوستانه در عصر حاضر، که تنها در دو سده پیش مورد توجه جامعه غرب و سازمان های جهانی قرار گرفته است، در قوانین فقهی اسلام و از جمله در متون شیعی وجود دارد. فقهای شیعه در این زمینه مباحثی را (البته نه به صورت مستقل بلکه به طور پراکنده) در ابواب فقهی جهاد گنجانیده اند.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر نویسنده بر آن است که موضوع پیوند اعضا را با تمام فروعاتش ازنظر فقه شیعه مورد بررسی قرار دهد. در بخش اول کتاب قطع عضو و احکام آن‌که شامل حکم قطع و تشریح به‌حسب احکام اولی، قطع به‌حسب حکم ثانوی، حکم قطع عضو از انسان زنده و در بخش دوم موانع پیوند اعضا و بخش سوم فروع متفرقه پیوند و بخش چهارم حکم پیوند اعضا از دیدگاه فقه شیعی و در انتها به‌صورت بسیار مختصر دیدگاه‌های موجود بین اهل سنت بیان شده است و در انتهای هر فصل فتاوای فقهای برجسته معاصر پیرامون مباحث ذکر شده، بیان شده است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر، مؤلف به یکی از مسائلی که جنبه فقهی و علمی دارد یعنی مسئله بلوغ در دختران پرداخته است. وی سعی کرده است این مسئله را در فقه اسلامی بررسی کند. در این کتاب بیان می‌شود که با توجه به بررسی‌های عمل آمده مقصود از بلوغ در اسلام بلوغ جنسی است یعنی رسیدن دختران به سنی که قوای جنسی آنان به حد کمال رسیده باشد و به‌طور طبیعی بتوانند تولیدمثل نمایند و هرگاه به این حد از کمال نرسند، بالغ نیستند و احکام تکلیفی و وضعی متوجه آنان نمی‌گردد.

معرفی کوتاه:انسان در نظام آفرینش جایگاه والا و شایسته‌ای دارد. او برترین آفریده و عصاره هستی است که حکمت، علم و رحمت حق در ابعاد وجودی‌اش تجلی یافته است. در نظام فقهی اسلام پیوند ازدواج در اسلام در دو قالب ازدواج دائم و مستمر، و ازدواج موقت و زمان‌مند ارائه و اندیشیده شده است. نگارنده در کتاب حاضر به بررسی موضوع احکام ازدواج با غیر مسلمان در فقه امامیه و اهل سنت پرداخته است و بر اساس منابع مختلف این مسأله را تحلیل کرده است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر مبانی فقهی تکفیر به بحث گذاشته شده است. مجموعه حاضر از سلسله نشست‌های علمی مرکز تخصصی ائمه اطهار (ع) است. ابتدا معیار تشخیص کفر بررسی شده و کفر در قرآن مطرح شده است. از جمله موارد آن عبارتند از: کفر جحودی و انکار از روی علم، کفر جحودی ولی بلاعلم، برائت جستن، ترک اوامر الهی، کفر در مقابل شکر. سپس کفر در روایات تبیین شده و در نهایت کفر در فقه اسلامی تشریح شده است.

معرفی کوتاه:کتاب حاضر در خصوص شهادت به ولایت در اذان و اقامه و به زبان عربی نگاشته شده است. ابتدا نویسنده پیشینه تاریخی بحث را مطرح و تاریخ مشروعیت شهادت سه‌گانه در اذان را مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس جزئیات شهادت به ولایت در اذان و حکم آن در چهار بخش واجب، مستحب، مکروه و حرام واکاوی می‌شود. در ادامه شبهاتی که در زمینه شهادت‌های سه‌گانه در اذان وجود دارد، مطرح می‌شود. در ادامه کلام فقیهانی مانند: ابن بابویه، شهید ثانی، علامه مجلسی، کاشف الغطاء، محقق نراقی و محقق همدانی در این زمینه گفته شده و در نهایت نیز به شبهات و ایرادات وارده به شهادت سوم در اذان، پاسخ داده می‌شود.

