شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: فقه را چه می‌بینی؟ دانشی خاموش در سایه‌سار گذشته، در بند اوراق زرد و مجلدات کهن؟ یا جانی تپنده که در هر عصر نفسی تازه می‌کشد و در هر زمان، افقی نو می‌گشاید؟
اینک بر سر گردنه‌ای ایستاده است که پیش‌تر از آن نگذشته؛ چشم در چشمِ پدیده‌ای بی‌سابقه دوخته است: هوش مصنوعی، آیا این پدیده، حریفی است که فقه را از میدان به در خواهد کرد، یا یاری است که پرده از گنجینه‌های نادیده خواهد برداشت؟
هوش مصنوعی، صرفاً ابزاری خاموش نیست، بلکه سامانه‌ای است ژرف‌بین که داده‌ها را می‌کاود، الگوها را درمی‌یابد و در ژرفای متون، تا ریزترین زوایا نفوذ می‌کند. اگر فقه او را با بصیرتی ژرف و دلی گشوده در آغوش کشد، چشمه‌ای جوشان خواهد یافت که به عرصه‌هایی راه می‌برد که هنوز پای اجتهاد بدان نرسیده، و اندیشه‌های پیشینیان از آن بی‌خبر بوده است.
این نه غروب فقه، که سپیده‌دمی نوین است؛ عصری که فقه، همچون سیمرغ، از خاکستر برمی‌خیزد و از هوش مصنوعی، نیرویی می‌ستاند که نه او را از تاریخ می‌زداید، که وی را معمار آینده قانون و هنجارهای اجتماعی می‌سازد.
پس ای طالبان فقه و ای فقیهان اسلام، از هوش مصنوعی نهراسید، بلکه آن را پلی بدانید که شما را به افقی بی‌کران رهنمون می‌شود و میدانی که در آن، ظرفیت‌های اجتهاد به کار می‌افتد و فضایی که رازهای نهفته این دانش دیرین اما زنده را آشکار می‌سازد.
پالایش میدان‌ها، بازنگری مسیرها
اگر دیدار فقه و هوش مصنوعی ضرورتی ناگزیر است، نخستین گام آن است که میدان‌های پیوند این دو پالوده و مسیرهای تلاقی‌شان به دقت سنجیده شود. هیچ طرحی به کمال نمی‌رسد، مگر بر پایه‌ای استوار و هیچ پژوهشی به ثمر نمی‌نشیند، مگر در چارچوبی سنجیده، با مرزهایی روشن و اصولی محکم.
در این راستا، چهار میدان بنیادین را فراروی خود داریم. این محورها، ابعاد پیوند فقه و هوش مصنوعی را می‌نمایاند، باب اجتهاد را بر افکاری بکر می‌گشاید، و ظرفیت‌های نهفته این پدیده را بر فقه عرضه می‌دارد.
و این چهار میدان عبارت‌اند از:
۱. نقش هوش مصنوعی در اجتهاد و دانش‌های وابسته به آن مطالعه‌ای روشی.
۲. فقه مسائل هوش مصنوعی مطالعه‌ای فقهی.
۳. کاربردهای علمی هوش مصنوعی در اجرای فقه و تطبیق آن با واقعیت (مطالعه‌ای علمی).
۴. تأثیر اجتماعی هوش مصنوعی بر فقه (مطالعه‌ای اجتماعی).
هر یک از این عرصه‌ها، پنجره‌ای است که از آن، نوری نو بر پیوند اجتهاد فقیه و خرد الکترونیکی خواهد تابید. از اینجا، با گام‌هایی استوار، به سوی نقطه عطفی تاریخی در نسبت میان فقه و هوش مصنوعی پیش خواهیم رفت.
