Tag Archives: کتب اربعه حدیثی و مطالعات مغفول

پروندۀ «کتب اربعۀ حدیثی و مطالعاتِ مغفول»

پروندۀ «کتب اربعۀ حدیثی و مطالعاتِ مغفول»

هدف از تشکیل این پرونده، پرداختن به زوایایی از کتب اربعه است که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. به قطع نزد کمی از دانشیان، این زوایا دیری است که پرداخته شده و مورد مطالعه قرار گرفته؛ اما فقط کمی از ایشان چنین‌اند. اختصاصی شبکه اجتهاد: کتب اربعۀ حدیثی شیعه (الکافی، من‌ لایحضره ‌الفقیه، تهذیب ‌الاحکام و الاستبصار ‌فیما اختلف ‌من …

Read More »

ناگفته‌هایی از نُسخ خطی استبصار/ محمدجعفر اسلامی

ناگفته‌هایی از نُسخ خطی استبصار/ محمدجعفر اسلامی

اختصاصی شبکه اجتهاد: عدد نسخ خطی التهذیبِ شیخ طوسی، پس از قرآن کم‌نظیر است و کتاب استبصار از لحاظ اهمیت و تعداد نسخه‌ها پس از تهذیب قلمداد می‌شود. نکات و خصائصی که در نسخه‌ها‌ی این کتاب وجود دارد، ذهن هر پژوهشگر را به خود جذب می‌کند. در این مجال نمی‌توانیم به بسیاری از این نکات اشاره کنیم؛ ولی برخی از …

Read More »

جایگاه دیباچه کتب اربعه در بازشناسی منهج و زمانه محمدون ثلاث

جایگاه دیباچه کتب اربعه در بازشناسی منهج و زمانه محمدون ثلاث

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر مجید معارف، استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است. او دکترای خود را در رشته علوم قرآن و حدیث از دانشگاه تربیت‌ مدرس اخذ کرده و رساله خود را با عنوان «پژوهشى در تاریخ حدیث شیعه» تدوین نموده است. وی از سال ۱۳۷۲ تاکنون به‌فعالیت در دو عرصه آموزش و پژوهش مشغول است و …

Read More »

وضعیت نُسخ، شروح و حواشی من لایحضره الفقیه

وضعیت نُسخ، شروح و حواشی من لایحضره الفقیه

اختصاصی شبکه اجتهاد: در عصر چاپ و دیجیتال و دسترسی آسان به اطلاعات، کمتر کسی زحمت کنکاش در نسخه‌های خطی را به خود می‌دهد. محمدباقر ملکیان، از آن افراد اندک است. فعالیت‌های نسخه‌پژوهانه و حدیثی_رجالی وی، سبب شد تا با او درباره‌ی اوضاع نسخه‌های کتاب مهم من‌لایحضره‌الفقیه به گفت‌وگو بنشینیم. ملکیان از راه‌های نرفته و کاستی‌های پژوهشی در این عرصه …

Read More »

کلینی و استحسان؛ محیط‌شناسی علمی/ مصطفی قناعتگر

کلینی و استحسان؛ محیط‌شناسی علمی/ مصطفی قناعتگر

اختصاصی شبکه اجتهاد: کلینی در دیباچه الکافی، چندباری استحسان را می‌نکوهد. آیا استحسان در کلام کلینی همان استحسان اصطلاحی است یا تنها معنای لغوی را در نظر داشته؟ استحسانِ اصطلاحی در کلمات فقیهان عامه پیش از کلینی نیز به وفور دیده می‌شود. گرچه برای استحسان تعریف واحدی از سوی باورمندان به آن نمی‌بینیم، اما دیرین بودن این اصطلاح و رواجش …

Read More »

کتب اربعه شیعه و کتب حدیثی اهل‌سنت، پیوند متن و سند

کتب اربعه شیعه و کتب حدیثی اهل‌سنت، پیوند متن و سند

اختصاصی شبکه اجتهاد: مصطفی موحدی‌فر، دانشجوی دکتری مطالعات اسلامی در دانشگاه بیرمنگام است. او سه سال است که در مقطع دکتری تحصیل می‌کند و پیش از این در دانشگاه قرآن و حدیث پیرامون منابع «من لایحضره الفقیه» و «قرائن صحت قدمائی» در مقطع ارشد فعالیت داشته است. در این نوشتار، گزارش بخش‌هایی از «سلسله نشست‌های درایات» با موحدی‌فر را می‌خوانیم. …

Read More »

