«از صدر تا ذیل» همایش دو روزه اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی

همایش بین‌المللی «اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی”با حضور عالمان و محققان علوم اسلامی و سایر ادیان الهی، اساتید و پژوهشگران دانشگاهی از ایران و ۲۰ کشور جهان، همچنین شخصیت‌ها و فعالان حوزه حقوق بشردوستانه، طی دو روز در تاریخ ۱۷ و ۱۸ آذر ماه در شهر قم برگزار شد.

به گزارش شبکه اجتهاد، این کنفرانس به ابتکار و همت مرکز مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بشردوستانه و با حمایت جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و دفتر نمایندگی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در ایران، همچنین مشارکت علمی نهادهای حوزوی و دانشگاهی در محل سالن همایشهای غدیر دفتر تبلیغات اسلامی برگزار گردید.

در روز اول این همایش (چهارشنبه) پیام حضرت آیت‌الله مکارم به این همایش توسط حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی دبیر همایش قرائت شد و حجت‌الاسلام مبلغی به عنوان سخنران افتتاحیه مطالبی را ایراد نمود.

سخنرانی آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه، سردار کلانتری وزیر دفاع ایران، آیت‌الله تسخیری مشاور رهبر انقلاب اسلامی در جهان اسلام و ارائه مقالات میهمانان و اندیشمندان داخلی و خارجی در حوزه حقوق بشردوستانه و نگاه اسلام به آن از جمله برنامه‌های روز اول بود.

روز دوم (پنجشنبه) در دو نوبت صبح و عصر به ارائه مطالب در زمینه رعایت این حقوق و ارائه مقالات پرداخته شد و در مراسم اختتامیه که عصر پنجشنبه برگزار شد، احمدی معاون سیاسی وزیر کشور و حجت‌الاسلام معزی نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر و فیلیپ شپوئری رئیس نمایندگی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سازمان ملل سخنرانی کردند.

بنابراین گزارش، این همایش شامگاه پنجشنبه با صدور بیانیه‌ای به کار خود پایان داد. گزارش جامع این همایش توسط شفقنا تنظیم و تقدیم مخاطبان می‌گردد.

حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی: منافع شخصی ما در احترام به قوانین بشردوستانه بین‌المللی است

این مرجع تقلید در پیام خود آورده است: قبل از هر چیز می‌خواهم تشکیل این همایش را که درباره اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی است و برای دومین بار تشکیل می‌شود، به همه شما عزیزان و بنیانگذاران آن تبریک گویم.

ضرورت حقوق بین‌المللی ضرورت این همایش هنگامی آشکارتر می‌شود که می‌بینیم تمام حقوق انسان‌ها در بسیاری از مناطق دنیا زیر پا گذاشته شده است، البته در دنیای امروز قوانین خوبی برای حفظ حرمت انسان، صلح و آرامش و سعادت او داریم اما متاسفانه زمانی که این قوانین برای منافع شخصی گروهی از دولت‌ها و سیاستمداران دنیا مزاحم می‌شود، همه آنها را به فراموشی می‌سپارند.

در حالی که منافع شخصی ما در این است که به این قوانین احترام بگذاریم، جنگ جهانی اول و دوم چه بلایی بر سر دنیا آورد؟ چه ویرانی‌ها، کشتارها و ناقص العضوها برجای گذاشت و چه ثروت‌های عظیمی در این راه برباد رفت که اگر صرف عمران و آبادانی دنیا می‌شد، دنیای دیگری داشتیم.

اکنون هم همین ماجرا در کشورهای متعددی جریان دارد وجز ویرانی، ناتوانی و از دست دادن عزیزان نتیجه‌ای نداشته است، ویرانه‌هایی که شاید پنجاه سال برای جبران آن طول بکشد.

قرآن مجید با صراحت در آیه ۱۵ و ۱۶ سوره مائده می‌فرمایند: خداوند قرآنی بر شما فرستاده که همگان را به راه صلح و صفا دعوت می‌کند و از ظلمت اختلاف به نور وحدت فرامی خواند و راه مستقیم زندگی را به آنها نشان می‌دهد.

درجای دیگر به صراحت می‌فرماید: صلح بهترین گزینه برای بشر است و حتی دستور می‌دهد که اگر بین برادران دینی اختلافی واقع شد باید بقیه ساکت نباشند و برخیزند و آنها را به صلح و آشتی دعوت کنند و در جای دیگر می‌فرماید تا زمانی که به شما حمله نکنند هرگز دست به اسلحه نبرید.

حضرت علی (ع) در نهج البلاغه در عهدنامه مالک اشتر هنگامی که به فرمانروایی مصر فرستاده می‌شود، می‌گوید: به تمام مردم مصر محبت کن، چرا که آنها دو گروه هستند یا برادر دینی تو هستند و یا هم نوع تو و به این ترتیب نسبت به مسلمانان و غیرمسلمانان یکسان توصیه می‌کنند.

اهتمام اسلام نسبت به حقوق بشر دوستانه

اهتمام اسلام نسبت به حقوق بشر دوستانه تا آنجاست که در روایات اسلامی می‌خوانیم هر زمان مسلمانان گرفتار دشمنان مسلحی می‌شدند پیش از آنکه لشکریان به میدان جنگ بروند پیامبر اسلام آنها را فرامی خواند و می‌فرمود شما هرگز شروع به جنگ نکنید و اگر دشمنی حمله کرد در مقام دفاع برآیید.

پیامبر خطاب به لشکریانش می‌فرمود: درختان را قطع نکنید، حیوانات را آزار ندهید، زنان و مردان پیر و کودکان را آزار نرسانید و کسانی که از میدان جنگ برکنارند، مزاحم آنها نشوید، به مجروحان لشکر دشمن کمک کنید و آنها را به قتل نرسانید.

بدیهی است وقتی اسلام اجازه کشتن حیوانات و ازبین بردن درختان را در اطراف میدان جنگ نمی‌دهد به یقین سلاح کشتار جمعی را که بی گناه و باگناه را از بین می‌برد هرگز اجازه نخواهد داد.

در دروان زندگی پیامبر اسلام (ص) بیش از ۸۰ جنگ از سوی دشمنان به آن حضرت تحمیل شد ولی چون مسلمانان از کشتن دیگران پرهیز داشتند، در تمام آنها بیش از هزار نفر به قتل نرسید، اینها تعالیمی است که ۱۴۰۰ سال قبل از سوی پیامبر اسلام داده شده و بعد از ۱۴ قرن باید دنیا در یک سطح بسیار بالایی از صلح طلبی قرار داشته باشد.

به اعتقاد اینجانب مشکل اصلی، فرهنگی است که گروه‌هایی گمان می‌کنند منافع شخصی آنها در جنگ است، اگر تفهیم شود که جنگ به نفع هیچ کس نیست به دنبال آن نمی‌روند.

دامنه حقوق بشر دوستانه در اسلام علاوه بر انسان‌ها شامل محیط زیست هم می‌شود و اسلام هرگز اجازه نمی‌دهد کسانی محیط زیست را ویران می‌کنند و نباید کسانی چنین کنند که حتی نسل‌های آینده هم زیان ببینند.

امید است صدای شما عزیزان به گوش همه مردم دنیا برسد و در آن بیندیشند و راه صلح و صفا را بهترین راه برای زندگی خود بدانند.

مبلغی: حوزه علمیه قم آماده همگرایی بین الادیانی است

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی عصر چهارشنبه در مراسم افتتاحیه دومین کنفرانس بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی در قم با اشاره به اهمیت پرداختن به مباحث حقوق بشردوستانه اظهار داشت: انسان و زمین، دو خط قرمز دین هستند که جنگ به دلیل داشتن طبیعت مهار ناگسیخته بدترین، گسترده ترین و پرتکرارترین عبور از این دو خط قرمز را به انجام رسانده و می‌رساند.

