تازه های نشر فقهی و اصولی

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر نویسنده بر آن است که موضوع پیوند اعضا را با تمام فروعاتش ازنظر فقه شیعه مورد بررسی قرار دهد. در بخش اول کتاب قطع عضو و احکام آن‌که شامل حکم قطع و تشریح به‌حسب احکام اولی، قطع به‌حسب حکم ثانوی، حکم قطع عضو از انسان زنده و در بخش دوم موانع پیوند اعضا و بخش سوم فروع متفرقه پیوند و بخش چهارم حکم پیوند اعضا از دیدگاه فقه شیعی و در انتها به‌صورت بسیار مختصر دیدگاه‌های موجود بین اهل سنت بیان شده است و در انتهای هر فصل فتاوای فقهای برجسته معاصر پیرامون مباحث ذکر شده، بیان شده است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر، مؤلف به یکی از مسائلی که جنبه فقهی و علمی دارد یعنی مسئله بلوغ در دختران پرداخته است. وی سعی کرده است این مسئله را در فقه اسلامی بررسی کند. در این کتاب بیان می‌شود که با توجه به بررسی‌های عمل آمده مقصود از بلوغ در اسلام بلوغ جنسی است یعنی رسیدن دختران به سنی که قوای جنسی آنان به حد کمال رسیده باشد و به‌طور طبیعی بتوانند تولیدمثل نمایند و هرگاه به این حد از کمال نرسند، بالغ نیستند و احکام تکلیفی و وضعی متوجه آنان نمی‌گردد.

معرفی کوتاه:انسان در نظام آفرینش جایگاه والا و شایسته‌ای دارد. او برترین آفریده و عصاره هستی است که حکمت، علم و رحمت حق در ابعاد وجودی‌اش تجلی یافته است. در نظام فقهی اسلام پیوند ازدواج در اسلام در دو قالب ازدواج دائم و مستمر، و ازدواج موقت و زمان‌مند ارائه و اندیشیده شده است. نگارنده در کتاب حاضر به بررسی موضوع احکام ازدواج با غیر مسلمان در فقه امامیه و اهل سنت پرداخته است و بر اساس منابع مختلف این مسأله را تحلیل کرده است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر مبانی فقهی تکفیر به بحث گذاشته شده است. مجموعه حاضر از سلسله نشست‌های علمی مرکز تخصصی ائمه اطهار (ع) است. ابتدا معیار تشخیص کفر بررسی شده و کفر در قرآن مطرح شده است. از جمله موارد آن عبارتند از: کفر جحودی و انکار از روی علم، کفر جحودی ولی بلاعلم، برائت جستن، ترک اوامر الهی، کفر در مقابل شکر. سپس کفر در روایات تبیین شده و در نهایت کفر در فقه اسلامی تشریح شده است.

معرفی کوتاه:کتاب حاضر در خصوص شهادت به ولایت در اذان و اقامه و به زبان عربی نگاشته شده است. ابتدا نویسنده پیشینه تاریخی بحث را مطرح و تاریخ مشروعیت شهادت سه‌گانه در اذان را مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس جزئیات شهادت به ولایت در اذان و حکم آن در چهار بخش واجب، مستحب، مکروه و حرام واکاوی می‌شود. در ادامه شبهاتی که در زمینه شهادت‌های سه‌گانه در اذان وجود دارد، مطرح می‌شود. در ادامه کلام فقیهانی مانند: ابن بابویه، شهید ثانی، علامه مجلسی، کاشف الغطاء، محقق نراقی و محقق همدانی در این زمینه گفته شده و در نهایت نیز به شبهات و ایرادات وارده به شهادت سوم در اذان، پاسخ داده می‌شود.

در این مقاله به سه مبنا و پیامد هر کدام اشاره و سپس به آیات و روایات استناد می شود. مفاد آیات و روایات آن است که تخلف از «احکام شرعی» و «فرمان های حکومتیِ پیامبر (ص) و ائمه هدی (ع)»، نیز «قوانین دولتِ مشروع دینی در عصر غیبت»، با این شرط که تخلف از آنها نافرمانی خدا، پیامبر و امام معصوم باشد، گناه است. ولی گناه بودن سرپیچی از قوانین و مقررات عرفی مثل قوانین و مقرراتی که در جوامع دیگر هم برای تنظیم روابط اجتماعی وضع می شوند، محل تردید است

فقیهان عقد مضاربه را با وجه نقد و فقط در صورتی صحیح می دانند که عملیاتی که توسط عامل انجام می شود عملیات تجاری باشد. این دو شرط در مواد ۳۶ و ۳۷ آیین نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا و ماده ۹ قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز مطرح شده است. اینکه مراد از عملیات تجاری چیست، محل تردید است.

