شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: فقیه بزرگوار آیت‌الله حاج‌آقا حسین بروجردی از مراجع عالیقدر و فقهای برجسته شیعه مقیم قم بود. ایشان در حدود ۱۵ سال آخر عمر خود مرجعیت عامه شیعیان جهان را بر عهده داشت. این عالم بزرگوار جامع معقول و منقول بود آیت‌الله بروجردی در ماه صفر سال ۱۲۹۲ هق در بروجرد متولد شد. پس از تحصیلات مقدماتی در بروجرد برای ادامه تحصیل در حدود سال ۱۳۰۹ هق به اصفهان رفت و در آنجا اقامت نمود. ایشان مدت حدود ۱۰ سال در حوزه علمیه اصفهان به تحصیل فقه و اصول و فلسفه پرداخت.
آیت‌الله بروجردی در فقه و اصول نزد اساتید برجسته اصفهان مانند حضرات آیات: میرزا ابوالمعالی کلباسی، سید محمدتقی مدرس، سید باقر درچه‌ای و… به تحصیل پرداخت. فلسفه را نزد حضرات آخوند ملا محمد کاشانی و میرزا جهانگیرخان قشقایی فرا گرفت. آیت‌الله بروجردی در اصفهان به درجه اجتهاد نایل آمد. ایشان ضمن تحصیل خود نیز به تدریس فقه و اصول و فلسفه برای طلاب می‌‌پرداخت. در کتاب خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی که سال‌ها قبل به چاپ رسیده در شرح حال آیت‌الله بروجردی آمده است که یکی از اساتید آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله سید محمدباقر درچه‌ای بوده است که به‌شدت با فلسفه مخالف بوده است. آیت‌الله بروجردی پس از زعامت در قم دستور تعطیلی درس اسفار علامه طباطبایی را صادر کرده بود و فرموده بود: اگر قصد دارید فلسفه بگویید شفا بگویید نه اسفار زیرا من در اصفهان فلسفه را در پنهانی می‌‌خواندیم، نه این‌طور علنی و با این جمعیت گسترده شاگردان؛ در اصفهان طلبه دیدم که کتاب اسفار در دست داشت و در اثر مطالعه آن به‌جایی رسیده بود که می‌‌گفت: من خدا هستم. نمی‌‌خواهم در زمان زعامت من در قم چنین اتفاقی تکرار گردد. علامه طباطبایی نیز درس اسفار را تعطیل و شفا تدریس نمود. آیت‌الله بروجردی خود در فلسفه مجتهد و صاحب نظر بود و معتقد بود کسی که می‌‌خواهد فلسفه بخواند ابتدا باید یک دور با عقاید و معارف اسلامی آشنا شده باشد بعد فلسفه بخواند و الا منحرف می‌‌گردد.
اقامت در نجف: آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۱۹ هق برای ادامه تحصیل به نجف رفت. در آنجا تا سال ۱۳۲۸ هق سال‌ها در درس خارج آخوند خراسانی و علامه سید کاظم یزدی شرکت نمود. آیت‌الله بروجردی از شاگردان شاخص و مشار بالبنان آخوند خراسانی و جزو مستشکلین مهم درس ایشان بود و آخوند خراسانی کاملاً به اشکالات ایشان توجه می‌‌نمود و با عنایت خاصی پاسخ می‌‌داد. اجتهاد آیت‌الله بروجردی به تایید آخوند خراسانی رسید.
اقامت در بروجرد و تدریس خارج فقه و اصول: در سال ۱۳۲۸ هق به شهر خود بروجرد بازگشت و در این شهر اقامت نمود. مدت بیش از ۳۰ سال در بروجرد به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و فضلای زیادی را پرورش داد. آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی از اساتید برجسته حوزه علمیه مشهد به مدت یک سال در بروجرد اقامت نموده و از درس خارج فقه و اصول ایشان استفاده نمود. آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی تقریرات بحث خارج فقه ایشان در بحث نکاح را نگاشت. استاد مطهری نیز در بروجرد مدتی در درس آیت‌الله بروجردی شرکت نمود.