او ادامه داد: انسان از آن جهت که “ولقد کرمنا بنی آدم”و از آن جهت که “من قَتَلَ نَفْسَا بِغَیرِ نَفْسٍ أوفَسادٍ فِی الأَرضِ فَکانَّما قَتَلَ النَّاسَ جمیعاً”و از آن جهت که “خلیفه خداوند در روی زمین است”خط قرمز می‌باشد.

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم یادآورشد: کره زمین نیز از آن جهت خط قرمز است که “والارض وضعها للانام”و از آن جهت که “محل زیستن انسان است”و از آن جهت که “انسان باید زمین را آباد کند نه ویران، جنگ زمین را ویران می‌کند نه عمران “.

دبیر علمی کنفرانس بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی گفت: آسیب رساندن به کره خاکی از رهگذر سلاح‌های جنگی و ایجاد اختلال در آن به عنوان محیط زیست بشر، خط قرمز اسلام و ادیان الهی است؛ “والارض وضعها للانام”زمین را برای مردمان قرار داده است.

او افزود: پر واضح است هنگامی که دین نسبت به جنگ‌های سنتی در گذشته حساسیت حقوق بشردوستانه و نگاه کنترل کننده داشته است، به طریق اولی و به صورت موکدتر نسبت به جنگ‌های به شدت بی رحم کنونی که زمین را تخریب و نسل‌ها را بی محابا می‌کشد، حساسیت بیشتر و محوری تری نشان می‌دهد.

مبلغی شناخته شدن پاره‌ای از درون نهفته‌های حقوق بشردوستانه فقه اسلامی را از دستاوردهای اولین کنفرانس اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی دانست و گفت: تا قبل از کنفرانس اول، نگاه عمیق و تفصیل یافته فقه اسلامی به مقوله “چگونگی رفتار در جنگ”اگر چه کمابیش مطرح بود، ولی فاقد وضوحی علمی، منسجم و منتظم بود.

او ادامه داد: اثبات این ایده که دین می‌تواند در زمینه حقوق بشردوستانه، کارکردی نیرومند و بی بدیل داشته باشد نیز از دیگر دستاوردهای کنفرانس قبلی بود، به برکت تلاش‌های علمی که در این ده سال رخ داد، به دست آمد که دین در زمینه حقوق بشردوستانه، در موضعی فراتر و بالادست تر اندیشه‌ها، قواعد و احکامی را در حوزه حقوق بشردوستانه عرضه کرده است.

استاد حوزه علمیه قم یادآورشد: برای بسیاری امروزه آشکار شده است که دین به صورت تعهدآورتر، موج آفرین تر و کیفی تری می‌تواند در جهت کنترل جنگ ایفای نقش کند، حوزه علمیه، این توفیق حاصل آمده برای دین را ارج می‌نهد.

او ادامه داد: توفیقی که به موجب آن، دین در یکی از عرصه‌های ملموس بشری یعنی حقوق بشردوستانه، حضوری متعالی پیدا کرده و نوعی از اعجاب و تامل را در برخی از محافل حقوق بشردوستانه در جهان نسبت به آموزه‌های خود برانگیخته است.

مبلغی “اثبات رسیدن پیوند دین و فطرت”را از دیگر نتایج کنفرانس قبلی دانست و گفت: ایده ارتباط فطرت و دین امروز با چهره موفق تر، درخشان تر و اثبات شده تری خود نمایی می‌کند و طرح مباحث حقوق بشردوستانه بر پایه دین به مثابه شاهدی شفاف در این زمینه عمل کرده است.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی، تقویت همگرایی بین ادیانی در زمینه حقوق بشر دوستانه؛ ورود مصداقی‌تر فقه اسلامی به حوزه حقوق بشر دوستانه و گشودن نگاهی آینده نگرانه نسبت به دامنه‌های نگران کننده جنگ در آینده و گشودن نگاهی آینده نگرانه نسبت به دامنه‌های نگران کننده جنگ در آینده از اهداف این کنفرانس دانست.

او اظهار داشت: حوزه علمیه قم به شدت خواهان چنین همگرایی است و از آن استقبال می‌کند، وقتی قرآن در سطحی کلان و با نگاه به مجموعه کره زمین (نه صرفا نگاهی متمرکز بر شهر محل سکونت که اسلامی است).

مبلغی گفت: صوامع، بیع و مساجد را از آن جهت که در معرض تخریب و هدم انسان‌های غیر مسئول و ستمگر قرار می‌گیرد کنار هم آورده است به خوبی استفاده می‌شود که مسلمانان و ادیان دیگر باید در سطح کره زمین همگرایی لازم را در جهت جلوگیری از چنین تخریب‌ها و انهدام‌هایی به عمل آورند.

ضرورت ورود مصداقی‌ فقه اسلامی به حوزه حقوق بشر دوستانه

او با اشاره به اینکه ورود مصداقی‌تر فقه اسلامی به حوزه حقوق بشر دوستانه خاطرنشان کرد: امدادگران، کادرهای درمانی و پزشکی، بیمارستانها، منابع زیرساختی شهرها و کشورها و تأسیسات حیاتی، موضوعات مهمی هستند که تخریب آنها توسط جنگ‌ها مشکلات اساسی برای زیستن انسان‌ها و پیشرفت آنها به بار می‌آورد. فقه اسلامی ‌باید به صورت تخصصی به این مسائل بپردازد.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به گشودن نگاهی آینده نگرانه نسبت به دامنه‌های نگران کننده جنگ در آینده خاطرنشان کرد: بسیاری از مسائل در یک نگاه آینده‌پژوهانه ممکن است یا دستآویزی برای جنگ‌ها قرار گیرند و یا جنگ‌ها را در صورت وقوع، به مسیرهای نادرست تر و ویرانگرتر سوق دهند. باید این مسائل را پیش بینی کرد.

او ادامه داد: آب در آینده ممکن است خود موضوعی برای بحران گردد و احیاناً در مدار تخاصمات قرار گیرد که به صورت مطالعه‌ای از پیش انجام، می‌باید ما به این موضوع بپردازیم.

مبلغی یادآور شد: مالکیت آب، حرمت آب و در خارج از جنگ قرار دادن آب، از این جمله است، تعمیق بحث و هم اندیشی در این خصوص از همین حالا لازم است در حوزه مطالعاتی و همگرایی ادیانی و بشری قرار گیرد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در پایان گفت: تحریم استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی و تولید آنها از سوی کشورهای بزرگ و صنعتی و به ویژه ابرقدرتها از جمله دغدغه‌های اساسی و بسیار تهدید کننده برای بشریت است که ضرورت دارد بحث‌ها در این خصوص تراکم بیشتر، نقش پرتأثیرتر و کیفی‌تر و حالت همگرایانه تر به خود بگیرد.

اعرافی: در اسلام جنگ برپایه احقاق حق استوار است

آیت‌الله علیرضا اعرافی در دومین همایش اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی ضمن تسلیت شهادت امام حسن عسکری(ع) اظهار داشت: قم به عنوان یکی از قطبهای علمی جهان مبشّر اندیشه صلح، همزیستی مسالمت آمیز و پرهیز از تعدی به حقوق بشر بوده و دارای مکتبی است که مبشّر محدودیتهای فراوان برای کشتار و جنگ است.

او اظهار داشت: برگزاری این همایش در قم باید این پیام را از قم به جهان منتشر سازد که اندیشه‌های تابناک اسلام و اجتهاد خلاق و مبتکرانه قم در خدمت سعادت و پیشرفت بشر است.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به نخستین اجلاس حقوق بشردوستانه بین‌المللی در قم گفت: وقتی به فقه اسلام بویژه از منظر فقه اهل بیت (ع) مراجعه می‌کنیم شاهد عناصر محدودیت زا در حوزه جنگ هستیم که یک بخش، عناصری است که مانع از به وجودآمدن جنگ می‌شود اما عناصر متعددی در فقه ما پیش بینی شده که برفرض وقوع جنگ، چارچوبها و برخوردهای مخاصمت جویانه به جنگ می‌دهد که در فقه ما از اهمیت برخوردار است.

