«امام ‌رضا (ع) و مخالفان»؛ با تکیه بر مبانی، اصول و تعامل امام

چاپ اول کتاب «امام ‌رضا (ع) و مخالفان با تکیه بر مبانی، اصول و تعامل امام»، به تحقیق و پژوهش سیدعلی بهشتی‌وند از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به زیور طبع آراسته شد.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، انسان به‌نوعی کرامت ذاتی و شرافت جانی دارد و براساس این کرامت و شرافت، حق آزادی و اختیار. برخی اختلاف‌ها برگرفته از اندیشه‌های گوناگون است؛ اندیشه‌هایی که سبب اختلاف در باورها می‌شود و درپیِ آن، آئین‌ها، مذهب‌ها، فرقه‌ها و جریان‌ها پدید می‌آیند. تعصب‌ها، قدرت‌طلبی‌، فرومایگی‌ها و هزاران رذیلت‌ سبب شده‌است آدمی همنوع خویش را برنتابد. این خود، ریشۀ خشونت‌ها و برخوردهای نابخردانه‌ای شده که درطولِ تاریخ، بشر را به رنج کشانده‌ است. اختلاف‌ در باور امری طبیعی است، اما یکی از عوامل رفتارهای ناخوشایند با کسانی که متفاوت می‌اندیشند، نادانی در نوع واکنش با آنان است. برای زدودن این نادانی، به اصول و ملاک‌هایی نیاز است تا در رفتارها به‌کار گرفته شود.

ازاین‌رو، دغدغه بسیاری چگونگی ارتباط با مخالفان است. این مشکلی است که جامعۀ انسانی یا خُردتر، جامعۀ اسلامی، با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. با تبدیل این مشکل به مسئله، پرسشی کلی به‌دست می‌آید: «چگونه با مخالفان رفتار کنیم؟». در این زمینه، پژوهش‌های درخوری لازم است تا ملاک‌های تعیین‌کننده‌ای در برخورد با مخالفان به‌‌دست آید.

از آنجا که سیرۀ معصومان الگویی برای این‌گونه تعامل‌ها است، به‌تازگی طرح پژوهشی «امام‌رضا(ع) و مخالفان با تکیه بر مبانی، اصول و تعامل امام» اثر سید علی بهشتی وند از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است.

نگارنده در این پژوهش سعی کرده به بررسی تعامل امام‌رضا(ع) با مخالفان بپردازد، زیرا درمیان معصومان، امام‌علی و امام‌رضا(ع) بیشترین تعامل با مخالفان را در مقایسه با سایر امامان داشته‌اند. دربارۀ رفتار امام‌علی(ع) مخالفان بسیاری دراین‌باره نگاشته شده ‌است، ازاین‌رو این نوشتار، تعامل امام‌رضا(ع) با مخالفان را بررسی کرده ‌است.

ضروت: تعامل فرهنگی، فشردگی ارتباط‌ها، درهم‌آمیختگی‌های فرهنگی و سیاسی، وسعت تعامل‌های بین‌المللی و پدید‌آمدن فرقه‌های نوظهور، بیش‌ از پیش در عرصۀ اجتماع نمود یافته‌است. بدخواهان کشورها به‌ویژه دشمنان کشورهای اسلامی برای برهم‌زدن وحدت و همدلی مردمان آن سرزمین‌ها، تلاش‌ها کرده‌اند و می‌کنند. از سویی اندیشمندان نیک‌خواه برای برقراری وحدت میان انسان‌ها از هر کوششی دریغ نورزیده‌اند. نمونۀ آن برپایی جنبش عدم‌تعهد در جهان، و مجمع تقریب مذاهب اسلامی در ایران است. جامعۀ علمی کشور با پژوهش‌هایی درخور، به وحدت انسانی کمک رسانده‌اند که نوشته‌ها پیرامون حقوق مخالفان و چگونگی برخورد با مخالفان از آن جمله است. برای رسیدن به اصول و روش‌های تعامل با مخالفان، الگوها راهنمای راه‌اند. اصول و روش امام‌رضا(ع) می‌تواند جزو شایسته‌ترین‌ها برای الگوگیری باشد. ازاین‌رو اصول و روش امام‌رضا(ع) با مخالفان عصر خویش، شایسته یا بایستۀ بررسی است.