اقامت در قم و مرجعیت شیعیان جهان: در سال ۱۳۶۴ هق معادل ۱۳۲۳ هش بنا به دعوت و درخواست علما و فقهای قم به این شهر آمد و تدریس خارج فقه و اصول خود را آغاز کرد که تا پایان عمر ایشان حدود ۱۷ سال ادامه یافت.
مرجعیت آیت‌الله بروجردی به هنگام اقامت ایشان در بروجرد آغاز شده بود و پس از اقامت در قم و بالاخص پس از رحلت آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی و حاج‌آقا حسین قمی توسعه یافت به گونه‌ای که حدود ۱۵ سال مرجعیت اکثر شیعیان جهان را عهده دار بود. پس از رحلت آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی مرجعیت دو نفر به‌شدت مطرح شد. یکی حاج‌آقا حسین قمی در نجف و دیگری حاج‌آقا حسین بروجردی در قم، پس از چند ماه از فوت آقا سید ابوالحسن اصفهانی، حاج‌آقا حسین قمی درگذشت و مرجعیت عامه آیت‌الله بروجردی آغاز گردید.
ارتباط با حوزه علمیه مشهد: آیت‌الله بروجردی دو بار به مشهد مسافرت کرد. در سفر اول در سال ۱۳۰۶ هش بود که ۱۳ ماه (و به نقلی ۱۱ یا ۸ ماه) در مشهد اقامت نمود. ایشان متهم به اقدام در جهت مخالفت با حکومت رضاخان بود و پس از آمدن از عتبات عالیات عراق در سر مرز به همین علت بازداشت و به تهران منتقل شد. پس از محاکمه از رفتن به بروجرد ممنوع شد و به عبارتی تبعید شد. با درخواست ایشان برای رفتن به مشهد و اقامت در آن شهر موافقت شد لذا ایشان به مشهد آمد. آیت‌الله بروجردی در اواخر اقامت خود در مشهد با علمای بزرگ مشهد در جلسات مختلف به مشورت می‌‌پرداخت که چگونه باید با رضاخان مبارزه کنند. خبر این جلسات و گفتگوها به حکومت رضاخان رسید لذا احساس خطر نموده و بلافاصله ایشان را از مشهد خارج نمودند؛ اما آیت‌الله بروجردی در آن مدت ۱۳ ماه اقامت در مشهد از سوی علما و مدرسین و فضلا مورد تجلیل و تکریم قرار گرفت. در ابتدای ایام اقامت ایشان بنا به پیشنهاد حضرات آیات میرزا محمد آقازاده خراسانی و حاج‌آقا حسین قمی نماز جماعت خود را در این مدت در مسجد گوهرشاد حرم مطهر منعقد نمود و علما و مدرسین بزرگ مانند میرزا محمد آقازاده خراسانی و گاهی اوقات حاج‌آقا حسین قمی و…در نماز جماعت ایشان شرکت می‌‌کردند. همچنین آیت‌الله بروجردی در این مدت ۱۳ ماه به تدریس اشتعال ورزید و طلاب و فضلای مشهد از فرصت استفاده نموده و با نظرات مختلف فقهی و اصولی؛ و… ایشان آشنا شدند. در این مدت ملاقات‌های متعددی بین علمای مشهد با ایشان انجام گرفت. ظاهراً در همین ایام فضلای مشهد مانند حاج شیخ محمود حلبی و… در درس ایشان شرکت می‌‌کند زیرا نام حاج شیخ محمود حلبی در شمار شاگردان آیت‌الله بروجردی ذکر شده ولی مستندی که دلالت بر اقامت ایشان در قم برای تحصیل نزد آیت‌الله بروجردی باشد مشاهده نگردید.
هر چند حاج شیخ محمود حلبی مانند سایر وعاظ و خطبای مشهد و … برای وعظ و خطابه از سوی آیت‌الله بروجردی به قم دعوت شده و در مجالس ایشان در حضور علما و مدرسین منبر می‌‌رفته است.