«اصل احتیاط» یکی از اصول مهم حقوقی است که در دهه های اخیر حقوقدانان از آن سخن به میان آورده اند و قوانین داخلی و بین المللی و رویه قضایی بعضی از کشورها را تحت تاثیر قرار داده است. ضرورت حفظ محیط زیست و حیات انسانی باعث گردید، خردمندان در پی احتراز از خطرات احتمالی باشند که ممکن است در اثر اقدامات بی باکانه بشر امروزی به بار آید. این نگرانی، بیشتر از آنجا ناشی می شود که توسعه ظاهری پاره ای از علوم در حوزه های صنعت، پزشکی، غذایی، کشاورزی و ... همگان را متحیر و به نتایج حاصل از آن مفتون کرده است. در این میان، هستند دانایانی که نگاه آنان معطوف به افق های دوردست است و از این تصرفات لجام گسیخته، در محیط زیست و حیات انسانی، بیمناک گردیده اند.

این نتیجه به دست آمد که هم در حوزه علمیه نجف و هم در حوزه علمیه قم، مکتب های فقهی به رویکرد حکومتی و کارکرد حکومتی گرایش پیدا کرده اند و بر اساس همین نگرش، حقوق امام را تامین کننده بخشی از هزینه های حکومت اسلامی دانسته اند. امام خمینی آغازگر رویکرد حکومتی به فقه بود و برخی از شاگردان ایشان از این رویکرد پیروی کردند و این گرایش در حوزه علمیه نجف نیز نضج پیدا کرد و شهید صدر به این نظر متمایل شدند و این رویکرد توسط شاگردان ایشان توسعه یافت.

یکی از شرایط صحت دادوستد نبود غرر در ارکان معامله است و در صورت تحقق چنین حالتی، معامله باطل می گردد. چون در روایات واردشده از پیشوایان دین، از عقد غرری نهی است و نهی از غرر در معاملات موجب بطلان آن می شود؛ یعنی چنانچه در معامله نسبت به نهی واردشده، توجه نشود و به مقتضای آن عمل نگردد، آن معامله باطل بوده و ترتیب اثری به آن داده نمی شود. بیمه هم یک عقد مشروع، مستقل و لازم­الوفاء است که امکان تحقق غرر در آن وجود دارد؛ چراکه امکان ایمن نبودن از ضرر در آن برای متعاقدین وجود دارد

نویسندگان در این پژوهش، با بررسی آرای مختلف به این نتیجه رسیده­اند که صاحبان اسپرم و تخمک، والدین واقعی کودک هستند و صاحب رحم در حکم مادر رضاعی است. در نتیجه می توان گفت که کودکان آزمایشگاهی با این افراد و همسران آن­ها محرم هستند و موانع نکاح بین ایشان حاکم است.

جرم انگاری محاربه و افساد فی الارض، ریشه قرآنی دارد و در روایات و کلمات فقیهان نیز انعکاس یافته است. اما در نظام‌های حقوقی جدید، اصطلاحات دیگر به اقتضای نیازهای امروز بشر به چشم می خورد، که می‌‌توان جرائم امنیّتی، جرائم سیاسی و غیره را نام برد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که آیا این مفاهیم جدید همان جرم محاربه است و همان مجازات را دارد؟

معرفی کتاب حمایت از مال عمومی در فقه اسلامی

با وجود اجماع فقها در حرزیت اموال به عنوان یکی از شرایط سرقت مستوجب حد، بعضی از فقها پرنده را استثنا کردند و اعتقاد دارند اگرچه پرنده در حرز نیز باشد، باز هم به دلیل وجود روایاتی در این زمینه، سرقت آن موجب اجرای حد قطع بر سارق نمی شود.

بازنگری جدید فقه حنفی بر مبنای مذهب امام ابوحنیف(ره) با ذکر دلایل از قرآن و سنت: بخش عبادات مشتمل بر مباحث نماز، زکات، روزه

کتاب حاضر تقریر درس خارج فقه حضرت حجه‌السلام و المسلمین سیدمحمدمهدی میرباقری با موضوع ولایت فقیه است. ابتدا در مبانی دین‌شناختی، دین و دین‌داری تعریف شده و گستره آن مشخص شده است. سپس مبانی جامعه‌شناختی مبحث ولایت فقیه مطرح شده و ساختار و کارکرد حکومت نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه فرآیند جریان دین در جامعه و حکومت بررسی شده و نظریه «وکالت حکیم» که توسط مهدی حائرییزدی در کتاب حکمت و حکومت، در این خصوص مطرح شده، به نقد گذاشته شده است.