او با اشاره به صدها گزاره محدودیت زای جنگ در اسلام، بخش اول از عناصر محدودیت زا را پرهیزدادن بشر از رفتن به سمت جنگ و مخاصمات دانست و افزود: بخش دوم عناصر و مولفه‌هایی است که برفرض وجود جنگ، انسان را از تعدی به حقوق دیگران و تجاوزهای ناعادلانه باز می‌دارد.

اعرافی با بیان اینکه محدودیت‌های در جنگ نیازمند تحقیق و پژوهش بیشتری از نظر کلامی، فلسفی، اخلاقی و فقهی و حقوقی اسلام است، بیان داشت: با مراجعه به منابع فقهی شاهد گزاره‌های فراوان در خصوص حقوق جنگ هستیم اما همچنان این مقوله می‌تواند مورد کاوش بیشتر قرار گیرد و امیدواریم حوزه قم و فضلا و مدرسان در تعمیق این مبحث گامهای جدی تری بردارند.

او به موارد و عناصر محدودیت زای در جنگ در ۱۰ بند اشاره کرد و ادامه داد: مورد اول محدودیتهایی است که در حوزه جنگاوران وجود دارد و این محدودیت در فقه و حقوق اسلامی مورد توجه قرار گرفته است به این معنا که چه کسانی در حیطه جنگاوری می‌توانند وارد شوند؟

مدیر حوزه‌های علمیه کشور ابراز داشت: دومین بند، مربوط به محدودیتهایی است که در حوزه انگیزه‌های جنگ وجود دارد، اصولا در منطق اسلام جنگ و دفاعی ارزش دارد که از انگیزه پاک انسانی برخیزد و برای نجات انسانها باشد.

او محدودیت سوم در جنگ از منظر فقه اسلامی را مربوط به طرف مقابل دانست و ادامه داد: محدودیتهای متعددی در نظام فقهی ما در خصوص دشمنانی که در مقابل ما هستند وجود دارد و این نشان می‌دهد که اسلام برای دشمن هم کرامت و حریم قائل است.

محدودیت‌های فقه اسلامی در زمینه جنگ

اعرافی به محدودیتهای فقه اسلامی در زمینه جنگ در بخش غیرنظامیان اشاره کرد و افزود: این محدودیتها درباره انسانهایی است که طرف جنگ نیستند مانند غیرنظامیان، کودکان و زنان که اسلام برای آنها هم مرزهای بسیارجدی و کرامتهای جدی قائل است.

او بیان داشت: یکی دیگر از محدودیتهایی که در فقه ما به چشم می‌خورد مربوط به محیط طبیعی و زیست انسانی است؛ آبها و درختان و منابع عمومی مسائل جدی هستند که در فقه ما مورد توجه قرار گرفته و برای آنها حریم قائل شده است.

مدیر حوزه‌های علمیه گفت: ششمین نوع محدودیتها، حریمهایی است که در جنگ برای فضاها و محیطهای فرهنگی و مذهبی قائل شده است مانند کتابخانه‌ها، ابنیه‌ها و مراکز فرهنگی.

او زمان جنگ و ابزار و وسایل را از دیگر محدودیتهای جنگ برشمرد و افزود: برای جنگ، ماههای حرام و زمان معینی وجود دارد و برای آغاز و انجام آن آدابی وجود دارد که اینها در اسلام مورد توجه است.

اعرافی تصریح کرد: جامعه‌ای که وارد جنگ یا دفاع می‌شود آزاد نیست از هرابزار و آلاتی در جنگ استفاده کند.

او شیوه‌ها و روشهای جنگ و نیز نقشه دفاعی و جنگی را از دیگر موارد و مولفه‌های محدودیت زای جنگ در اسلام برشمرد و ادامه داد: اگر ما نظام جامع نگاه اسلام به جنگ را استخراج کنیم بخش بزرگی از آن، حوزه حقوق بشردوستانه، رعایت حرمتها و کرامتهای محیط طبیعی، زیستی، فرهنگی و انسانهای درگیر در جنگ می‌شود.

مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: مجموعه این قوانین و قواعد نشان دهنده چنداصل بسیار مهم در اسلام است، یکی اینکه در اسلام اصل بر صلح است و جنگ برغم ضرورت باید یک استثنا به شمار آید؛ دوم آنکه جنگ نباید بر پایه انتقام جویی و تعدی استوار شود بلکه باید برپایه احقاق حق استوار گردد.

او خاطرنشان ساخت: اصل دیگر در اسلام این است که جنگ هر وسیله‌ای را توجیه نمی‌کند، مخاصمه با دیگران مجوز دست زدن به هر ابزار و شیوه و تاکتیک نیست؛ همچنین در جنگ کرامت انسانی چه برای دشمن و چه انسانهای خارج از میدان جنگ و چه حیوانات و محیط زیست قانونی است که باید رعایت شود.

فقه خود را در عرصه واقعیتهای امروز به جریان درآوریم

اعرافی تاکید کرد: فقها و مجتهدان جوان ما باید به بسط این مبحث و نگاه به ابعاد جدید این مقوله بپردازند و گامهای جدیدی بردارند. ما نیازمندیم در نگاه فلسفی- کلامی و نیز فقهی –حقوقی – اخلاقی، موضوع شناسی‌های جدی تری را پیشه کرده و فقه خود را در عرصه واقعیتهای امروز به جریان درآوریم و این معارف بلند را با نگاههای نو و ادبیات جدید به جامعه بشری عرضه کنیم.

او ادامه داد: جهان اسلام و فقه و اخلاق راوی اسلام که پیشگام این حوزه‌های بزرگ فقهی و حقوق بشردوستانه بوده است امروز درگیر مشکلات فراوانی شده است.

مدیر حوزه‌های علمیه گفت: مشکلاتی که امروز در جهان اسلام با آن مواجه هستیم و اینکه شاهد شکل گیری حرکتهای تروریستی در همه جا و تندروی‌های مذهبی بیجا شده ایم که هم درگیری‌های ناصحیحی را به وجود آورده و هم حقوق بشردوستانه اسلامی و موازین فقهی زیرپا گذاشته می‌شود؛ اینها دارای دوخاستگاه است؛ یکی جهالتها و کج فهمی‌های درون جهان اسلام است که باید با حرکتهای فکری و فرهنگی معالجه شود.

او دخالتهای ناروای برخی قدرتهای جهانی را عامل و خاستگاه دوم دانست و ادامه داد: از نگاه ما کشوری مانند آمریکا که در طول اقتدار کمتر از یک قرن خود در بیش از ۱۰۰ جنگ حضور داشته نمی‌تواند پرچمدار حقوق بشر و حقوق بشردوستانه باشد.

اعرافی افزود: ما دو روی این سکه یعنی کاستی‌های درون جهان اسلام و هم صحنه گردانی‌های بیرونی تاثیرگذار در جهان اسلام را باید باهم ببینیم.

او گفت: ما با داشتن چنین منطق استوار و حقوق بشردوستانه نباید در وضع امروز فرو می‌غلطیدیم و با این شرایط سخت مواجه می‌شدیم اما در عین حال باید بدانیم وقتی از سوی قدرتهای بیگانه قدرتی مانند اسرائیل بر منطقه تحمیل می‌شود، زمینه برای انواع خشونتها را پدید می‌آورد.

مشکل اسرائیل را باید بدون جنگ و با دکترین انتخابات حل کرد

مدیر حوزه‌های علمیه تصریح کرد: ما معتقدیم مشکل اسرائیل را باید بدون جنگ و با دکترین انتخابات حل کرد اما وقتی به آن تن نمی‌دهند این قصه سرآغاز مسائل زیادی می‌شود که چهره آن مقاومت مشروع است که آن را می‌پذیریم اما چهره نامشروع آن همچون جنگهای داعش گونه است که آن را نمی‌پذیریم.

