انتشار مجموعه‌ای چهارجلدی در شناخت دانشگاه الازهر مصر

هر چند در دهه‌های گذشته مراکز علمی مهمی همانند جامعه مدینه، جامعه ام‌القری، دانشگاه بین‌المللی اسلامی با سرمایه‌های کلانی در جهان اسلام تأسیس شده‌اند، اما هیچکدام نتوانسته است بر الازهر مصر پیشی گیرند و آوازه‌ای بالاتر از آن در جهان اسلام به خود اختصاص دهند.

به گزارش شبکه اجتهاد، مجموعه الأزهر شناسی نوشته سید مهدی علیزاده موسوی در چهار مجلد از سوی مؤسسه البیان للتواصل و التأصیل منتشر شد. عناوین مجلدات این مجموعه از این قرار است: ۱- منبع شناسی الأزهر ۲- الأزهر و الشیعه ۳- الأزهر و التقریب المذاهب ۴- تاریخ الأزهر.

کتاب الأزهر شناسی می‌تواند جامعه علمی حوزوی و دانشگاهی را بیشتر با ظرفیت‌ها و زمینه‌های همکاری و تعامل با الأزهر به عنوان یکی از دانشگاه‌های مهم و پایگاه‌های علمی و فرهنگی جهان اسلام را فراهم کند.

در مقدمه کتاب آمده است: «دانشگاه الازهر یکی از مهمترین مراکز علمی جهان اسلام شمرده می‌شود و بدون اغراق می‌توان آن را دروازه گفت و گوی میان شیعه و سنی شمرد. این دانشگاه علیرغم افت و خیزهایی که در طول تاریخ خود داشته است، همچنان جایگاه راهبری و پیشاهنگی خود را نسبت به سایر مراکز علمی جهان اسلام حفظ کرده و آرا و نظرات آن همچنان در جهان سنی از مقبولیت مناسبی برخوردار است.

آنچه قابل توجه است این واقعیت است که هر چند در دهه‌های گذشته مراکز علمی مهمی همانند جامعه مدینه، جامعه ام القری، دانشگاه بین‌المللی اسلامی با سرمایه‌های کلانی در جهان اسلام تأسیس شده‌اند، اما هیچکدام نتوانسته است بر الازهر مصر پیشی گیرند و آوازه‌ای بالاتر از آن در جهان اسلام به خود اختصاص دهند.»

ضرورت تعامل با الازهر: وجود برخی از ویژگی‌های و مؤلفه‌های دانشگاه الازهر مصر ایجاب می‌کند که برای تقابل با رشد و گسترش شیعه هراسی و شیعه ستیزی در جهان اسلام از یک سو، و تقریب میان مذاهب اسلامی از سوی دیگر، از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های این مراکز علمی کهن بهره برداری شود. در مجموع ویژگی‌هایی که الازهر را مستعد توجه و امعان نظر در تعاملات علمی و تقریب پژوهشی می‌کند، به صورت خلاصه عبارت است از:

۱- دانشگاه الازهر، کهن‌ترین دانشگاه و مراکز اسلامی جهان اسلام است. این مرکز علمی با قدمتی بیش از ۱۰۰ سال، در میان مسلمانان از هویت تاریخی و اعتبار ارزشمندی برخوردار است.

۲- این دانشگاه بزرگترین دانشگاه جهان اسلام محسوب می‌شود.

۳- هر چند دانشگاه الازهر در مصر تأسیس شده است؛ اما دانشجویان و اساتید، از بیش از ۶۰ کشور در آن تحصیل و یا تدریس می‌کنند.

۴- جامعه علمی مصر نه تنها بر این کشور، بلکه بر تمامی کشورهای اسلامی تأثیر مستقیم و غیر مستقیم دارد. در این میان الازهر به عنوان مهمترین مرکز علمی مصر، کانون فعالیت‌ها و تولیدات علمی و آکادمیک مصر می‌باشد.

۵- هر چند مذهب مردم مصر شافعی است، اما در دانشگاه الازهر سایر فرق فقهی نیز حضور دارند و به تحصیل و یا تدریس مشغولند.

۶- این دانشگاه بر خلاف سایر دانشگاه‌ها منهجی نسبتاً معتدل دارد و افراط گرایی و ضدیت با شیعه در آن کمتر مشاهده می‌شود.

۷- از آن جایی که سلفیه و به ویژه عربستان به اهمیت الازهر و نقش آن در جهان اسلام پی برده است، تلاش بسیاری در هدایت این دانشگاه به سوی تفکر سلفی و به ویژه تقابل با شیعه دارد.

۸- از آنجا که مردم مصر توجه و عنایت ویژه‌ای به اهل بیت (ع) دارند و این امر به پیشینه ورود اندیشه اهل بیت به این کشور باز می‌گردد، الازهر نیز از این وضعیت تأثیر پذیرفته است و این خود عاملی برای ایجاد زمینه مناسب برای تعامل با آن است.

۹- در الازهر جریان تصوف حضور فعالی دارد و می‌توان از ظرفیت‌های آن همانند تقابل با جریان سلفیه و وهابیت، محبت اهل بیت (ع) و برای ارتباط و تقابل با سلفیه تکفیری بهره برداری کرد.

۱۰- نفوذ و ارتباط با الازهر، دروازه ورود علمی به شمال آفریقا است.

۱۱- علیرغم وجود برخی از گرایش‌های سلفی در این دانشگاه، اما تعامل میان شیعه و الازهر، مسبوق به سابقه است و این خود نشانگر امکان ارتباط میان الازهر و جهان تشیع است.

۱۲- هر چند تمایل به اهل بیت (ع) در مصر به شدت زیاد است و حتی گرایش به شیعه در این کشور افزایش یافته است، اما همین عامل و همچنین فعالیت سلفیه و عربستان سبب شده که پس از عربستان، مصر بیشترین تبلیغات ضد شیعی را در فضای شبکه‌های ماهواره‌ای و همچنین سایت و فضای مجازی سامان دهد.

۱۳- وجه اشتراک الازهر و جمهوری اسلامی ایران از لحاظ داشتن دیدگاه واحد نسبت به رژیم اشغالگر قدس می‌تواند در همگرایی سیاسی نخبگان مصر و جمهوری اسلامی ایران باشد.

۱۴- یکی از راه‌های تقابل با سلفیه و پروژه شیعه هراسی و شیعه ستیزی استفاده از ظرفیت‌های مراکز بزرگی همانند الازهر است. گسترش روابط شیعی- سنی در سطح الازهر از یک سو، دیدگاه نادرست اهل سنت ار نسبت به معارف شیعی تصحیح می‌کند و از طرف دیگر، جبهه متحدی در برابر سلفیه ایجاد خواهد کرد.