دو سوم سطح زمین پوشیده از آب است. آبهای زیرزمینی نیز بخش عمدهای از آبهای کره زمین را تشکیل میدهد. مالکیت این آبها و نیز نحوه بهرهبرداری از آنها از گذشته تا کنون از مباحث پردامنه فقهی بوده است. دیرینه این مباحث را در روایات نیز میتوان یافت. این نوشتار در صدد گزارشی اجمالی از آرای فقیهان گذشته و معاصر درباره ملکیّت آب و بهرهبرداری از آن و مستندات آن است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دکتر مسعود امامی، دبیر علمی شورای فقهی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در گزارشی به تبیین و تشریح فتاوای فقهی در ملکیّت آب و …
توضیحات بیشتر »انفال در عصر غیبت
کتاب «انفال در عصر غیبت» جدیدترین اثر میان رشتهای فقه و اقتصاد حجتالاسلام والمسلمین دکتر حسینعلی سعدی، رئیس دانشگاه امام صادق(ع) است که توسط نشر این دانشگاه منتشر شده و در بازار نشر دانشگاهی در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. به گزارش شبکه اجتهاد، از جمله عوامل مهم در پیشرفت اقتصادی جامعه، ثروتهای عمومی جامعه است. این ثروتهای عمومی یکی از مهم ترین منابع مالی حکومت اسلامی است که از آن در فقه اسلامی تعبیر به انفال میشود. شناسایی مصادیق این انفال، کارکرد و چگونگی مصرف آن، در پیشرفت اقتصادی جامعه اسلامی نقش به سزایی دارد. تبیین چیستی انفال …
توضیحات بیشتر »«انفال» گزینهای مناسب برای مالیت ارزهای دیجیتال
استاد فقهالاقتصاد اظهار کرد: مالیت خارجی ارزهای دیجیتال میتواند از «انفال» باشد و البته این به تصمیم دولتها یا ولی امر مسلمین مربوط است که مثلاً یک درصد از انفال را به عنوان پشتوانه این رمزارزهای داخلی قرار دهد. به گزارش شبکه اجتهاد، استخراج ارزهای مجازی به ویژه بیتکوین برای مدتها در ایران ممنوع بوده اما احتمال قانونی شدن آن بر اساس مصوبه اخیر دولت و بانک مرکزی وجود دارد. استخراج و مبادله ارزهای دیجیتال در ایران تاکنون به دلایل امنیتی و همچنین مسائل شرعی مرتبط با آن ممنوع بوده و سال گذشته نیز هم بانک مرکزی و هم سازمان …
توضیحات بیشتر »«سوءِبرداشت» حاکمیت از ماهیت حقوقی «مالکیت منابع ملی» و «محدودۀ حق حاکمیت»/سیدمصطفی محقق داماد
شبکه اجتهاد: در هر مجلسی که مینشینیم، مشکلات و دشواریهای اقتصادی کشور، بهخصوص نگرانی از تحریمهای جدید فروش نفت، سخن روز است. هرکسی هم برای وضع موجود، تحلیل و توجیه خود را طرح میکند؛ از سوءِمدیریتها گرفته تا برخی فسادهای نهادینهشده در سیستم اداری. من اما میخواهم سراغ علت اصلی بروم آن هم از موضع تخصصیام بیآنکه دلائل دیگر را نفی کرده باشم و آن نیست جز «سوءِبرداشت» حاکمیت از ماهیت حقوقی «مالکیت منابع ملی» و «محدودۀ حق حاکمیت» نسبتبه آنها. ابتدا نظرم را دربارۀ این مهمترین منابع ملی کشور و نحوۀ استفاده از آن طرح میکنم و سپس استدلالهایم …
توضیحات بیشتر »آیندگان، مالک منابع نیستند
اختصاصی اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۱۰) به لحاظ فقهی، آیا منابع زیرزمینی هر کشور، متعلق به مردمان و ساکنان همان کشور است یا آنکه محدودههای قراردادی سرزمینی منجر به اختصاص آن به کشور خاصی نشده و متعلق به تمام مردم جهان است؟ بحث منابع زیرزمینی از قبیل معادن و از جمله نفت، جزو انفال است و به طبیعت حال، انفال مربوط به امام است. آنچه مشهور بین فقهاست، معادن با استخراج تملک میشود. کسی که متصدی استکشاف معدن و استخراج آن معادن باشد از نظر فقهی مالک محسوب میشود و یکی از موارد خمس نیز همین بحث …
توضیحات بیشتر »حق آیندگان از منابع زیرزمینی
اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف»(۵) از لحاظ فقهی، منابع زیرزمینی هر کشور متعلق به مردمان و ساکنان همان کشور است یا آنکه محدودههای قراردادی سرزمینی منجر به اختصاص آن به کشور خاصی نشده و متعلق به تمام مردم جهان است؟ یکی از چیزهایی که معلوم نیست مبدأ آن از کجاست، همین منابع زیرزمینی است. مثلاً فرض کنید گاز زیرزمینی که مشترک بین ایران و عراق است. نمیتوان گفت که مبدأ آن از ایران بوده است یا از عراق، و مثل آب نیست که بگوییم از سرچشمه بالا دارد میآید. در یک چنین چیزهایی باید قاعدتاً خودشان به …
توضیحات بیشتر »تحلیلی بر جایگاه بیتالمال از منظر فقه
از جمله تقسیمات بیت المال، به بیت المال المسلمین و بیت المال امام و تقسیم بیت المال المسلمین، به بیت المال خاص و عام، مالک بیت المال امام، شخصیت حقوقی امام معصوم (ع) در عصر حضور، و شخصیت حقوقی ولی فقیه، متصدی اداره جامعه در عصر غیبت است. یکی از مصادیق بیت المال امام، خمس درآمد های کسب است که باید در اختیار مرجعی باشد که متصدی اداره جامعه است. مالک بیت المال المسلمین، عموم مسلمانان هستند و فقیه جامع شرایط، از باب ولایت حق تصرف دارد. عنوان «امام» در آیات و روایات، مشتمل بر این عنوان، اعم از شخصیت حقوقی امام معصوم و شخصیت حقوقی ولی فقیه است. در نتیجه، اختیارات امام معصوم در ارتباط با بیت المال برای ولی فقیه نیز ثابت است.
توضیحات بیشتر »