فهمِ صحیح روایات در گرو شناخت منطقی تحریفات و نقد شیوههای رایج تمییز مشترکات است. یکی از مهمترین قواعد محوری در کشف اصالت نسخ، اصل “تبدیل نامأنوس به مأنوس” است که بر اساس آن، ذهن به صورت طبیعی عبارات ناآشنا را به معانی مأنوس تغییر میدهد. این قاعده بنیادین نشان میدهد که هرگاه دو نسخه از یک متن موجود باشد، …
Read More »Tag Archives: انتخاب سردبیر
قلمرو شریعت؛ رابطه منطقه الفراغ و عدم خلو واقعه از حکم/ مقایسه با نظریههای مشابه و بررسی چالشها
استاد حمید درایتی طی جلساتی با تبیین دیدگاه شهید آیتالله سیدمحمدباقر صدر در موضوع «قلمرو شریعت، رابطه منطقه الفراغ و عدم خلو واقعه از حکم»، به تعریف و ماهیت «منطقه الفراغ»، جایگاه آن در قلمرو شریعت، ارتباطش با اصل «عدم خلو واقعه از حکم» و تمایز منطقه الفراغ با تزاحم، حکم حکومتی و عنوان ثانوی و مقایسه آن با نظریات مشابه …
Read More »اهمیت عقل در کشف ملاکات سیاسی و پیچیدگیهای استنباطات فقهی
استاد ایزدهی با بیان اینکه موضوع اصلی بحث در فقه سیاست، «قدرت سیاسی» است، گفت: این قدرت نه به معنای زور، بلکه به معنای حاکمیت در یک جامعه است. مسائلی چون جنگ، صلح، مالیات، آزادی و امنیت، همگی در صورت وجود حکومت معنا مییابند. اگرچه ملاکِ اموری مانند اصل حکومت (اداره زندگی، امنیت و مالیات) قابل فهم همگان است، اما …
Read More »فقه نظامپرداز، نگاهی نو به طراحی نظامهای کارآمد در جامعه اسلامی
فقه نظامپرداز، دانشی است که هم نظاممند است، هم توانایی تولید نظام دارد، و هم قادر به اداره نظام است. اگر میخواهیم نظام تولید کنیم، باید «نظامات ترکیبی» را شکل دهیم؛ نظاماتی که از ترکیب پنج کلاننظام آموزهای-گزارهای (یعنی: عقاید، معنویت، اخلاق، فقه و شریعت) و چهار کلاننظام ارتباطی (شامل تعامل انسان با خدا، با خود، با دیگران و با …
Read More »فقه اجتماعی؛ معماری نوین برای مقابله با «فساد نهادی» و تنظیم حیات جمعی
استاد ارسطا تاکید ورزید که فقه اجتماعی، نه در مقابل فقه فردی، بلکه «مکمل» آن است. او خاطرنشان ساختند که «اگر نگاه صرفاً فردی به مسائل باشد، پیامدهای ناخواستهای برای جامعه در پی دارد»، در این صورت فقه اجتماعی به میدان میآید تا این خلأ را پر کند. بسیاری از مسائل و چالشهای امروز جامعه، نظیر «فساد نهادی»، از طریق …
Read More »«مرجعیت شورایی»؛ مسائل مستحدثه و پیچیدگیهای حکمرانی
ارائه دهنه بحث معتقد است با وجود قوت مرجعیت فردی در بستر تاریخی تشیع، اکنون ضرورتهای زمانه، رشد موضوعات و گستره مسائل مستحدثه، تشکیل «مرجعیت شورایی» را به عنوان یک نیاز مبرم فقهی مطرح میسازد تا از تخصصهای گوناگون در پاسخگویی به نیازهای روز با نگاه دینی بهره گرفته شود. این در حالی است که به گواه اسناد تاریخی، اهل …