او گفت: ما برای اینکه جامعه بشری را به سمت سعادت و صلح هدایت کنیم، اول باید تئوری حقوق بشردوستانه و حقوق جنگ را مورد مداقه بیشتر قرار دهیم و در پردازش نو از این توافقنامه‌های بین‌المللی قدمهای جدی تر برداریم.

اعرافی افزود: ادیان الهی، اندیشمندان حوزه و دانشگاه باید به حرکت جدی تری در تفاهم علمی و منطقی دست بزنند و باید قدمهایی در این زمینه به پیش برداریم.

او ادامه داد: گام دوم اینکه در پرتو همین اصول موردقبول و توافق به فرهنگسازی و ترویج بهتر دست بزنیم. در نظامات آموزشی و فرهنگی همه جهان به فرهنگسازی بهتری دست بزنیم و در گام بعدی اینکه در رعایت این موازین بشردوستانه نهادهایی را به میدان آوریم که قابل اعتماد باشند. این نهادها را کم و بیش داریم اما گاهی مدافعان این حرکتها، قدرتهایی می‌شوند که قابل اعتماد نیستند و البته آن نهادها هم در این موارد به شکل بی طرفانه ورود نمی‌کنند.

رئیس جامعط المصطفی العالمیه(ص) عنوان کرد: بنابراین نظارت بر این قوانین و مقررات و رعایت آنها باید مکانیزمها و سازوکارهای جدی تری داشته باشد و نهادهایی که در این صحنه می‌خواهند ایفاگر نقشی باشند خود از رژیم‌های اشغالگر نباشند و در سابقه آنها تعدی به این قوانین و مقررات ثبت نشده باشد.

فضل الله: قدرتمندان برای تامین منافع خود متون اسلامی را تحریف می‌کنند

سیدعلی فضل الله فرزند علامه فضل الله در این همایش گفت: اسلام توسط عده‌ای خدشه دار شده است و این همایش می‌تواند چهره صحیح اسلام را به جهانیان نشان دهد و اثبات کند که اسلام کلید رحمت است.

او تصریح کرد: اسلام نفی کننده ادیان پیشین نیست بلکه پیامبر اسلام تصدیق کننده تورات و انجیل است.

فرزند علامه فضل الله ادامه داد: دین پایبندی به ارزشهای اخلاقی و انسانی را نزدیکی به خداوند می‌شمارد بنابراین هیچ نزدیکی به خدا ارزش ندارد مگر آنکه به مردم خدمت شود.

او با اشاره به سفارش امام علی(ع) به مالک اشتر گفت: امام علی(ع) فرمود: «مردم دودسته هستند؛ یا همنوع یا هم کیش دو هستند که باید با هردوگروه یکسان برخورد کرد چون خاستگاه ادیان خداوند است و او در برخورد با بندگانش یکسان برخورد می‌کند».

فضل الله افزود: اسلام خواهان پایبندی به ارزشهای انسانی و روحی در زمان جنگ است و اساس در اسلام، جلوگیری از خونریزی است و این از روایات برمی آید که هرکس یک نفر را به قتل برساند کل بشریت را کشته است.

او با اشاره به آیاتی از قرآن کریم گفت: خداوند خطاب به حضرت محمد(ص) فرمود: «اگر گرایش به صلح داشتند تو هم گرایش به صلح داشته باش. اگر با تو وارد جنگ شدند با آنها بجنگید».

جنگ‌ها در اسلام دارای یک سلسله ضوابط است

رئیس حوزه علمیه بیروت ابراز داشت: اسلام جنگ را مشروع نمی‌داند مگر آنکه شرایط آن فراهم شود. کسی که با شما وارد جنگ نمی‌شود با او وارد جنگ نشو و با او به خوبی رفتار کنید و این آیات قرآنی است چون قرآن کریم خواستار رحمت است و می‌خواهد بندگان در صلح زندگی کنند.

او تصریح کرد: اسلام، کشتن غیرنظامیان، جانوران، تجاوز به منابع آبی و محیط زیست را حرام شمرده شده است و نیز مثله کردن اجساد را هم تحریم کرده است.

فضل الله ادامه داد: بنی آدم باید دارای کرامت باشد به همین دلیل، پیامبر(ص) اصحاب خود را از مثله کردن اجساد برحذر می‌داشت و نیز اینکه به مجروحان نباید آسیب وارد شود. به کشتزارها و باغات هم نباید تجاوز شود و سلاحهای شیمیایی و کشتار جمعی در اسلام حرام است و این مساله بیش از آنکه مساله سیاسی باشد، مساله دینی است.

او با بیان اینکه جنگها در اسلام دارای یک سلسله ضوابط است که از یکسری توافقنامه و کنوانسیونها پیشی گرفته است؛ گفت: قدرتمندان از سیاست یک بام و دوهوا استفاده می‌کنند و متون اسلامی را برای تامین منافع خود تحریف می‌کنند.

رئیس حوزه علمیه بیروت افزود: در اسلام آنچه که از کشتار می‌بینیم ارتباطی با دین اسلام ندارد چون اسلام ارزشهای رحمت و عدالت را ترویج کرده است که اینها ملاک انسان دوستی باید باقی بماند اینجاست که همه باید تشریک مساعی کنیم که از این مسائل از چارچوب تنگنا خارج شده و افقهای گسترده‌ای را به خود ببیند.

رئیس وقف شیعی عراق: قواعد و اصول حقوق بشر در اسلام باید به جهانیان عرضه شود

علامه سید علاء موسوی رئیس وقف شیعی عراق در دومین کنگره بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی در سالن غدیر با بیان اینکه شریعت خداوند با همه با عدالت رفتار کرده است، اظهار داشت: شرع خداوند چه در صلح و چه در جنگ با همه با عدالت رفتار می‌کند.

او افزود: در فقه اسلامی دهها و صدها حکم فقهی داریم که حقوق بشر را در منازعات تبیین و توضیح می‌کند و این اعم از منازعات فرقه‌ای و غیرآن است.

رئیس وقف شیعی عراق ابراز کرد: بشریت پس از آنکه در تاریخ خلقت، جنگهای ویرانگر زیادی را دیده به سطحی از رشد رسیده که سبب شد توافق نامه ژنو را بنویسد و لذا دید باید محدودیتهایی در جنگ برای حفظ حقوق مردم وجود داشته باشد.

او افزود: بسیاری از موارد توافقنامه ژنو در مبانی فقه اسلامی وجود دارد و بندهای این توافقنامه را ۱۴ قرن پیش از اسلام می‌توانستند به دست آورند بنابراین آنچه امروز دست ماست ضامن تدوین اکثریت بندهایی است که به حقوق بشر توجه دارد.

موسوی با بیان اینکه مهم، اجرای این فرامین، مسائل اجرایی آن و وضعیت فعلی آن است؛ عنوان داشت: کسی که امروز سر می‌برد قبل از سربریدن تکبیر می‌گوید، کسی که کلیساها را می‌خواهد ویران کند لا اله الا الله می‌گوید و این چالش بزرگی را برای ما به وجود می‌آورد بنابراین وظیفه داریم به بشر بگوئیم اسلام در برگیرنده حقوق ریز و درشت بشر است.

او ادامه داد: عرصه جنگ عراق بین داعش از یکسو و ارتش و نیروی بسیجی مردم عراق از سوی دیگر در حال انجام است. داعش هیچ چیزی را به رسمیت نمی‌شمارد و آن طرف ارتش عراق است که براساس دستورات آیت‌الله سیستانی عمل می‌کند. ایشان درباره نحوه برخورد با اسرا، خاک و ساختمانها به جنگاوران و رزمندگان رهنمود داد و گفتند که حتی بعد از پیروزی و به دست آوردن سرزمین از اشغالگران چگونه باید برخورد کنند.