سفر دوم آیت‌الله بروجردی در حدود سال ۱۳۲۳ هش به مشهد اتفاق افتاده است و قبل از اقامت و زعامت و مرجعیت ایشان در قم بوده است. این سفر دو ماه طول کشید. ایشان در حرم مطهر اقامه جماعت نموده و آیت‌الله شیخ علی‌اکبر نهاوندی مکان نماز خود را به ایشان واگذار می‌‌نماید. این در حالی است که نماز جماعت آقای نهاوندی پرجمعیت‌ترین و با شکوه‌ترین نماز جماعت حرم مطهر بوده است. در نماز جماعت آیت‌الله بروجردی علما و مدرسین و فضلای مشهد نیز شرکت می‌‌نمودند. از مرحوم استاد حاج شیخ محمدعلی روحانی گلابگیر شنیدم که حاج شیخ علی‌اکبر نهاوندی، میرزا مهدی اصفهانی و… در صف اول نماز جماعت و پشت سر ایشان نماز می‌‌خواندند. در این سفر نیز فرصت خوبی برای علما و مدرسین و طلاب و فضلای مشهد فراهم شد تا از نزدیک با شخصیت علمی و معنوی آیت‌الله بروجردی آشنا شده و جهات علمی ایشان را محک بزنند. در این سفر بود که علمای مشهد خواستار اقامت ایشان در مشهد بودند. علمای قم برای اقامت و زعامت ایشان در قم تلاش می‌‌نمودند در همین حال مردم و فضلای بروجرد با اصرار فراوان خواهان اقامت ایشان در بروجرد بودند. در این مدت آیت‌الله بروجردی در مشهد در منزل مرحوم کوزه کنانی که خانه بزرگ و دارای وسعتی داشت اقامت داشت. در مجالس روضه ایشان وعاظ و خطبا منبر می‌‌رفتند. از جناب آقای دکتر مدقق دندان‌ساز مشهد شنیدم که پدرم. حاج شیخ علی‌اکبر مدقق؛ که در آن زمان از خطبا و وعاظ برجسته مشهد بود متوجه شد که علمای قم از آیت‌الله بروجردی دعوت نمودند که ایشان به قم رفته و زعامت و مرجعیت حوزه علمیه قم را بر عهده گرفته و در قم برای طلاب و فضلای زیادی تدریس نماید. آیت‌الله بروجردی نیز موافق است ولی مردم بروجرد با خبر شده و نمی‌‌گذاشتند که ایشان به قم رفته و به‌شدت خواهان اقامت ایشان در بروجرد بودند. مشکل ایجاد شده بود. حاج شیخ علی‌اکبر مدقق در حضور آیت‌الله بروجردی و مردم بروجرد و علمای مشهد سخنرانی کرد و گفت: ما دوست داریم آیت‌الله بروجردی در مشهد اقامت نمایند و آقای مشهد باشند. مردم بروجرد دوست دارند ایشان در بروجرد اقامت نموده و آقای بروجرد گردد؛ اما اگر بخواهیم ایشان آقای عالم گردد بگذاریم ایشان به قم رفته و در آنجا اقامت نماید که منفعتش برای همه مردم دنیا باشد. خلاصه با این سخنرانی مردم بروجرد قانع شده و پس از آن آیت‌الله بروجردی در قم اقامت نموده و زعامت حوزه علمیه قم و پس از آن به‌تدریج مرجعیت جهان تشیع را عهده دار می‌‌گردد.
از مرحوم آیت‌الله حاج سید علی علم‌الهدی بروجردی مدرس خارج حوزه علمیه مشهد فرزند آیت‌الله حاج سید محمدرضا علم الهدی بروجردی از فقهای متقی مقیم مشهد شنیدم: ما از سادات نوربخش بروجرد هستیم و در بروجرد مدرسه علمیه نوربخش معروف است. آیت‌الله بروجردی سال‌ها تحصیلات حوزوی خود را در بروجرد در همین مدرسه انجام داده بودند. پدرم پس از سال‌ها تحصیل در مشهد برای ادامه تحصیل به نجف رفتند و در آنجا نیز از محضر اساتید آنجا استفاده کردند. پس از فوت آقا سید ابوالحسن اصفهانی از آیت‌الله بروجردی دعوت کرده بودند که به نجف رفته و زعامت و مرجعیت شیعه را در آنجا به عهده بگیرد. در آن موقع پدرم نیز تازه از نجف آمده بود و با آیت‌الله بروجردی ملاقات کردند آیت‌الله بروجردی با پدرم مشورت کرد که شما که در نجف بودید و به اوضاع و احوال نجف آشنا هستید آیا دعوت علمای نجف را قبول کنم؟ ایشان پاسخ داده بود که آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی به‌عنوان زعیم حوزه نجف خیلی سختی کشید و هتک حرمت‌هایی به ایشان از سوی برخی افراد می‌‌شد و … اگر تحمل آقا سید ابوالحسن اصفهانی را دارید و می‌‌توانید مانند ایشان صبور باشید قبول کنید؛ و الا خیر. در مجموع پدرم به ایشان گفته بود زمینه را فراهم نمی‌‌بینم برای رفتن شما به نجف و بر شما سخت خواهد گذشت لذا ایشان از رفتن به نجف منصرف شد.