اهداف: هدف کلی از این پژوهش دستیابی به اصول و گونه‌های رفتاری امام‌رضا(ع) با مخالفان عصر ایشان است. هدف‌های میانی نیز رهیافت‌‌هایی همچون مفهوم‌شناسی، زمان‌شناسی و جریان‌شناسی عصر امام‌رضا(ع)، جمع‌آوری اطلاعات و کشف مدلول‌ها، بررسی تعارض‌ها و دستیابی حداقلی به مبانی و اصول امام(ع) در برخورد با مخالفان است.

پرسش اصلی: این نوشتار براساس عنوانش پاسخ به این سوال است که تعامل امام‌رضا(ع) با مخالفان چگونه بوده است؟ برخی سؤال‌های فرعی نیز همچون فرقه‌های هم‌دوره امام‌رضا(ع) کدام‌اند؟، ریشه و انواع مخالفت‌ها با امام‌ چه بوده‌است؟، مخالفان امام از جهت سیاسی و اعتقادی چه کسانی بوده‌اند؟، مبانی و اصول تعامل امام‌رضا(ع) با مخالفان چیست؟ و … در این پژوهش پاسخ داده شده است.

روش پژوهش: این پژوهش به شیوۀ گردآوری کتابخانه‌ای و با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی سامان یافته‌است برای تدوین این پژوهش از حدود ۲۰۰ منبع یاری گرفته شده ‌است که از میان آنان منابع اصلی و دسته‌اول، منابع دسته‌دوم و منابع پژوهشی به‌چشم می‌خورد.

دستاوردها: آنچه از این پژوهش به‌دست آمد چگونگی تعامل‌های امام‌رضا(ع) همراه با اصول و مبانی رفتاری ایشان است که به‌صورت چکیده می‌توان گفت: تعامل، ارتباطی اجتماعی و دوسویه است که به‌صورت واکنش و بازخورد جلوه می‌کند. مخالف کسی را گویند که در جهان‌بینی و باورش با دیگری ناسازگار باشد. مخالفان امام‌رضا(ع) یا سیاسی یا مذهبی یا برون‌مذهبی هستند. این نوشتار مخالفان سیاسی را جریان حاکم آن زمان، و مخالفان مذهبی را برخی فرقه‌های شیعه و اهل‌سنت انگاشته‌است. از دگرکیشان با نام مخالف برون‌مذهبی یاد کرده‌است. از آنجا که امام‌رضا(ع) برای الگوگیری فردی برجسته است، به تعامل و رفتار او با مخالفانش پرداخته‌است. نخست زمانه و سپس زمینه آن عصر را باز شناسانده‌است.

از سویی، به جهان‌بینی امام‌رضا(ع) گذرا می‌پردازد که دربردارنده معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی ایشان است. انسان در اندیشه امام دوساحتی معرفی شده‌است و مقام خلیفهاللهی و اختیار از مبانی انسان‌شناختی ایشان هستند. تعامل امام‌ در این نوشتار دربردارندۀ اصل‌های پیشینی و پسینی است. اصل‌هایی همچون اصل مسئولیت و رهبری، اصل کرامت ذاتی انسان و… . تعامل امام‌ با مخالفان نیز ایجابی یا سلبی و مستقیم یا غیرمستقیم نمود یافته‌است که هرکدام دربرگیرندۀ روش‌هایی هستند.

مخاطبان: هرچند این کتاب اثری پژوهشی به‌شمار می‌آید نه ترویجی و عمومی، اما می‌تواند برای عموم افرادی که در این موضوع دغدغه‌مند هستند مفید باشد. ضمن اینکه، نویسنده در این اثر تلاش کرده نوع نوشتن، آسان و روان باشد و مطالب دسته‌بندی‌ شده ارائه گردد.

علاقه‌مندان می‌توانند برای کسب جزئیات و اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۰۹۳۷۵۲۰۷۸۸۱ و یا ۰۵۱۳۲۲۳۲۵۰۱ تماس حاصل نمایند.