رئیس وقف شیعی عراق با اشاره به پیشرفتهای ارتش عراق در مبارزه با داعش گفت: رزمندگان در مرحله آخر پاکسازی شهرهای عراق از عناصر داعش هستند.

او در پایان خاطرنشان کرد: اسلام صدها حکم و توصیه در خصوص جنگ دارد و این یک نمونه از دین راستین است که به آن ایمان داریم.

آیت‌الله تسخیری: اهتمام به حقوق بشر زمینه ساز همزیستی مسالمت آمیز انسانی است

آیت‌الله محمد علی تسخیری شامگاه چهارشنبه در دومین همایش بین‌المللی اسلام و حقوق بشر دوستانه، با اشاره به اینکه هر تعریفی از تمدن ارائه شود، باید نماینگر ابعاد انسانی باشد، اظهار داشت: نمی‌توان حرکتی را متمدنانه دانست اگر انسانی نباشد.

او تصریح کرد: انقلاب‌ها نیز اگر در راستای تحقق اهداف انسانی باشند، قابل ستایش هستند در غیر این صورت یک حرکت ارتجاعی محسوب می‌شوند.

مشاور رهبری در امور جهان اسلام با اشاره به اینکه انسان به عنوان مخلوق الهی در سرشت خود مجموعه‌ای از بدیهیات، قدرت‌های عقلی، فکری و عملی را دارد، اظهار داشت: اگر ایمان به فطرت انسانی نداشته باشیم، بسیاری از مقولات مشترک انسانی بی مفهوم می‌شود.

او تصریح کرد: مسائلی نظیر حقوق، انسانیت، آزادی و عدالت اگر در چارچوب فطرت نباشد، معنادار نمی‌شود.

آیت‌الله تسخیری با بیان اینکه گفت‌وگوی منطقی یک ارزش مشترک انسانی است، ابراز داشت: دین با همه تکالیف و ارزش‌های الهی از شئون فطرت است.

او افزود: دین فطری دین حنیف و توحید است و ادیان شرک نمی‌توانند نقش دین را ایفا کنند.

مشاور رهبری در امور جهان اسلام تصریح کرد: دین فطری قیومیت بر زندگی دارد و مشکلات زندگی انسانیت را به طور مطلق رفع می‌کند.

آیت‌الله تسخیری با بیان اینکه مهم ترین مشکل تاریخ بشریت تضاد میان منافع فردی و جمعی بوده است، گفت: منافع فردی زمینه ساز انحصار است، اما منافع اجتماعی موجب گسترش روحیه انفاق و ایثارگری می‌شود.

او تصریح کرد: دین، انسان را به تفکر درباره جهان آخرت سوق می‌دهد و اورا ملزم به رعایت حقوق موجودات می‌کند. حرکت در مسیر منافع اجتماعی، در گام نخست خدمت به خود افراد است.

آیت‌الله تسخیری با بیان اینکه صلح یک امر فطری است، گفت: فطرت بشری، انسان‌ها را به سوی صلح سوق می‌دهد اما این صلح باید در چارچوب عدالت باشد. تکامل انسانی از طریق گفت‌وگوهای منطقی محقق می‌شود و همه ادیان بر لزوم گفتمان منطقی تأکید دارند.

قرآن چارچوب کلی گفتمان منطقی را تبیین کرده است

مشاور رهبری در امور جهان اسلام تصریح کرد: قرآن چارچوب کلی گفتمان منطقی را تبیین کرده است و باید از آن الگوگیری کرد.

آیت‌الله تسخیری با اشاره به اینکه احترام متقابل یک ارزش مطلق است، اظهار داشت: این مبانی در قرآن به شیوه‌ای زیبا و مستدل بیان شده است.

او با بیان اینکه حقوق اساسی، کرامت انسانی، آزادی و عدالت پایه همزیستی مسالمت آمیز انسان‌ها هستند، گفت: مسئله محکومیت تروریسم، نژاد پرستی و استبداد در راستای اهتمام به حقوق بشر است.

مشاور رهبری در امور جهان اسلام، گفت: حفاظت از محیط زیست، ارزش مشترک میان انسان‌هاست و اسلام تعالیم زیادی در مسئله حفاظت بر محیط زیست دارد.

آیت‌الله تسخیری با اشاره به اینکه حفظ حقوق بشر یک ارزش مشترک انسانی است، گفت: تعدی به حقوق زنان و کودکان و افراد غیرنظامی در جنگ‌ها محکوم است.

او در پایان خاطرنشان کرد: باید برای تحقق تمدن به ارزش‌های مشترک انسانی در شرایط مختلف، احترام بگذاریم.

علیدوست: فقها با ظرفیت‌های اسلام، کاستی‌های قواعد بین‌المللی را برطرف سازند

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست در دومین روز از دومین کنفرانس بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی که در سالن همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: اسلام در زمینه دفاع و حمایت از غیرنظامیان و نیز عدم تعرض به افراد و مناطق صدها سال پیشتاز است.

او با مقایسه اسناد و معاهدات بین‌المللی و معارف عالی اسلام گفت: ظرفیت‌هایی در اسناد اسلامی وجود دارد که معاهدات غربی می‌توانند به آن دست یابند. بیش از ۲۰۰ مورد قرآن کریم مطلق هستی را به عنوان نشانه خدا و آیت‌الله معرفی می‌کند یعنی انسان هم خلیفه الله و هم آیت‌الله است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ابراز داشت: یک روی حقوق هستی، تکلیف است اینکه خود انسان مورد تعرض قرار نگیرد و به دیگران نیز تعرض نکنیم، در اسلام ظرفیت اثبات حق هستی را داریم و در مقابل هستی مکلف هستیم.

او افزود: در معاهده منع گسترش زمانی روح سوداگرانه حاکم بود یعنی کشورهای NPT امتیازی گرفته و امتیازی می‌دادند؛ هنوز بشر به این مسئله نرسیده که واقعاً بدون سوداگری گسترش سلاح‌های کشتار جمعی منع شود و اصل تفکیک در مورد سلاح‌های غیرمتعارف معنا ندارد.

علیدوست با اشاره به فتاوای مراجع عظام تقلید و نیز رهبر انقلاب مبنی بر تحریم و حرام بودن استفاده از سلاحهای کشتار جمعی گفت: این حکم شرعی برخاسته از قرآن و سنت است و برای ما اعتبار دارد به عبارت دیگر ما از امتیاز NPT امتیاز بگیریم یا نگیریم نمی‌توانیم به انباشت و تولید سلاح‌های کشتار جمعی بپردازیم.

قوانین حمایتی اسلام همه هستی را در بر می‌گیرد

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه قوانین حمایتی اسلام همه هستی را در بر می‌گیرد، خاطرنشان کرد: انسان نمی‌تواند به بهانه دفاع، جنگ، پیشرفت دانش و تکنولوژی با هستی برخورد کند.

او تصریح کرد: جهاد و مبارزه در اسلام در شرایطی واجب می‌شود و مطابق نص قرآن تنها در زمان فتنه، تجاوز و خطر جایز است بنابراین دین خدا که مجموعه‌ای از ارزشهای حقوقی و اخلاقی است باید پابرجا بماند.

علیدوست با بیان اینکه هدف وسیله را توجیه نمی‌کند، تصریح کرد: فقهای قم، نجف، فقیهان و حقوق دانان الازهر و متفکران جهان اسلام و بشریت لازم است ظرفیتهای اسلام در زمینه حقوق بشردوستانه را با معاهدات جهانی مقایسه کرده و کم و کاستی‌های قواعد بین‌المللی را برطرف سازند.