برای فهم اصل آزادی قراردادی و دریافتن مبنا و منشاء اخلاقی آن در فقه شیعه و نظام حقوقی ما، نباید به دنبال این اصل در متون فقهی بود بلکه باید به بررسی مبانی اخلاقی دو قاعدهای پرداخته شود که اصل مزبور در مفهوم خود متضمن آنها است . این دو قاعده عبارت است از آزادی در انعقاد عقد و آزادی عناوین. در این مقاله به دلیل گستردگی بحث تنها به مطالعه مهم ترین قاعده مندرج در اصل آزادی قراردادی یعنی آزادی در عناوین پرداخته ایم.

معرفی کوتاه:دانش فقه‌الحدیث، به عنوان حوزه‌ای از علوم دینی که متصدی فهم احادیث و مسائل مربوط به آن است. کتاب حاضر به بررسی برخی دستاوردهای دو حوزه معناشناسی و ترجمه‌شناسی در علم زبان‌شناسی و همین‌طور برخی از نکته‌سنجی‌های منطقیان و اصولیان در فصل‌های مختلف پرداخته است. بررسی مباحثی همچون چالش تاریخی درنقل به معنا، ترجمه شناختی نقل معنا، نظریه و عمل نقل به معنا، ویژگی‌های زبان متون مقدس از محورهای اصلی کتاب است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر فقه منابع طبیعی بررسی شده است. ابتدا منابع طبیعی و مالکیت تعریف شده و ویژگی‌ها و منشاء مالکیت گفته شده است. سپس مالکیت در نظام‌های اقتصادی سرمایه‌داری، سوسیالیسم و اسلام بیان شده و مالکیت خصوصی مطرح شده است. طبقه‌بندی مالکیت در نظام اقتصادی اسلام از جمله مالکیت دولتی، عمومی، عامه، خصوصی و ... آورده شده، سپس مالکیت انواع منابع طبیعی مانند زمین، معدن، آب و ... به تفصیل بررسی شده است. در ادامه بهره‌برداری از منابع طبیعی دولتی و عمومی؛ و قواعد و اصول آن گفته شده است. در نهایت مدیریت اقتصادی منابع طبیعی و آثار اقتصادی مدیریت ثروت‌های طبیعی بر جامعه مورد بحث قرار گرفته است.

فقهای امامی درباره آثار نسب پس از رجوع پدر از لعان فرزند نظرات مختلفی ابراز کرده اند. مقاله حاضر با در نظر گرفتن ماهیت حقوقی رجوع از لعان که نوعی اقرار است، به تحلیل مستندات فقهی هر یک از نظرات، از جمله روایات موجود و اصول عملیه قابل استناد، همت گمارده است و در صدد پاسخ گویی به این پرسش است که آیا تمام آثار نسبی پدر و فرزند و نیز خویشاوندان پدری با فرزند پس از رجوع پدر از لعان بازمی­گردد یا تنها بخشی از آثار نسبی که تکلیفی برای پدر محسوب می­شوند، باز می­گردند

امروزه اقتصاد اسلامی دغدغه‌ای است که توجه اغلب اقتصاددانان مسلمان را در سراسر جهان به خود جلب کرده است. اما در این میان با توجه به فقدان تعریفی واحد و مورد اتفاق همگان در این علم، گاه رخ می‌دهد که اقتصاددانان مسلمان با نگاه‌های متفاوتی نسبت به ماهیت اقتصاد اسلامی وارد این حوزه می‌شوند و نظرات خود را تدوین و عرضه می‌کنند. نگارنده در این کتاب در تلاش است تا پس از اشاره به ضرورت مطالعه جامع علوم اسلامی پیش از تولید علم اقتصاد اسلامی، فرآیند تأثیرگذاری این علوم را در شکل‌گیری بنیادها و نظامات فکری یک متفکر و نظریه‌پرداز اقتصاد اسلامی نیز نشان دهد.

معرفی کوتاه:در اثر حاضر راههای محرمیت از دیدگاه فقه امامیه بررسی شده است. ضرورت رابطه میان زن و مرد، حفظ حجاب، لزوم رعایت آن و راههای محرمیت از مسائل ضروری شریعت اسلام است. در این کتاب ابتدا معنای محرم و مفاهیمی همچون محرمات، مصاهرت، احصان، شبهه و ... بررسی شده است. سپس در خصوص ضروری بودن رابطه زن و مرد و حدود و چگونگی آن بحث شده و مشروعیت ازدواج و ماهیت راههای محرمیت مطرح شده است. در ادامه اسباب تحریم در دو بخش تحریم عقوبتی و تحریم حرمتی بررسی شده و راههای ایجاد محرمیت از طریق شیر دادن، عقد و سایر موارد آورده شده است. راههای محرمیت فرزندان فرزنده خوانده با فرزندپذیران و بستگان آنان از جمله مباحث مهمی است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.