Read More »«منطقه العفو» قرضاوی هیچ ارزش علمی ندارد/ تمامی نظریات فقهی نیازمند روزآمدسازی و پختگی بیشترند/ الگوی شهید صدر برای تصمیمات فقیه در مدیریت جامعه
استاد خالد الغفوری با رویکردی نقادانه و تطبیقی، نخست به مقایسه نظریه «منطقهالفراغ» شهید صدر با نظریه «منطقهالعفو» قرضاوی پرداخت و در ادامه، ضمن تبیین تفاوتهای نظریه «منطقهالفراغ» با «ولایت مطلقه فقیه» امام خمینی(ره)، به نقد مبنایی نظریه شورا و تحلیل دیدگاه نائینی درباره حکومت مشروطه پرداخت. وی در این مسیر، از ضرورت بازخوانی روش اجتهادی در مدیریت جامعه اسلامی …
Read More »خطر فروپاشی جامعه درصورت بنیاد نهادن اخلاق تنها با ابزار اجبار و قانون
آیا اخلاق در جامعه صرفاً از طریق حقوق و قانون قابل تحقق است؟ جامعهای که اخلاق خود را تنها با ابزارهای اجبار و قانون بنیاد نهد، سرانجام به فروپاشی میانجامد. اخلاق شالوده ضروری و زیربنای مستحکم برای کارکرد صحیح حقوق است و بدون آن، حقوق قادر به ایجاد تعادل و پایداری در جامعه نیست. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دکتر محمود …
Read More »هرگونه تلاش برای تقلیل جایگاه زن یا مرد به یک بعد خاص، منجر به بیعدالتی و نقض حکمت الهی است/ نقد رویکردهای یکجانبه به مسائل زنان
عدالت در خانواده، نه تنها یک اصل بنیادی، بلکه پایهای برای مفاهیم عمیقتری چون محبت، کرامت و رشد اعضای خانواده است. این رویکرد، در برابر تفسیرهای سطحی از نابرابری جنسیتی، بر لزوم درک عمیق از مبانی بینشی و فقهی برای حل چالشهای خانواده تأکید میکند. سیستم قانونگذاری و حقوق زن نیز باید مبتنی بر پشتوانههای حکیمانه الهی باشد تا به …
Read More »چالش نظریهپردازی عدالت در فقه اسلامی؛ ضرورت عبور از کلیگویی به سوی نظریهپردازی ساختارمند
بحث عدالت در مطالعات اسلامی، اغلب به تحسین کلی این مفهوم یا بازگویی روایات محدود شده و کمتر به یک نظریه جامع و ساختارمند تبدیل گشته است. این وضعیت، لزوم تبیین اصول، معیارها و پیامدهای عملی عدالت را برای نظریهپردازی در حوزههای کلان اجتماعی برجسته میسازد. به علاوه، اصرار بر سنجش تکتک احکام شرعی با مفهوم عدالت، میتواند به چالشهایی …
Read More »شرط تحقق فقه مضاف کارآمد: از موضوعشناسی دقیق تا فقه ناظر به امر واقع
استاد حوزه علمیه مشهد، توسعه دانش فقه به صورت کنونی را مطلوب ندانست و اظهار داشت: در روزگار ما با افزودن کلمه فقه به ابتدای هر کلمهای، انشعاب و برجسته سازی ابواب فقه دنبال میشود. آیا قاعدهای در این رابطه وجود ندارد؟ آیا به واقع میتوان فقه الصلاه، فقه الصوم، فقه الاعتکاف، یا فقه الجهاد، فقه الدفاع، فقه المقاومه، و …
Read More »بررسی سه نظریه مشهور درباره حقیقت حکم شرعی
مسئله «ماهیت حکم شرعی» از بنیادیترین و اثرگذارترین مباحث علم اصول است؛ موضوعی که استاد مهدی زمانیفرد با بازخوانی دیدگاههای رایج و تحلیل آرای فقهایی چون محقق اصفهانی، آیتالله خویی و امام خمینی، به تبیین نظریه «اعتباری بودن حکم شرعی» پرداخت و از آن دفاع کرد؛ مبنایی که بهگفته وی، میتواند ساختار علم اصول و شیوه استنباط فقهی را بهگونهای …