او ادامه داد: امروزه سپر انسانی، گروگان گیری یا ناپدیدی اجباری را در جامعه جهانی شاهد هستیم و تروریسم و خشونت تحت این عناوین در حال شکل گیری است؛ در چنین شرایطی فقهای اسلام باید تحت یک حرکت جدید، احکام جدیدی را از اسلام استنباط و بازنویسی کنند.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با بیان اینکه در دنیای امروز با گروگان گیری افکار مواجهیم تصریح کرد: جهان اسلام و همه متفکران و مصلحان باید برای این حرکت تامل و فکری کرده و چاره بیندیشند.

احمد الداوودی: تعرض به زندگی غیرنظامیان از نظر اسلام مذموم است

احمد الداوودی روز پنجشنبه در دومین روز از کنفرانس بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی در قم با بیان اینکه مثله کردن اجساد در اسلام به شدت منع شده است، خاطرنشان کرد: اسلام نه تنها برای انسانها در دوران حیات بلکه برای اجساد انها هم کرامت قائل است و دستور داده که حتی اجساد دشمنان هم باید دفن شود و نباید آنها را هتک نمود.

او با بیان اینکه سرقت اموال جنگی و نیز سرقت اموال کشته شدگان در جنگها و اسرا را به شدت تحریم کرده است گفت: اسلام زندگی و حرمت غیرنظامیان و کسانی که در جنگ دخیل نیستند را محترم شمرده و تعرض به آنها را حرام کرده است.

احمد الداوودی با اشاره به ضرورت اصل وفای به عهد در اسلام گفت: طبق قوانین اسلامی، مسلمانان باید وفای به عهد داشته باشند واین با فریب و نیرنگ در جنگ تفاوت دارد.

او گفت: طبق فقه اسلامی امدادگران و کادرهای درمانی نباید مورد تجاوز و هدف قرار گیرند و باید مورد حمایت باشند. متاسفانه برخی از احکام اسلامی سوء استفاده کرده و به غیرنظامیان نیز تعرض می‌کنند که استفاده از سلاحهای کشتار جمعی یک نمونه آن است.

کارشناس فقه اسلامی تاکید کرد: ممنوعیت استفاده از ابزارهای خاص مانند منجنیق، آتش زدن برخی از اسرای دشمن و… از چالش‌های فرا روی حقوق بشر دوستانه است.

او خاطرنشان کرد: حمله به سپرهای انسانی به قصد دستیابی به دشمن و شبیخون زدن در شب و …از مسائلی است که حقوق بشردوستانه در آنها نادیده گرفته می‌شود.

میشل ووتی: مذهب عامل نجاتی برای قانون بشردوستانه بین‌المللی

معاون رئیس موسسه بین‌المللی حقوق بشردوستانه دانشگاه سان رمو ایتالیا در دومین روز از دومین کنگره بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی در سالن غدیر اظهار داشت: در هر سنتی می‌توان قواعدی پیدا کرد که در زمان جنگ، وظایفی را برای محدودکردن خشونت نسبت به قربانیان وضع می‌کند. هدف تمام این قواعد، پرهیز از زیاده روی در درگیری‌هاست.

او در بخش دوم سخنان خود را به موضوع سهم مذاهب در خصوص حقوق بشردوستانه بین‌المللی اختصاص داد و گفت: مفهوم حقوق بشردوستانه دارای قدمت ۳۰۰۰ ساله است و ریشه آن در چین، مسیحیت، اسلام و سنتهای آفریقایی است؛ این پیش زمینه چندفرهنگی باعث تدوین قواعد بین‌المللی شده است.

ووتی، استفاده از ابزار و آلات را یکی از محدودیتهای موجود در این فرهنگها برشمرد و افزود: لازم است ریشه این ارزشها را در تمدنهای مختلف بررسی کرد تا ورای این قواعد حقوقی برویم که به شکل ضعیفی اعمال می‌شود.

او ادامه داد: ما نیاز به لنگرگاههایی داریم که مدنیت تعلق داشته باشد و به اهداف مشترک برای حیات بشر احترام گذاشته شود.

این استاد دانشگاه ایتالیایی از مذهب به عنوان عامل نجاتی برای قانون بشردوستانه بین‌المللی نام برد و گفت: مذاهب در بسیاری از قسمتهای مختلف دنیا، الهام بخش و مرجعی برای حمایت از قربانیان جنگ هستند.

او ادامه داد: اگر قانون مشکلی داشته باشد و بازیگران دولتی به آن عمل نکنند، مذهب می‌تواند مشکلات حقوق بشردوستانه بین‌المللی را حل کند مانند قوانین منع شکسته و مهاجرت.

او تصریح کرد: ما شاهد رنسانس و بازگشتی به نقش مذاهب و دین در حمایت از افراد و اماکن فرهنگی و مذهبی و محیط زیست و نقش آنها در حل مشکلات و عدالت هستیم.

ووتی، در عین حال گفت: آزادی مذهبی که بوسیله قانون تعیین شده به روابط متقابل توسعه می‌دهد بدون آنکه نقشهای خود را فراموش کند و به جای درگیری، ارزشهای جهانی حاکم می‌شود.

او با تاکید براینکه باید از ارزشهای مشترک برای همکاری جهانی و نفع مشترک بهره ببریم ابراز داشت: بعد روحانی از منابع ارزشهای اولیه انسانی است و نیاز داریم مسائل روحانیت بشر را به قوانین بین‌المللی بشردوستانه بازگردانیم.

عبدالحافظ: قرآن بر استفاده صحیح از آب تاکید می‌کند/ حفاظت از آب در فقه اسلامی

واوسیمی عبدالحافظ در دومین روز از دومین کنگره بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی به بحث حفاظت از آب در فقه اسلامی اشاره کرد و اظهار داشت: ما نیازمند حفظ محیط زیست هستیم و کشتن حیوانات و از بین بردن محصولات زراعی از جمله مواردی است که به شدت قرآن نهی کرده است.

او تصریح کرد: حیات حیوانات و محصولات به آب بستگی دارد، اگر آب را حفظ نکنیم حیوانات و محصولات و حتی حیات انسانی را نمی‌توانیم حفظ کنیم.

عبدالحافظ خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین دستورات پیامبر به لشکریان خود عدم تعدی به منابع آبی بود. رویکرد فقه اسلامی هم به انسانها اهمیت آب را گوشزد می‌کند و در این رابطه آیات فراوانی در قرآن کریم وجود دارد.

او ادامه داد: آب اولین موجود خلقت بود و همه موجودات هستی اعم از انسان، حیوان و گیاهان و نباتانت همه ریشه در آب دارند لذا قرآن کریم توجه ا را به این موضوع جلب می‌کند که آب با نیت و به مقدار خاصی از طرف خداوند به وجود آمد.

مدیر دپارتمان شریعت دانشگاه اسلامی اوگاندا با بیان اینکه پیروان همه ادیان احترام خاصی برای آب قائل هستند؛ ابراز داشت: در زمان استفاده از آب باید به فکر منافع دیگر افراد و موجودات زنده دیگر باشیم.

او تصریح کرد: قرآن کریم بر استفاده صحیح از آب تاکید دارد و پیامبر اکرم(ص) نیز همیشه کمترین مقدار آب را مصرف می‌کرد و حتی به پیروان خود دستور می‌دادند که آب را آلوده نکنند.

رحمانی: نگاهی نو به منابع دینی در زمینه حقوق بشردوستانه

حجت‌الاسلام والمسلمین رحمانی، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم از دیگر سخنرانان همایش، به جایگاه آب در فقه شیعه اشاره کرد و بیان داشت: اهمیت آب از منظر فقه شیعه تا جایی است که برخی فقهای ما از جمله شیخ طوسی وقتی مالکیت آب را مطرح می‌کنند ادله‌ای اقامه می‌کنند مبنی بر اینکه کسی نمی‌تواند مالک آب شود حتی اگر کسی در زمین ملکی خود چاهی حفر کند به آب برسد مالک آن آب نیست و تنها حق اولویت نسبت به این آب را دارد و همین مبنا را برخی فقهای معاصر از جمله شهید صدر نسبت به مالکیت زمین ارائه می‌کنند.