در این مقاله به سه مبنا و پیامد هر کدام اشاره و سپس به آیات و روایات استناد می شود. مفاد آیات و روایات آن است که تخلف از «احکام شرعی» و «فرمان های حکومتیِ پیامبر (ص) و ائمه هدی (ع)»، نیز «قوانین دولتِ مشروع دینی در عصر غیبت»، با این شرط که تخلف از آنها نافرمانی خدا، پیامبر و امام معصوم باشد، گناه است. ولی گناه بودن سرپیچی از قوانین و مقررات عرفی مثل قوانین و مقرراتی که در جوامع دیگر هم برای تنظیم روابط اجتماعی وضع می شوند، محل تردید است

فقیهان عقد مضاربه را با وجه نقد و فقط در صورتی صحیح می دانند که عملیاتی که توسط عامل انجام می شود عملیات تجاری باشد. این دو شرط در مواد ۳۶ و ۳۷ آیین نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا و ماده ۹ قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز مطرح شده است. اینکه مراد از عملیات تجاری چیست، محل تردید است.

«اصل احتیاط» یکی از اصول مهم حقوقی است که در دهه های اخیر حقوقدانان از آن سخن به میان آورده اند و قوانین داخلی و بین المللی و رویه قضایی بعضی از کشورها را تحت تاثیر قرار داده است. ضرورت حفظ محیط زیست و حیات انسانی باعث گردید، خردمندان در پی احتراز از خطرات احتمالی باشند که ممکن است در اثر اقدامات بی باکانه بشر امروزی به بار آید. این نگرانی، بیشتر از آنجا ناشی می شود که توسعه ظاهری پاره ای از علوم در حوزه های صنعت، پزشکی، غذایی، کشاورزی و ... همگان را متحیر و به نتایج حاصل از آن مفتون کرده است. در این میان، هستند دانایانی که نگاه آنان معطوف به افق های دوردست است و از این تصرفات لجام گسیخته، در محیط زیست و حیات انسانی، بیمناک گردیده اند.

این نتیجه به دست آمد که هم در حوزه علمیه نجف و هم در حوزه علمیه قم، مکتب های فقهی به رویکرد حکومتی و کارکرد حکومتی گرایش پیدا کرده اند و بر اساس همین نگرش، حقوق امام را تامین کننده بخشی از هزینه های حکومت اسلامی دانسته اند. امام خمینی آغازگر رویکرد حکومتی به فقه بود و برخی از شاگردان ایشان از این رویکرد پیروی کردند و این گرایش در حوزه علمیه نجف نیز نضج پیدا کرد و شهید صدر به این نظر متمایل شدند و این رویکرد توسط شاگردان ایشان توسعه یافت.

یکی از شرایط صحت دادوستد نبود غرر در ارکان معامله است و در صورت تحقق چنین حالتی، معامله باطل می گردد. چون در روایات واردشده از پیشوایان دین، از عقد غرری نهی است و نهی از غرر در معاملات موجب بطلان آن می شود؛ یعنی چنانچه در معامله نسبت به نهی واردشده، توجه نشود و به مقتضای آن عمل نگردد، آن معامله باطل بوده و ترتیب اثری به آن داده نمی شود. بیمه هم یک عقد مشروع، مستقل و لازم­الوفاء است که امکان تحقق غرر در آن وجود دارد؛ چراکه امکان ایمن نبودن از ضرر در آن برای متعاقدین وجود دارد

نویسندگان در این پژوهش، با بررسی آرای مختلف به این نتیجه رسیده­اند که صاحبان اسپرم و تخمک، والدین واقعی کودک هستند و صاحب رحم در حکم مادر رضاعی است. در نتیجه می توان گفت که کودکان آزمایشگاهی با این افراد و همسران آن­ها محرم هستند و موانع نکاح بین ایشان حاکم است.

جرم انگاری محاربه و افساد فی الارض، ریشه قرآنی دارد و در روایات و کلمات فقیهان نیز انعکاس یافته است. اما در نظام‌های حقوقی جدید، اصطلاحات دیگر به اقتضای نیازهای امروز بشر به چشم می خورد، که می‌‌توان جرائم امنیّتی، جرائم سیاسی و غیره را نام برد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که آیا این مفاهیم جدید همان جرم محاربه است و همان مجازات را دارد؟