آیت‌الله بروجردی به هنگام اقامت در نجف و شرکت در درس خارج مرحوم آخوند خراسانی به‌خاطر اشکالات دقیق و مهمی که در درس آخوند خراسانی می‌‌نمودند و عنایت خاص آخوند به ایشان مورد توجه فضلای درس و اساتید نجف واقع گردید. فرزندان آخوند خراسانی مانند میرزا محمد آقازاده و حاج میرزا احمد کفایی و سایر شاگردان آخوند به ایشان شناخت داشتند لذا به هنگام اقامت ایشان در مشهد مورد احترام و تکریم خاص آنان واقع گردید. مرحوم آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی مدرس برجسته خارج حوزه علمیه مشهد نیز سال‌های آخر عمر آخوند خراسانی در درس آن بزرگوار شرکت نموده و با ایشان همدرس و هم‌دوره بود. به نظر اجمالاً با ایشان آشنا بود. مرحوم میرزا مهدی اصفهانی پس از اتمام تحصیلات حوزوی خود در نجف در حدود سال ۱۳۳۹ هق از نجف به قصد اقامت در مشهد حرکت کرد. بنا به نقل آیت‌الله محسنی ملایری در مسیر راه به بروجرد رسیده و دو ماه در آنجا اقامت می‌‌نماید. در آن زمان آیت‌الله بروجردی در بروجرد به تدریس خارج اشتغال داشته و فضلا از محضر ایشان استفاده می‌‌کردند. مرحوم میرزا فرموده بودند با آنکه شاگردان درس ایشان آنچنان مراتب بالایی علمی نداشتند ولی آقای بروجردی از نظر علمی و دقت نظر و عمق مطالب علمی در حدی بود که در نجف نیز مانند ایشان کمتر دیده می‌‌شد. خلاصه مرحوم میرزا در بروجرد با ایشان بیشتر مأنوس گردیده و ظاهراً مباحثاتی با ایشان داشته است. هنگام اقامت آیت‌الله بروجردی به مشهد در سال ۱۳۰۶ هش در سفر اول و در سال ۱۳۲۳ هش در سفر دوم فرصت بیشتری برای آشنایی با آیت‌الله بروجردی فراهم گردید. در سال ۱۳۱۵ هش پس از فوت آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی. آیت‌الله سید محمدباقر سلطانی طباطبایی بروجردی نقل می‌‌کند من در مشهد در درس میرزا مهدی اصفهانی شرکت می‌‌کردم. ایشان بهترین مدرس مشهد بود؛ خبر فوت حاج شیخ عبدالکریم حایری را به ایشان دادند؛ کسی از ایشان پرسید مقلدین آیت‌الله شیخ عبدالکریم حایری یزدی به چه کسی مراجعه کنند؟ ایشان فرمود: حاج‌آقا حسین بروجردی ملای پر و پا قرصی است.