او افزود: در رابطه با آب و مالکیت آن و نیز محیط زیست و حقوق بشردوستانه، باید قرآن را از نو تفسیر کنیم، روایات را مطالعه کنیم، منابع دینی از جمله نهج البلاغه و سیره ائمه معصومین را مورد دقت قرار دهیم و این جایگاه و ظرفیت بسیار بالا را بشناسیم، آن را احیاء کنیم و به دنیا عرضه نماییم.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به استقبال یک مسأله فقهی از سوی انسان دوستان و حقوق دانان عنوان کرد: اگر نگاه جدید به منابع دینی داشته باشیم خواهیم دید که موارد موجود در این منابع بسیار بیشتر است از جمله مواردی که در روایت فریقین داریم نهی شدید پیامبر از فاسد و آلوده کردن آب در همه محیط‌ها از جمله محیط جنگی است.

رحمانی تصریح کرد: پیامبر اکرم (ص) حتی آتش زدن مزارع را به شدت نهی کرده است و این مسأله حاکی از وجود حقوق بشردوستانه در اسلام است و یا در جای دیگر داریم که پیامبر اکرم (ص) دستور داده اند اگر در منطقه جنگی بر آب مسلط شدید نباید آن را به روی دشمن ببندید.

او در پایان خاطرنشان ساخت: ادیان آسمانی به ویژه اسلام در رابطه با حقوق بشردوستانه و محیط زیست به خصوص آب و مالکیت آن اهتمام فراوانی دارد.

معزی: حقوق بشردوستانه نه تنها در دیانت اسلام بلکه در همه ادیان ابراهیمی ریشه دارد

حجت‌الاسلام والمسلمین معزی در اختتامیه دومین همایش بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه اظهار داشت: حقوق بشردوستانه در اسلام ریشه در سه زمینه­ اعتقادات، احکام و اخلاق اسلامی دارد.

او افزود: حقوق بشردوستانه نه تنها در دیانت اسلام بلکه در همه ادیان ابراهیمی ریشه دارد. قرآن می‌فرماید «هیچ پیامبری حق ندارد اسیرانی از دشمن بگیرد تا کاملا بر آنها پیروز گردد و جای پای خود را در زمین محکم کند. شما متاع ناپایدار دنیا را می‌خواهید و مایلید اسیران بیشتری بگیرید و در برابر گرفتن فدیه آزاد کنید. ولی خداوند سرای دیگر را برای شما می‌خواهد» در این آیه خدای بزرگ درباره همه پیامبران به طور عام سخن می‌گوید که در باب اسیر گرفتن حکم واحدی دارند و به طور خاص درباره حضرت موسی (ع) در سوره مائده آیه ۳۲ می‌فرماید: «من اجل ذلک کتبنا علی بنی اسرائیل انه من قتل نفسا بغیر نفس أو فساد فی الارض فکانما قتل الناس جمیعا و من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا». بنابراین نگاه بشردوستانه به حقوق انسانی از ویژگی‌های همه ادیان ابراهیمی است که البته در دین اسلام به کامل­ترین نحو بیان شده است.

نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر ابراز داشت: با وجود توصیه همه ادیان ابراهیمی و به ویژه اسلام درباره رعایت حقوق انسان‌ها و حقوق بشردوستانه، اگر به جهان پیرامون خود نگاهی بیندازیم با این مسأله روبرو می‌شویم که علی رغم تأکید ادیان الهی در سه زمینه اعتقادات، احکام و اخلاق بر رعایت حقوق بشردوستانه، چرا با افراد و گروه‌هایی مواجهیم که خود را مسلمان و مسیحی و یهودی می‌نامند اما به انحای مختلف حقوق بشردوستانه را زیر پا می‌گذارند. خود را یهودی می‌نامند و خانه‌ها را بر زنان و کودکان ساکن آنها خراب می‌کنند. خود را مسیحی می‌نامند و مجلس عروسی را بمباران می‌کنند و آن را به مجلس عزا تبدیل می‌کنند. خود را مسلمان می‌نامند و با عملیات انتحاری مردم بی­گناه کوچه و بازار و هم کیش خود را به خاک و خون می‌کشند.

او افزود: مسأله این است با شرایطی مواجهم که گروهی از معتقدین به ادیان الهی و از آن جمله اسلام، دقیقا برخلاف آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی دین خود رفتار می‌کنند و احکام آن را زیر پا می‌گذارند.

معزی بیان داشت: به نظر من در بحث حقوق بشردوستانه در اسلام، مهمترین مسأله بررسی و پژوهش درباره این رفتار متناقضی است که از سوی گروهی اندک از مسلمانان اسمی در بسیاری از کشورهای اسلامی و حتی برخی از کشورهای جهان سر می‌زند و به نام منزلت دین مبین اسلام لطمه وارد می‌کند و به اسلام هراسی دامن می‌زند.

او گفت: بیشترین نقض حقوق بشردوستانه در حال حاضر در کشورهای سوریه، یمن، فلسطین و در وقایع کشتار زنان و کودکان، کشتار غیرنظامیان، استفاده از بمب‌های شیمیایی و عملیات انتحاری عراق اتفاق می‌افتد.

نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر عنوان کرد: کاوش درباره شرایط، ویژگی‌ها و عوامل این رفتارهای ضداسلامی که به نام اسلام رقم می‌خورد و ارائه راهکارها و سیاست‌هایی برای کاستن و بلکه برطرف کردن آن از مهمترین موضوعاتی است که شایسته است در چنین همایش‌های مهم و بزرگی بحث و بررسی شود.

معزی در ادامه به برخی از شرایط و عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری این رفتارهای تناقض آمیز در میان معتقدان به ادیان ابراهیمی اشاره کرد و گفت: با سرعت یافتن روند تجددگرایی در کشورهای اسلامی و ترویج مظاهر فرهنگ و تمدن غربی، به ویژه در سه دهه اخیر که دو پدیده کامپیوتر و اینترنت پا به عرصه جهانی گذاشته است، ذهن و فکر انسان‌های شرقی و از آن جمله مسلمانان با انبوهی از مفاهیم، باورها، سبک‌ها و آداب و رسومی مواجه شده است که هیچ ربط و نسبت تعریف­ شده ­ای با اعتقادات و آداب و سنت‌های آنان نداشته است.

او ادامه داد: روبه رو شدن یا به تعبیری بمباران شدن ذهن و فکر شهروندان مسلمان به ویژه جوانان از سوی انبوهی از اطلاعات پالایش نشده و داده‌های هضم نشده، موجب سطحی نگری و همچنین قشری گری در نسل جوان می‌شود.

نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر همچنین گفت: فقر فرهنگی و اجتماعی سبب خشونت و ناامیدی نسبت به آینده می‌شود و اینها پای دین نوشته می‌شود و اسلام هراسی اینگونه در دنیا دامن زده می‌شود.

او تصریح کرد: کسانی دست به این کارهای خشونت آمیز می‌زنند که دچار فقر اقتصادی و فرهنگی هستند. برطرف کردن عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که به خشونت، تروریسم و نقض حقوق بشردوستانه در منطقه دامن می‌زنند، جز با همکاری و همیاری جامعه نخبگانی حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و موسسات مردمی همچون هلال احمر و صلیب سرخ، نهادهای رسمی و دولتی امکان پذیر نیست.