Read More »آیتالله مروارید؛ الگویی درخشان از همنشینی دانش، پارسایی و سلوک مردمی است/ هیچوجه از مسیر عقلانیت و استناد به منابع اصیل دینی خارج نمیشد/ آیتالله مروارید قائل به نظریه موسّع در مصلحت بود
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد بیان کرد: آیتالله مروارید قائل به نظریه موسّع در مصلحت بود، اما از آن در چارچوب متقن و محدود استفاده میکرد. یعنی مصلحت برای ایشان ابزاری برای توجیه احکام نبود، بلکه دلیلی برای تحلیل روایت، برداشت حکم، و سنجش اعتبار نقل بود. از این منظر، استاد مروارید با تفکر (تفویض مطلق احکام …
Read More »توسعه روش اجتهاد در چارچوب تعبد به کلمات وحی/ در فقه اداره نمیتوان از طریق ملاکات به نتیجه رسید/ نباید نظامهای غربی را به اسم اسلام توجیه و تطهیر کرد
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، با تأکید بر اینکه میتوان روش اجتهاد را در چارچوب تعبد به کلمات وحی توسعه داد، تأکید کرد: مسیرهایی همچون کشف ملاک، فقهیسازی نظامهای اقتصادی غرب و توسعه منابع استنباط بدون پشتوانه معتبر، نه در فقه سابقه دارند و نه راهگشا خواهند بود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در مواجهه با تحولات روزآمد …
Read More »اعتبار اطلاقات و عمومات در احکام حکومتی؛ بررسی دقیق مرزهای حجیت نص برای مکلفین عادی
آیا وجود ارتکاز در عصر حاضر، ملازم با وجود آن در عصر معصوم (ع) نیز هست؟ صرف وجود یک ارتکاز در زمان حال، لزوماً به معنای وجود آن در عصر ائمه (ع) نیست. به عنوان مثال، در عصر حاضر، بانک به عنوان یک شخص حقوقی پذیرفته شده است، در حالی که در عصر معصوم (ع) چنین نهادی وجود نداشته است. …
Read More »تحلیل ماهوی «حکم حکومتی» و «فتوای اجتماعی»: افقهای نو در اجتهاد معاصر
بزرگان ما، علمای ما چیزی به نام احکام حکومتی یا حتی حکم حکومی به معنای مصطلح فعلی ندارند. اینها در بحث قضا، هنگامی که حکم قضایی را مطرح میکنند، اصطلاحی به نام حکم حاکم را ذیل حکم قضایی میآورند و از یک جنس میدانند؛ با این تفاوت که اگر در فصل خصومت باشد، آن را حکم قضایی میگویند و اگر …
Read More »فتوای معیار در قانونگذاری؛ چالش تعدد آراء و ضرورت نظامسازی در فقه حکومتی
برای اداره جامعه اسلامی نمیتوان صرفاً به فتوا اکتفا کرد و نیازمند قانونگذاری هستیم. معنای این سخن، نارسا بودن فتوا نیست، بلکه فتوا اصولاً برای اداره جامعه به معنای نظامسازی کلان طراحی نشده است. اگر بخواهیم بر طبق فتوای مورد قبول هر شخص – اعم از اجتهادی یا تقلیدی – زندگی مردم را اداره کنیم، نخستین گام منجر به اختلال …
Read More »هستهای بهانه است؛ دین و دانش نشانه است!