همچنین پس از فوت مرحوم آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی در مجلس تعزیه باشکوه مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی در مسجد گوهرشاد مشهد که با حضور جمعیت زیادی از مردم و علما و مدرسین حوزه علمیه مشهد منعقد شده بود خطیب توانا حاج شیخ محمود حلبی گفت: برای امر تقلید و مرجعیت امروز تکلیف ما مراجعه به آقا میرزا مهدی اصفهانی است. آیت‌الله محسنی ملایری می‌‌گوید من در خدمت آقا میرزا مهدی اصفهانی بودم. ایشان از این حرف آقای حلبی گلایه نمود و گفت: این چه نامربوطی است که می‌‌گوید؟ آیا با بودن حاج‌آقا حسین بروجردی جا دارد که از من مهدی نام ببرد؟ آیت‌الله محسنی ملایری می‌‌گوید: سخن آقا میرزا مهدی اصفهانی را به آقای حلبی گفتم؛ ایشان بر نظریه خودش پا برجا بود و می‌‌گفت: ولی من نظرم همان است که گفتم. این نکته نیز حایز اهمیت است که حاج شیخ محمود حلبی به تصریح آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی مجتهد مسلم بوده و سال‌های قبل از قیام گوهرشاد از مدرسین سطوح عالیه حوزه علمیه مشهد و سابقه شاگردی درس خارج حضرات آیات حاج‌آقا حسین قمی، آیت‌الله بروجردی و میرزا مهدی اصفهانی و میرزا محمد آقازاده خراسانی را داشته است. قابل ذکر است در کتاب اثارالحجه تألیف حاج شیخ محمود شریف رازی که در حدود سال ۱۳۳۳ هش منتشر شده است از قول حاج شیخ محمود حلبی نقل می‌‌کند که حاج شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی از ۳۰ سال پیش مقلد فقیه بزرگوار حاج‌آقا حسین بروجردی بوده است.
آیت‌الله محسنی ملایری در سال ۱۳۰۶ هش در مشهد به تحصیل و تدریس در حوزه علمیه مشهد اشتغال داشته است و ظاهراً در درس آیت‌الله بروجردی نیز شرکت می‌‌کند. همچنین در مشهد از درس میرزا مهدی اصفهانی بهره برده است. در موقع فوت آقا سید ابوالحسن اصفهانی در مشهد بوده و در مجالس تعزیه ایشان نیز شرکت کرده سپس به هنگام اقامت آیت‌الله بروجردی در قم سال‌ها از درس خارج ایشان بهره‌مند گردیده است.
ارتباط الله میرزا احمد کفایی و آیت‌الله بروجردی: با توجه به آنکه آیت‌الله بروجردی از برجسته‌ترین شاگردان آخوند خراسانی بوده و فرزندان آخوند خراسانی مانند آقا میرزا محمد آقازاده و حاج میرزا احمد کفایی. عنایات خاص مرحوم آخوند را به آیت‌الله بروجردی از نزدیک حاضر و ناظر و شاهد بوده‌اند لذا کمال احترام و تکریم را نسبت به ایشان انجام می‌‌دادند. علاوه بر آنکه خود نیز همدرس و هم‌دوره آیت‌الله بروجردی بوده و از فقاهت و دقت نظر علمی ایشان نیز خودآگاه بودند. لذا در سفرهای آیت‌الله بروجردی به مشهد احترام خاصی به ایشان گذاشته و علما و مدرسین و فضلا را نیز در این جهت به مساعدت و همکاری فرا می‌‌خواندند. متقابلاً آیت‌الله بروجردی نیز به فرزندان استاد خود کمال احترام و تکریم را قایل بود و در سفر آیت‌الله میرزا احمد کفایی به قم در ایام زعامت و مرجعیت خود استقبال و تکریم مناسبی از ایشان به عمل آوردند که مورد توجه علما قرار گرفت. در این مورد می‌‌توانید به کتاب اثارالحجه ورود آیت‌الله کفایی به قم را ملاحظه نمایید.
در جلسه‌ای در مشهد شاهد حضور آیت‌الله حاج سید جواد علوی بروجردی در منزل حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید محمدعلی میلانی آقازاده آیت‌الله میلانی بودم. آیت‌الله زاده میلانی خطاب به آیت‌الله علوی بروجردی فرمود: بین پدرم و آیت‌الله بروجردی مکاتباتی رد و بدل می‌‌گشته است که یکی از آن‌ها این بود که آیت‌الله بروجردی در اواخر عمر خود از پدرم خواست نموده بود که به قم تشریف آورده و تدریس و زعامت و مرجعیت قم را عهده دار شوید.