مبلغی: مطالعه ظرفیت‌های منابع دینی در زمینه حقوق بشردوستانه توسط حوزه‌های علمیه

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در مراسم اختتامیه دومین همایش بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی، با بیان اینکه رهبران دینی از حقوق بین‌المللی برداشت‌های متفاوتی دارند، اظهار کرد: برای جلوگیری از برداشت‌های شخصی باید به صورت قدرتمندانه حرکتی را در جهان ایجاد کنیم که بتواند در مقابل قانون‌شکنی‌ها ایستادگی کند.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: بسیاری از قواعد زندگی و شرعی دربردارنده حقوق بشردوستانه است، اکنون جوامع مختلف بشری بسیاری از این قانون‌ها را نشناخته و بسیاری را مهمل گذاشته‌اند.

او بیان داشت: رعایت قوانین و حرکت به سمت صلح به نفع دولت‌ها است در حالی که حرکت به سمت جنگ به نفع هیچ گروهی نیست.

مبلغی با اشاره به اینکه قواعد حقوق بشر دوستانه در مراکز و نهادهای مختلف باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: ادیان و مذاهب باید نسبت به حقوق بین‌المللی بشر دوستانه نگاه ویژه داشته باشند تا بتوانیم حرکت توانمند موثری برای رسیدن به اهداف مورد نظر رقم بزنیم.

او با بیان اینکه اسلام محدودیت‌های مختلفی را برای جنگ تعیین کرده است، تصریح کرد: ظرفیت‌های ناشناخته در مورد حقوق بشر در منابع دینی وجود دارد که حوزه‌های علمیه باید به دنبال مطالعه این ظرفیت‌ها باشند.

عضو مجلس خبرگان رهبری یادآور شد: برای رسیدن به اهداف مورد نظر در حوزه حقوق بشر دوستانه باید گفت‌و گو در مورد بخش‌های مشترک میان مذاهب مورد توجه رهبران دینی قرار گیرد.

او با تاکید بر اینکه قواعد حقوق بشر دوستانه باید از افزایش تنش در میان کشورها جلوگیری کند، عنوان کرد: موضوع منابع طبیعی کره زمین حق جامعه بشریت است که قوانین و قواعد مشخصی بر اساس نگاه‌های بین‌المللی و اصول فقهی برای استفاده از آن مطرح شده است.

استاد حوزه علمیه قم در جمع بندی مطالب مطرح شده در این همایش دو روزه عنوان کرد: به نظر می‌رسد که باید در سه زمینه تلاش و کوشش نمود، اولین زمینه تلاش در جهت اجرایی ساختن تضمین‌های حقوق بشردوستانه است به این معنا که فعالیت‌های حقوقی بیشتری را برای اجرای اصول بشردوستانه مورد مطالعه قرار داده و تلاش و کوشش بیشتری را برای به اجرا رساندن این تضمین‌ها آغاز کنیم و هر مقدار که گامی به جلوتر برداشته می‌شود قابل تقدیر و دارای اهمیت است.

مبلغی دومین زمینه را استفاده از تمام ظرفیت‌ها برای تضمین حقوق و قواعد بین‌المللی برشمرد و گفت: حقوق بشردوستانه را باید در زمره قوانین در همه کشورها قرار دهیم تا لباسی بر اندام آن پوشانده نشود که آن را جدی نگیرند.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی سومین زمینه را مربوط به تلاش‌های علمی و فقهی دانست و گفت: نظام جامع حقوق بشردوستانه را می‌توان به عنوان منشور حقوق بشردوستانه اسلامی عرضه کرد.

او افزود: باید تلاش کرد که ادیان آسمانی ارزش‌های مشترک حقوق بشردوستانه خود را مرور و تبدیل به منشور اساسی بین الادیانی کنند همچنین مطالعات آینده پژوهانه نسبت به حقوق بشردوستانه به عنوان دانش راه اندازی شود.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس سومین زمینه مورد بحث را زمینه اجتماعی دانست و تأکید کرد: حقوق بشردوستانه رعایت نخواهد شد مگر آنکه فرهنگ آن درجوامع استقرار پیدا کند.

بیانیه پایانی همایش بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی

نکات زیر مورد اهتمام و تاکید سخنرانان و حاضران در جلسات و پنل‌های این کنفرانس قرار گرفت:

۱- از دیدگاه شرکت کنندگان در این کنفرانس، در اسلام و سایر ادیان توحیدی، اصالت و تقدم صلح بر جنگ مورد تاکید است و تلاش برای پیشگیری از بروز مخاصمات مسلحانه و کاهش آثار زیانبار این مخاصمات بر انسانها و محیط زیست انسانی وظیفه‌ای دینی و مقدس است.

۲- شریعت اسلام، در قالب قرآن، سنت و میراث فقهی مبتنی بر این دو منبع، اهتمام جدی به پیشگیری و محدود سازی جنگ دارد. احکام فقه اسلامی ناظر به آداب جنگ، نحوه برخورد با غیر نظامیان و گروه‌هایی که از جنگ بازمانده اند، حکایت از مشترکات بین اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی دارد. از این رو هر نوع ترویج و نشر این بخش از فرهنگ اسلامی، تقویت حقوق بشردوستانه و فرهنگ صلح در جهان است.

۳- کاهش آلام قربانیان جنگ بویژه کمک رسانی به آسیب دیدگاه جنگی، آوارگان ناشی از مخاصمات مسلحانه و نهضت امداد رسانی به این گروه‌ها از ارزش‌های مشترک مورد تاکید اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه است و شرکت کنندگان بر امداد رسانی و ارسال کمک‌های بشردوستانه به آسیب دیدگان مخاصمات مسلحانه را بدون هرگونه تبعیض قومی، نژادی و مذهبی وظیفه دینی و انسانی می‌داند.

۴- شرکت کنندگان در کنفرانس، احترام به اجساد کشته شدگان در جنگ‌ها، ممنوعیت هرگونه توهین و قطع اعضای آنها، حق خانواده‌ها بر اطلاع یافتن از سرنوشت مفقودان جنگ را از قواعد حقوق بشردوستانه می‌دانند که در بالاترین سطح خود مورد سفارش و تاکید معارف اسلامی است.

۵- سخنرانان در پنل تخصصی حمایت از محیط زیست و آب، اهمیت و جایگاه آب را در مخاصمات مسلحانه از جنبه‌های مختلف بررسی و تبیین نمودند. در این چارچوب، منع تخریب ذخایر و تاسیسات آبرسانی، منع آلوده سازی آبها، تسهیل و فراهم سازی آب رسانی به آسیب دیدگان جنگ‌ها و ممنوعیت محروم کردن مردم غیر نظامی از دسترسی به آب و منابع آبی از جمله محورهای مورد تاکید در این کنفرانس بود.

۶- از دیدگاه شرکت کنندگان در این کنفرانس، ترویج و نشر حقوق بشردوستانه بویژه با رویکرد اسلامی از طریق آموزش همگانی و تخصصی در مراکز آموزشی، چاپ کتاب و منشورات آموزشی، برگزاری همایش‌ها و نشست‌ها علمی در دانشگاه‌ها و مراکز حوزوی وظیفه‌ای اخلاقی و دینی است. در این راستا، از برگزار کنندگان این کنفرانس، شخصیت‌ها و نهادهای علمی شرکت کننده و سازمان‌های حامی از جمله جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تشکر و قدردانی می‌شود.

۷- شرکت کنندگان به طور ویژه مراتب قدردانی خود را برای پیام الهام بخش و روشن گرانه مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی به این کنفرانس اعلام می‌دارند.

گفتنی است، سردار کلانتری معاون وزیر دفاع و عضو کمیته ملی حقوق بشردوستانه، ضیائی رئیس جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی، علی اصغر احمدی معاون سیاسی وزیر کشور و دبیر کمیته ملی حقوق بشردوستانه، مائورر رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، تاک مشاور حقوقی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ جهانی، پرفسور ساسونی استاد حقوق بین الملل دانشگاه ژنو، فیلیپ اشپوئری ناظر دائمی و رئیس هیئت نمایندگی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سازمان ملل از دیگر سخنرانان دومین همایش بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی بودند.