کلینی و نخستین گزیده‌های حدیثی شیعه دوازده امامی

کلینی و نخستین گزیده‌های حدیثی شیعه دوازده امامی

اختصاصی شبکه اجتهاد: الکافی تألیف ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق رازی بغدادی، معروف به شیخ کلینی است. این کتاب اولین کتاب از کتب اربعه شیعه و در زمره مجموعه‌های حدیثی مورد اعتماد نزد شیعیان شمرده می‌شود. کلینی در مقدمه اثر خود اصول و پیش‌شرط‌هایی را که در تألیف کتاب رعایت کرده، ذکر کرده است. ما در این نوشتار برای …

Read More »

صافی در شرح کافی؛ معرفی یک شرح ارزشمند بر الکافی

صافی در شرح کافی؛ معرفی یک شرح ارزشمند بر الکافی

اختصاصی شبکه اجتهاد: کتاب «صافی در شرح کافی» (ملا خلیل قزوینی) از جهات مختلف بسیار حائز اهمیت است. این کتاب، تنها کتاب فارسی است که به صورت کامل، الکافی را شرح کرده است. ما فقط دو شرح داریم که به صورت کامل الکافی را توضیح داده باشد؛ یعنی هر سه قسمت اصول، فروع و روضه را شرح زده باشد. یکی …

Read More »

گنجینه‌ای در حدیث و فقه/ محمدباقر ملکیان

گنجينه‌ای در حديث و فقه/ محمدباقر ملکیان

اختصاصی شبکه اجتهاد: کتاب من لا یحضره الفقیه تألیف محمّد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق از مهمترین کتب روائی شیعه، و دومین کتاب از جمله کتب اربعه آنهاست. کثرت نسخه‌های خطی از این کتاب، نقل قول‌های فراوان از آن، شروح و حواشی متعددی که پیرمون آن نگاشته شده و… ما را از بحث درباره …

Read More »

نسخه پژوهی کتاب کافی، ضرورتی اجتناب ناپذیر/ حسین عاملی

نکته‌ای در اتحاد روايات

اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتن نسخه‌های خطی “الکافی” مانند تمام نسخ خطی، از دورۀ شکوفایی صنعت چاپ در عصر قاجار بسیار کاهش پیدا کرد. اما پیش از آن و به‌ویژه در عصر صفوی، اوج استنساخ و وفور نسخ خطی این کتاب را شاهد هستیم. توجه به این نسخه‌ها در مطالعات کافی پژوهان امری ناگزیر است. برای نمونه، نسخۀ الکافی به خط …

Read More »

تاریخ حدیث مکتوب شیعه در عینیّتِ کتب اربعه/ عباس مفید

تاریخ حدیث مکتوب شیعه در عینیّتِ کتب اربعه/ عباس مفید

اختصاصی شبکه اجتهاد: گزارشات متعدد در منابع حدیثی عامه و گاهی در منابع شیعی داریم که کتابت حدیث (که یک قاعده عقلایی و منطقی است بخصوص در عصری که رسانه‌های جدید وجود نداشته) در عصر نبوی و بیشتر در عصر امامان، توسط اصحاب انجام می‌شده است، برای نمونه گزارش کتاب سعد بن عباده را داریم که کلمات پیامبر را ثبت …

Read More »

تأثیر فقه بر تدوین کتب اربعه حدیثی

تأثیر فقه بر تدوین کتب اربعه حدیثی

اختصاصی شبکه اجتهاد: رابرت گلیو دیرزمانی است با مطالعاتش حول حدیث و فقه شیعه می‌شناسیم. او استاد دانشگاه اکستر انگلستان است و مقالاتی در عرصه شیعه پژوهی مانند: پیوند حدیث و فقه؛ مجموعه‌های رسمی احادیث امامیه (۲۰۰۱)، اسلامِ متن گرا؛ تاریخ و دکترین مدرسه‌ی شیعیِ اخباری (۲۰۰۷)، پذیرش اجتهاد و مشروعیت خطاپذیریِ اجتهادی در اسلام (۲۰۰۶)، تردیدِ اجتناب ناپذیر؛ دو …

Read More »

پیرامون نُسخ، شروح و حواشی تهذیب الاحکام/ محمدجعفر اسلامی

پیرامون نُسخ، شروح و حواشی تهذیب الاحکام/ محمدجعفر اسلامی

اختصاصی شبکه اجتهاد: تعداد نسخه‌های خطی تهذیب شیخ طوسی شگفت‌انگیز است. عدد این نسخه‌‌ها براساس گزارش فنخا به حدود ۹۵۱ نسخه خطی‌‌ می‌رسد؛ اما قطعاً نسخه‌های این کتاب، بیشتر از این تعداد است. فنخا نسخه‌های مربوط به ایران را شناسایی کرده؛ در حالی‌که در مکتبه‌های مختلف جهان نسخه‌های نفیسی از تهذیب الأحکام وجود دارد؛ مانند کتابخانه کاشف الغطاء نجف، کتابخانه …