رهبر انقلاب، بنای جمهوری اسلامی را بر دو پایه «دین» و «دانش» خواندند و گفتند: مردم و جوانان ایران با تکیه بر این دو پایه دشمن را در میدانهای مختلف به عقبنشینی وادار کردند و از این پس نیز همینگونه عمل خواهند کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، به مناسبت چهلمین روز شهدای جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی برضد ملت …
Read More »فقه: نه بیربط به مسائل حکومتی و نه دخالتگر در جزئیات؛ نظر استاد علیدوست برای نقشآفرینی فقه در مسائل نوین حاکمیتی
حل معضلات اقتصادی و اجتماعی با رویکردهای فقهی متعارف یا متصلب امکانپذیر نیست؛ نه میتوان با اصول عملیه نظام اقتصادی اسلام را گرهگشا بود و نه با عدول از اصول فقه، به حل مسائل حاکمیتی دست یافت. اندیشهای منجمد و یخزده که از آن نظامسازی برنمیآید، هرگز پاسخگوی نیازهای تمدنی نوین نخواهد بود. همچنین، فقه بدون منظومه و درک کرامت …
Read More »سیرههای مستحدث هیچ ارزشی ندارند!
سیره بنابر اتفاقاتی که در جامعه بشری میافتد بروز و ظهور پیدا میکند و چهبسا عقلاً ملاک و مصلحتی را که میفهمند ظنی و یا اشتباه بوده و ملاک واقعی غیرازآن باشد یا لااقل ملاک نزد شارع، غیرازآن باشد. در سیره عقلاییه، بیع صبی ممیز صحیح و نافذ است، درحالیکه شارع شرط دیگری مثل بلوغ را نیز به آن اضافه …
Read More »از فتواهای حمایتی و مقابله با عادیسازی تا نامه رسمی به پاپ؛ واکنش آیتالله نوری همدانی به فاجعه انسانی در غزه
در پی تداوم جنایات ضدبشری رژیم صهیونیستی در غزه، حضرت آیتالله نوری همدانی در دو موضعگیری، ضمن صدور بیانیهای خطاب به علمای اسلام و دولتهای مسلمان، و نیز ارسال نامهای رسمی به رهبر کاتولیکهای جهان، بر ضرورت واکنش فوری، وحدت دینی، و ایفای نقش فعال علمای دین و رهبران ادیان در دفاع از مظلومان تأکید کرد. ایشان با با بیان …
Read More »پیشبینی رؤیتپذیری هلال ماه صفر ۱۴۴۷ قمری در ایران
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویهای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت میگیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … …
Read More »رویکردهای نوین در فقه موسیقی: افقگشایی با انضباط فقهی
موسیقی میتواند به عنوان «مخدر» یا «اسباب عقب نگه داشتن» عمل کند که این «یک موضوع جدید است» و در زمان فقهایی چون شیخ انصاری، صاحب جواهر و مرحوم نراقی چنین موضوعی مطرح نبوده است. در مقابل، موسیقی میتواند «یک ابزاری در خدمت تبلیغ» و «امواج هدایت» باشد که این نیز «یک موضوع جدید است». دومین عنصر جدید، مسئله «دفع …
Read More »گذاری بر روش شناسی آیتالله سیستانی؛ از بازخوانی تراث تا خلق مسائل جدید
حجتالاسلام والمسلمین علی رحمانی با واکاوی دقیق و نوآورانه رویکرد روششناسانه آیتالله سیستانی در مواجهه با تعارض روایات، نشان داد که کتاب «المنهج فی علم الأصول» علاوه بر بازخوانی هوشمندانه مبانی قدما، مسیر نوینی در علم اصول و فقه معاصر گشوده است. رویکردی که بر مطالعه تاریخی و ادبی دقیق احادیث، تحلیل سیاق و زمینههای تقنینی کلمات معصومان(ع) متکی است …