ظریه حق‌الطاعه، تحقیقی نوین از یک بحث اصولی با جایگاه‌سازی و ساماندهی مناسب است که تاثیرات مهمی در فقه و نگرش به مسائل اصولی داشته است. این اثر حاصل تقریر و تحقیق درس‌های خارج اصول فقه آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی است.

خانواده یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین کانون‌های رشد و تکامل بشر به شمار می‌رود. اسلام نیز با توجه خاص به این کانون، احکام فراوان فقهی و اخلاقی را در خصوص آن تشریع کرده است. تحقیق حاضر بخشی از احکام ازدواج را که عبارت است از حکم زوجیت فرقه‌های مختلف مسلمان با همدیگر مورد بحث قرار داده است. نویسنده در صدد است تا شرط بودن وحدت مذهبی زوجین را بررسی کند. از آن‌جایی که این موضوع ارتباط مستقیم به عرض و نسل دارد، ضروری است که برای تبیین بیشتر آن، تحقیق جدید و کامل‌تری پیرامون آن صورت بگیرد.

امروزه در قوانین اغلب کشورها، مرد بودن جزو شرایط لازم برای اعتبار شهادت نیست؛ ولی در قوانین ایران، تفاوت هایی در اعتبار شهادت زن نسبت به شهادت مرد وجود دارد. مساله مقاله حاضر این است که آیا زن یا مرد بودن می تواند تاثیری در اعتبار شهادت داشته باشد یا خیر؟

به طور قطع می‌توان ادعا کرد که هیچ علمی از شاخه‌های مختلف علوم را نمی‌توان یافت که به نوعی با عنصر زمان در ارتباط نباشد. لذا در علوم مختلف، به طور جداگانه مباحثی را به عنصر زمان اختصاص داده‌اند. در علم اقتصاد متعارف مکاتبی مانند مکتب اتریش به شکل مجزا نقش عنصر زمان در اقتصاد را مورد تحلیل قرار داده است. در اقتصاد اسلامی نیز مباحث مربوط به پول و بانکداری اسلامی کاملا با عنصر زمان عجین شده و حل بسیاری از مشکلات موجود در نظام بانکداری جز با شناخت دقیق عنصر زمان ممکن نیست. کتاب حاضر به بررسی نقش عنصر زمان در عقود معاملات بر مبنای فقه امامیه پرداخته و سعی کرده تا افق جدیدی در حل این مشکلات بگشاید.

چکیده: بیمه از جمله عقود نامعین است. هرچند امکان دارد بیمه در قالب عقود و عناوین دیگر واقع شود، هیچ کدام نیست و عقد مستقلی به حساب می آید. تسری غرر به بیمه، هرچند محتمل است (همانند سایر عقود معاوضی) محرز نیست، بلکه محتمل است، زیرا شاید حق بیمه، کمتر از قسط پرداختی بیمه گذار یا حتی کمتر از اصل آن باشد.

این مقاله با بررسی دلایل دو جانبه، تمایل مصلحت اندیشانه خود را به دیدگاه دوم نشان می دهد؛ دیدگاهی که با اصول حقوقی و مصلحت خانواده سازگار است و علاوه بر این، ضمانت اجرای شروط اذن ولی و اجازه دادگاه را روشن می کند.

در کتاب حاضر امور مالی و اقتصادی و اصول فقهی حاکم در این عرصه به شکل تخصصی و نظام‌مند ساماندهی و تبیین شده است. ابتدا فقه القرآن مفهوم شناسی شده و در رابطه با فقه تجارت، درآمد حلال و ضرورت این بحث مطالبی ارائه شده است. سپس مسئله بیع از منظر آیات و فقه بررسی شده و اقسام و شرایط بیع گفته شده است. اصل عدم صحت و آداب تجارت نیز در ادامه مطرح شده است. سپس امور مالی معاملی – عقود و ایقاعات به طور مفصل بررسی شده است. ربا، اجاره، جعاله، دین، صلح، ودیعه، وصیت و ... از جمله مباحث مورد بررسی در این بخش است. در ادامه امور مالی غیرمعاملی از جمله خمس، زکات و ارث مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

فقیهان شیعه برای فهم احکام شریعت، نیازمند سازوکارهایی هستند که دانش اصول فقه و قواعد فقه از آن جمله است و بدون آن‌ها استنباط احکام، امکان‌پذیر نیست. قواعد فقهی گزاره‌های عامی هستند که می‌توان در پرتوی آن‌ها به احکام بسیاری دست پیدا کرد. در زمینه قواعد فقه، کتاب‌های ارزشمندی تألیف شده است. یکی از این آثار، کتاب «دروس تمهیدیه فی‌القواعدالفقهیه»، تألیف دانشمند گرامی حضرت آیت‌الله باقر ایروانی است. کتاب حاضر دربردارنده ترجمه این اثر است.