شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت: تحول علم اصول هم در محافل حوزوی دارد بسط پیدا می‌کند که سطح استناد باید ارتقاء یا قواعد استناد تغییر پیدا کند که پیشنهادهای متعددی شده، مثلا بعضی توسعه بنای عقلا را توصیه می‌کنند که خیلی هم باید دقت کنیم که در گسترش ظرفیت علم اصول، فقه را عرفی نکنیم، مثلا اگر بنای عقلا را توسعه دادیم و همه بنای عقلایی را امضاء کردیم و اسم رفتار کنونی بشر را بنای عقلا گذاشتیم، حوزه می‌شود تسهیل کننده عرفی‌سازی فقه؛ یعنی به اسم سیره عقلاء همه دستگاه موجود را امضاء می‌کند. می‌خواستیم نظام را اسلامی کنیم ولی فقه را تبدیل به فقه مدرن کردیم! بنابراین توسعه بنای عقلاء و امضای کردن آنچه به عنوان عقلاء وجود دارد، منتهی به عرفی شدن فقه می‌شود که خیلی هم خطرناک است.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست «بازخوانی حکم شناسی و موضوع شناسی، لازمه تکامل اجتهاد» با ارائه استاد سید محمدمهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم در جمع فضلای مدرسه تابستانی دارالعلم حرم مطهر رضوی برگزار شد.
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، با بیان اینکه ما فقهی می‌خواهیم که سرپرستی تکامل اجتماعی را برعهده بگیرد و در ذیل آن‌هم ساختارها ساخته و هم متحول شوند، گفت: موضوع اصلی سرپرستی تکامل اجتماعی هم تکامل نظام اختیارات در عرصه قلب و ذهن و جوارح، سیاست و فرهنگ و اقتصاد است، لذا مأموریت فقه فقط ساخت نظام نیست و تکامل حیات اجتماعی هم جزء مأموریت‌های فقه است.
وی ادامه داد: اگر قرار است فقه را به عرصه حیات اجتماعی وارد کنیم باید بگوییم اراده‌های اجتماعی انسان‌ها هم باید خدا را بپرستند و برای این کار باید احکام و قواعدی وضع شود و اگر نپرستند هم نیازمند دین خودشان و احکام و قوانین خودشان هستند.
این عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: اگر نتوانیم مفهوم پرستش را فراوری کرده و توسعه دهیم، فقه وارد حیات و عرصه اجتماعی هم نخواهد شد؛ بنابراین رسالت آن فقه سرپرستی اجتماعی در ذیل نظامات تاریخی است که فقط معصومین عهده‌دار آن هستند و ایشان نسبت به تاریخ ولایت مطلقه اجتماعی دارند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی خاطرنشان کرد: در فقه سرپرستی هم نظامات عینی اجتماعی باید مکتب داشته باشند و هم نظامات علمی؛ ازاین‌رو حجیت این مبنا، به حجیت برهان و استقرا نیست، بلکه باید تبعیت از وحی بتواند مبنا واقع شود.
این استاد حوزه علمیه قم، ابراز کرد: اگر می‌گوییم فقه باید بسط پیدا کند، یعنی گسترش فرعی پیدا کند یا نه؟ لذا هرچقدر هم اضافه شود، فقه سرپرستی و اداره جامعه نیست؛ سرپرستی جامعه یعنی سرپرستی رشد جامعه است.
میرباقری ادامه داد: ما در علم فقه از حکم بحث می‌کنیم، اعم از احکام وضعی و تکلیفی و خمسه؛ در علم اصول موضوع بحث، حجیت در استناد حکم به شارع است و از قواعد حجیت استناد بحث می‌شود که چگونه مراد شارع را بفهمیم. در فقه قواعد بالادستی که در حجیت اثبات شده آن قواعد را اعمال و به کار می‌گیریم.
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم سپس تصریح کرد: اگر فقه بخواهد توسعه پیدا کند، باید مفهوم حکم توسعه یابد، تا مفهوم حکم را توسعه ندهید، فقه گسترش پیدا نمی‌کند، اگر سنخ احکامی را می‌خواهید استنباط کنید همین احکام کنونی باشد، حکم جدیدی ندارید و دیگر فقه ارتقاء کیفی پیدا نمی‌کند، ممکن است توسعه کمی پیدا کند ولی ارتقاء کیفی پیدا نمی‌کند و کیف جدیدی از احکام نداریم که بخواهیم استنباط کنیم و استناد به شارع دهیم. اگر کیف جدیدی از اسناد و حکم را نمیخواهیم به شارع نسبت بدهیم، قاعدتا علم فقه فقط توسعه کمی پیدا می‌کند، بنابراین ممکن است بگوییم یه سطح جدیدی از علم اصول و حجیت هم لازم نیست داشته باشیم و نیاز نیست ظرفیت علم اصول ارتقاء پیدا کند. بنابراین ارتقاء کیفی فقه هم به ارتقاء مفهوم حکم یا وابسته است.
وی در ادامه با بیان اینکه اگر ما بخواهیم به فقه اداره و سرپرستی جامعه دست پیدا کنیم، نیازمند تحول در علم اصول هستیم. خاطرنشان کرد: تحول علم اصول هم در محافل حوزوی دارد بسط پیدا می‌کند که سطح استناد باید ارتقاء یا قواعد استناد تغییر پیدا کند که پیشنهادهای متعددی شده، مثلا بعضی توسعه بنای عقلا را توصیه می‌کنند که خیلی هم باید دقت کنیم که در گسترش ظرفیت علم اصول، فقه را عرفی نکنیم، مثلا اگر بنای عقلا را توسعه دادیم و همه بنای عقلایی را امضاء کردیم و اسم رفتار کنونی بشر را بنای عقلا گذاشتیم، حوزه می‌شود تسهیل کننده عرفی‌سازی فقه؛ یعنی به اسم سیره عقلاء همه دستگاه موجود را امضاء می‌کند. می‌خواستیم نظام را اسلامی کنیم ولی فقه را تبدیل به فقه مدرن کردیم! بنابراین توسعه بنای عقلاء و امضای کردن آنچه به عنوان عقلاء وجود دارد، منتهی به عرفی شدن فقه می‌شود که خیلی هم خطرناک است.
میرباقری سپس اظهار کرد: باید مفهوم پرستش توسعه یابد و معطوف به حوزه حیات فردی و اجتماعی انسان شود. در این صورت نیاز به‌حکم برای پرستش خواهیم داشت و برای این باید حکم را توسعه دهیم و توسعه حکم و استناد به شارع نیازمند علم اصول است و در علم اصول محوری‌ترین بحث، حجیت است و در غیر این صورت امکان ارتقاء قواعد علم اصول و فقه فراهم نخواهد شد.
لازم به ذکر است، علاقه‌مندان، جهت تکمیل مباحث می‌توانند صوت نشست را از (اینجا) دانلود نمایند.