Read More »نقطه عزیمت فقه تمدنی تغییر رویکرد در اصول فقه است/ تا وقتی اصول فقه تغییر نکند، نباید انتظار تغییر نتایج داشت
سالهاست از فقه حکومتی و لزوم آن سخن به میان میآید، اما چرا محصول تلاش فقها همچنان بر روشهای مرسوم پیشین استوار است؟ ریشه این چالش را باید در عدم تولید روشهایی یافت که تمایز لازم را ایجاد نمایند. این موضوع به ویژه در اصول فقه نمود مییابد، زیرا تا زمانی که بنیانهای اصولی متحول نگردد، تلاشها برای نیل به …
Read More »دست پٌر ایران در میدان و دیپلماسی/ همه بدانند خدای متعال نصرت را برای ملّت ایران تضمین کرده است/ قوه قضائیه جنایات اخیر را از طریق دادگاههای بینالمللی و داخلی بهصورت جدی پیگیری کند
حضرت آیتالله خامنهای با تأکید بر اینکه مسئولان باید با قوت و روحیه کامل به کار خود ادامه دهند، گفتند: همه بدانند که خداوند طبق آیه «وَ لَیَنصُرَنَّ اللهُ مَن یَنصُرُه»، نصرت خود را بر ملت ایران و ذیل نظام اسلامی و چتر قرآن و اسلام تضمین کرده و این ملت یقیناً پیروز خواهد شد. به گزارش شبکه اجتهاد، رهبر …
Read More »فقه حکمرانی باید پشتوانه «قاعدهمند کردن تدابیر رهبری» باشد/ لزوم رویکرد فراکلان و تمدنساز در فقه حکمرانی
فقه حکمرانی، افقی تازه در فقه اسلامی است که نه تنها مرزهای مدیریت خرد و کلان را درمینوردد، بلکه با دیدگاهی فراکلان، مسیر تمدنسازی و اقامه توحید را برای جامعه ترسیم میکند. این فقه نوظهور، رسالت خطیر تعیین تکلیف حکمران در بستر متغیر و معارض جامعه را بر عهده دارد و مشروعیت خود را از قاعدهمندسازی تدابیر رهبری و ارائه …
Read More »بررسی نظریههای فقهی صیانت از رهبری در مواجهه با تهدیدات ترکیبی
در مواجهه با تهدیدات علیه رهبر معظم انقلاب اسلامی، بازخوانی عالمانه فقه سیاسی شیعه، نهتنها ضرورتی راهبردی بلکه وظیفهای دینی، عقلانی و تمدنی است؛ فقهی که با پشتوانه عقل، نقل و تجربه تاریخی، توانایی ارائه پاسخهای قاعدهمند در برابر تعرض به جایگاه ولی امر مسلمین را دارد. اساتید حوزه در تحلیلهای خود ضمن هشدار نسبت به سبکسازی جایگاه رهبری در …
Read More »نباید فلسفۀ فقه را در دل اصول گنجاند، و نه اصول را در دل فلسفه گم کرد
شبکه اجتهاد: اگر از نسبتِ فلسفه فقه و اصول فقه سخن میگوییم، نخست باید سنخشناسی کنیم، که بدون آن، تشابه در کارکرد، ما را به خلط در هویت خواهد کشاند. فلسفۀ فقه و اصول فقه از دو سنخاند؛ از دو ریشه، دو منظر، دو شیوه. یکی ناظر از بیرون است، و دیگری ساکن در درون. یکی دانش درجهدوم است که …
Read More »تهدید رهبر دینی «محاربه» یا در «حکم محاربه»؟/ آیا تهدید رهبران دینی مصداق افساد فی الارض است؟
به نظر میرسد در فتاوای دو مرجع بزرگ تفاوتی مشاهده میشود: یکی از مراجع بزرگوار این مسئله را توهین میداند، و دیگری این مسئله را تهدید و مصداق حرب میشمارد. اینکه تهدید رهبر معظم انقلاب توهین است یا خودش مستقیماً حرب و مصداق افساد فی الارض است، در این مسئله تفاوت ایجاد میکند. به گزارش شبکه اجتهاد، در پی تهدید …
Read More »