Read More »

پاسخی به نقدهای جریان‌شناسی کلینی/ سیدمحمدهادی‌ گرامی

پاسخی به نقدهای جریان‌شناسی کلینی/ سیدمحمدهادی‌ گرامی

شبکه اجتهاد: اخیراً پژوهشگر محترم و جوان جناب آقای شیخ عباس مفید طی یادداشتی تلاش کرده است تا با بیان نکاتی نشان دهد که بنده در انتساب کلینی به طیف مفضل به خطا رفته‌ام (بخوانید). ضمن تشکر از حسن توجه ایشان به خاطر دنبال کردن و تعلیقه زدن بر مطالب، یادآوری نکات ذیل در خصوص مطلب ایشان ضروری است: ۱. …

Read More »

آیا می‌‌توان کلینی را از جریان مفضل بن عمر دانست؟/ عباس مفید

کتابت حدیث؛ نقطۀ ثقل ارزیابی حدیث در شیعه/ مصطفی بارگاهی

شبکه اجتهاد: اخیراً جناب دکتر محمدهادی گرامی در گفتگویی با شبکه اجتهاد (بخوانید) سعی دارد مرحوم کلینی را در جریان احمد برقی و برقی را نیز متأثر از جریان مفضل بن عمر به واسطه محمدبن سنان معرفی کند.  وجود جریان‌های فکری مختلف در میان شیعیان متقدم قابل انکار نیست اما انتساب هر یک از محدثان قم به هر یک از …

Read More »

جریان‌شناسیِ علمیِ کلینی؛ کلینی از بزرگان جریان مفضّل بن عمر است

جریان‌شناسیِ علمیِ کلینی؛ کلینی از بزرگان جریان مفضّل بن عمر است

اختصاصی شبکه اجتهاد: جریان‌شناسیِ محدثان و راویان کُهَن، امری با ثمرات علمی فراوان است؛ بخصوص اگر آن محدث «کلینی» باشد و آن راویان، روات مورد علاقه‌ی کلینی. تحقق این امر را با دکتر سید محمدهادی گرامی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مدیرگروه پژوهشی «مطالعات حدیثی شیعه» به گفتگو نشستیم. او که متخصص قرآن و حدیث …

Read More »

حواشیِ انتقادیِ شیخ حر عاملی بر روایات الکافی/ مصطفی قناعتگر

حواشیِ انتقادیِ شیخ حر عاملی بر روایات الکافی/ مصطفی قناعتگر

اختصاصی شبکه اجتهاد: شیخ حر عاملی در یک تقسیم‌بندی ابتدایی، در حلقه‌ی اخباریان قرار می‌گیرد. اما بی‌توجهی به طیف بودن و یکنواخت نبودن جریان اخباری‌گری، تصاویر غیر واقعی از وی برساخته است. توجه نکردن به منهج وی در شرح و فهم و اعتبارسنجی برخی روایات نیز به پررنگ شدن آن تصویر غیر واقعی کمک کرده است. در این مجال به …

Read More »

تقابل کلینی و ابن‌قبه؛نگاهی بستر‌شناسانه/مصطفی قناعتگر

«خاتمیت نبوت» و «دوام شریعت» و نقش اجتهاد/ مسعود بُندار

اختصاصی شبکه اجتهاد: محمد بن یعقوب کلینی رازی و محمد بن عبدالرحمن بن قبه رازی، هر دو از بزرگان امامیه در نیمه دوم قرن سوم و نیمه اول قرن چهارم هستند. با وجود هم‌عصریِ کلینی و ابن قِبَه/ابن قُبَّه، گزارشی که نوع تعامل آن دو با یکدیگر را بازگو کند وجود ندارد. در این یادداشت پیرو مجموعه‌ای از قرائن تاریخی …

Read More »

شرح فرانسویِ «کتاب الحجه» الکافی و یک چالش/ مصطفی قناعتگر

نکته‌ای در اتحاد روايات

اختصاصی شبکه اجتهاد: آکادمی‌های غربی در اسرائیل، آمریکا، فرانسه و سایر کشورها، دیرزمانی است مطالعات خود را پیرامون حدیث شیعه‌ی امامیه آغاز کرده‌اند. این مطالعات در حوزه‌ی کلیات حدیث، تاریخ حدیث، فقه الحدیث، منابع حدیثی، سندِ حدیث و سایر مطالعات مرتبط صورت گرفته است. از شیعه‌پژوهانی که چند سالی است بیشتر شناخته شده، محمدعلی امیرمعزی است. امیرمعزی، (متولد ۲۶ ژانویه …

Read More »
Real Time Web Analytics