در کتاب فقیه آزادگان (ویژه‌نامه آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی) ذکر شده که آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی از مدرسین برجسته حوزه علمیه مشهد به آیت‌الله بروجردی احترام خاصی می‌‌گذاشت. در درس خارج خود از جمله نظرات ایشان را مطرح و جرح و تعدیل می‌‌نمود. در مصاحبه مرحوم حاج شیخ محمود روحانی از شاگردان ایشان آمده است: در سفری به قم به هنگام زعامت آیت‌الله بروجردی مورد توجه خاص آن بزرگوار قرار گرفت که سر و صدای زیادی کرد.
شاگردان آیت‌الله بروجردی در مشهد: پس از آنکه آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۲۳ هش تدریس خارج خود را در قم آغاز کرد روز به روز آوازه علمی ایشان بیشتر در میان طلاب و فضلای کشور طنین‌انداز می‌‌شد و بر جمعیت مشتاقان و شاگردان ایشان اضافه می‌‌گشت لذا از شهرهای گوناگون برای شرکت در درس ایشان شرکت می‌‌کردند. از استان خراسان و بالاخص شهر مشهد نیز فضلای زیادی در درس ایشان شرکت کردند. برخی از فضلای شاگردان آیت‌الله بروجردی نیز به مشهد آمده و در این شهر اقامت نموده و به تدریس پرداختند. در اینجا به نام برخی از ایشان اشاره می‌‌شود:
حضرات آیات و حجج‌اسلام آقایان: حاج سید عزالدین زنجانی، حاج سید کاظم اخوان مرعشی، شهید مرتضی مطهری، استاد محمد واعظ زاده خراسانی، حاج شیخ عبدالحمید شربیانی، حاج سید علی سیستانی و برادر کوچک‌تر ایشان حاج سید محمود مجتهدی سیستانی، حاج شیخ علیرضا غروی و برادر کوچک‌تر ایشان حاج شیخ اسماعیل غروی فرزندان آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی، حاج شیخ محمدرضا محامی و برادر کوچک‌تر ایشان حاج شیخ مرتضی محامی، حاج سید محمد خامنه‌ای و برادر کوچک‌تر ایشان حاج سید علی خامنه‌ای، حاج سید حسین شمس خراسانی، حاج شیخ ابوالقاسم خزعلی، حاج شیخ محمد نصراللهی، سید جلال‌الدین آشتیانی، حاج سید جواد بختیاری، حاج شیخ محمدتقی مروارید و برادر کوچک‌تر ایشان حاج شیخ علی‌اصغر مروارید، شهید سید محمدرضا سعیدی خراسانی، شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد و…
وفات: آیت‌الله بروجردی تاریخ ۱۳ شوال سال ۱۳۸۰ هق معادل فرودین ۱۳۴۰ هش در قم در گذشت و در نزدیک ضریح مطهر حضرت معصومه سلام‌الله علیها به خاک سپرده شد.
منابع:
کتاب آثار الحجه تألیف حاج شیخ محمد شریف رازی. بخش زندگانی آیت‌الله بروجردی
کتاب احیاگر حوزه خراسان (زندگانی آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی)
کتاب آموزگار حکمت وحیانی نگاهی به زندگی آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی تألیف روح‌الله عربشاهی. حسن طالبیان شریف
گفتگو و مصاحبه با برخی از شاگردان آیت‌الله بروجردی مانند حضرات آیات: استاد واعظ زاده خراسانی. حاج سید عزالدین زنجانی. حاج سید کاظم اخوان مرعشی و…
کتاب چشم و چراغ مرجعیت
مجله حوزه ویژه‌نامه آیت‌الله بروجردی مصاحبه با استاد واعظ زاده. محسنی ملایری و…
خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی
خاطرات آیت‌الله خزعلی
صدرای زمان (ویژه‌نامه استاد سید جلال‌الدین آشتیانی به مناسبت چهلمین روز درگذشت ایشان)
شرح اسم تألیف هدایت‌الله بهبودی
مدرس صالح (خاطرات آیت‌الله سید حسن صالحی)
کتاب عنصر فضیلت و تقوا تألیف عباس حاجیانی دشتی
فقیه آزادگان
