شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام احمد مروارید بیان کرد: اگر متون دینی را بازخوانی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که بسیاری از مواردی که در مورد روان درمانی تحلیل مطرح می‌شود حرمت شرعی ندارند و وقتی جامعه متدین ما به نتیجه برسد که این موارد با شریعت ناسازگاری ندارند قاعدتاً استقبال آنها از روان‌درمانی تحلیلی بیشتر خواهد شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، اختتامیه سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فارابی ویژه تحقیقات علوم انسانی اسلامی، تیرماه سال جاری در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد و برگزیدگان این دوره معرفی شدند. در این مراسم رساله دکتری «بررسی احکام تعامل میان روان‌تحلیل‌گر و درمان‌جو از منظر فقه امامیه» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروارید، استاد حوزه و دانشگاه، در گروه تخصصی فقه و اصول، به عنوان شایسته تقدیر بخش بزرگسال معرفی شد.
مروارید درباره اثری که برگزیده این جشنواره شده است به خبرنگار ایکنا گفت: رساله بنده در مقطع دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد در اردیبهشت سال ۱۳۹۸ دفاع شده است. علت اینکه سراغ این موضوع رفتم این بود که یکی از رویکردهای مهم در روان درمانی، رویکرد تحلیلی است. در رویکرد روان درمانی تحلیلی، مراجعه کننده، در جلسه آنچه که به ذهن وی می‌رسد را بر اساس قاعده تداعی آزاد برای تحلیل‌گر بیان می‌کند و تحلیل‌گر هم بعد از جلسات متعدد، اندک اندک ارتباط چیزهایی که در جلسه مطرح شده و شاید به ظاهر بی‌ارتباط بوده‌اند را کشف می‌کند و بررسی تعارض‌های درونی که شخص مراجعه‌کننده دارد منجر به یک راه مصالحه میان تحلیل‌گر و درمان‌جو می‌شود.
استفاده از اجتهاد سنتی برای جواب به سؤالات
وی ادامه داد: در این فرآیند اگر درمان‌جو پایند به اصول شریعت باشد ممکن است برخی سؤالات و ابهامات به نظرش برسد؛ از جمله اینکه در این فرآیند برخی اتفاقات می‌‌افتد که با آموزه‌های شریعت سازگار نیست مثلاً در این تداعی آزاد ممکن است برخی کارها که شخص مراجعه کننده انجام داده باشد را برای درمانگر بیان کند در حالی که در آموزه‌های دینی آمده که اگر فردی کار خلافی انجام داده نباید برای فرد دیگری بیان کند اما قاعده تداعی آزاد می‌گوید هر آنچه در ذهن شماست برای تحلیل‌گر بیان کنید. نمونه‌های دیگری از این سؤالات نیز ممکن است بیان شود، از جمله اینکه درمان‌جو و درمانگر از دو جنس متفاوت باشند و در فضایی که کسی دیگر حضور ندارد حضور داشته باشند. در اینجا بحث خلوت با نامحرم مطرح می‌شود.
این پژوهشگر بیان کرد: بنده چون دست اندرکار موضوع روان‌درمان درمانی تحلیل هم هستم لذا به نظرم رسید ما می‌توانیم یک جواب استدلالی برای این سؤالات پیدا کنیم و چون تحصیلات حوزوی هم دارم و فقه و اصول را خوانده‌ام بنابراین به نظرم رسید می‌توانم با مکانیزم اجتهاد سنتی پاسخی استدلالی برای این سؤالات پیدا کنم. البته این می‌‌طلبد که با فرآیند روان درمانی تحلیلی آشنایی کاملی داشته باشم و خوشبختانه بنده در حوزه درمانگری و تئوری وارد شده‌ام و سعی کردم با شناختی که در این زمینه دارم، بتوانم پاسخ استدلالی برای این سؤالات پیدا کنم.
آیا در روان‌درمانی تحلیلی حرمت شرعی وجود دارد؟
برگزیده سیزدهمین جشنواره فارابی گفت: مجموعه این پاسخ‌های استدلالی تبدیل به رساله دکتری بنده شد و چون مشاهده کردم چنین تحقیقی یا تا حالا انجام نشده یا اگر هم انجام شده به شکل مختصر بوده و جای تحقیقات مفصل خالی است بنابراین در این زمینه اقدام کردم و امیدوارم در آینده رساله بنده در قالب کتاب چاپ شود.
وی درباره مهم‌ترین نتایج کاربردی این رساله بیان کرد: بنده بر اساس شناختی که از روان‌درمانی تحلیلی و سبک اجتهادی داشتم نتیجه‌ای که گرفتم این بود که اگر درباره بسیاری از شبهات و سؤالاتی که مطرح می‌شود شناخت صحیحی از روان‌درمانی تحلیلی داشته باشیم و متون دینی و آیات و روایات را بازخوانی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که بسیاری از موارد همانند تداعی آزاد یا خلوت کردن را می‌توانیم حل کنیم. جوابی که بنده در این رساله داده‌ام این است که اگر متون دینی را بازخوانی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که بسیاری از این موارد حرمت شرعی ندارد و کاربردی بودن این موضوع از این جهت است که وقتی جامعه متدین ما به نتیجه برسد که این موارد با شریعت ناسازگاری ندارند قاعدتاً استقبال آنها از روان‌درمانی تحلیلی بیشتر خواهد شد و مقاومتی که در این مورد دارند از بین می‌رود.
رفع ابهامات متشرعین
برگزیده سیزدهمین جشنواره فارابی افزود: این رساله، برای کسانی‌‌که علاقه‌مند به روان‌درمانی تحلیلی هستند و دغدغه‌های آموزه‌های شریعت نیز دارند قابلیت استفاده دارد. همچنین درمان‌جوها و دست اندرکاران روان درمانی تحلیلی می‌توانند از آن استفاده کنند. البته در سایر رویکردهای درمانی همانند روان درمانی شناختی، رفتاری و سبک‌های دیگر نیز قابلیت استفاده دارد. این تحقیق در سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران نیز می‌‌تواند به منزله یک مانیفست باشد تا وقتی این ابهام و سؤال در افراد ایجاد شد که این موارد با آموزه‌های شریعت سازگار نیست، این تحقیق را به آنها معرفی کرد تا برای آنها روشن شود که چنین ناسازگاری وجود ندارد.
احمد مروارید در پایان گفت: از این پژوهش فعلاً یک مقاله در مجله جستارهای فقهی و اصولی منتشر شده و مقاله‌ای دیگر هم تایید شده که تا یکی دو ماه آینده چاپ خواهد شد. یک مقاله هم به زبان انگلیسی ترجمه شده که به زودی در یکی از ژورنال‌های خارجی چاپ می‌شود اما چون منتظرم این مقالات چاپ شوند بنابراین هنوز کار در قالب کتاب منتشر نشده است اما با جامعه‌المصطفی قراردادی داریم و اکنون در مرحله داوری است که در آنجا چاپ شود.
